DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Bylicki, Tomasz; Pyrek-Ejsmont, Małgorzata; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Medale Polskie XVI - XVIII w. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19583#0165
duży zespół posiadający wiele rzadkich okazów, nawet takich, których nie posiadało jeszcze
w swych zbiorach Muzeum Narodowe.
Celem niniejszej publikacji jest nie szczegółowe opracowanie medali XVI—-XVIII w., będą-
cych w MN, a jedynie dokonanie przeglądu i charakterystyki tej części zbiorów medalierskich.
OSTATNI JAGIELLONOWIE
Za panowania Zygmunta I Starego (1506—1548) wraz z kulturą włoskiego Odrodzenia do-
tarła do Polski sztuka medalierska. Ojczyzną jej były Włochy XV wieku, szybko jednak rozprzes-
trzeniła się ona w innych krajach europejskich: Niemczech, Francji, Holandii, a potem w Polsce.
Żona Zygmunta Starego, Bona, główna protektorka włoskiej sztuki renesansowej, sprowadziła
na dwór królewski wielu wybitnych artystów włoskich, którzy obok różnych dziedzin sztuki roz-
winęli renesansowe medalierstwo. Pierwsze medale polskie, odnoszące się przede wszystkim do
członków rodziny królewskiej, są więc dziełami artystów obcych, Włochów i Niemców, chociaż
nie pozbawione są własnego rodzimego charakteru, przejawiającego się m.in. w drobiazgowym
wykańczaniu detali oraz lansowaniu techniki bicia stemplem. Do naszych czasów nie przetrwały
jednak w zbiorach krajowych w większości w oryginalnych egzemplarzach. Niektóre oryginały
posiadają zbiory zagraniczne w Modenie, Wiedniu i Monachium. Wszystkie one są w szlachet-
nym materiale — złocie, rzadziej w srebrze i są niesłychanie delikatnie cyzelowane.
Medale z okresu panowania Zygmunta Starego w zbiorach MN to odlewy z epoki lub nawet
późniejsze w ilości 39 sztuk2. Najstarszym medalem polskim jest lany medal Zygmunta Starego
z 1520 r., wykonany na polecenie króla jako podziękowanie NMPannie za szczęśliwe narodziny
Zygmunta Augusta. Nasze zbiory posiadają egzemplarz cynowy tego medalu o średnicy 28 mm,
czyli o 0,5 mm większy od egzemplarza srebrnego Czapskich, uważanego przez M. Gumowskiego
za oryginalny (Gum. J. 56)3. Egzemplarz ten jest z pewnością odlewem z epoki, zważywszy na
materiał, w którym jest wykonany i delikatny cyzelunek.
Z wcześniejszych medali Zygmunta Starego na uwagę zasługuje szereg prac z 1527 r. (Gum.
2 Liczby medali podawane w artykule odnoszą się nie do typów, lecz ilości obiektów będących w zbiorach
MN, wraz z odlewami późniejszymi.
3 Używamy następujących skrótów: Cz. — Emeric Hutten-Czapski, Catalogue de la collection des
medailles et monnaies polonaises. t, I—V, St Petersbourg — Cracovie 1872 —1916; Gum. B. — Marian Gumo-
wski, Medale Stefana Batorego. Kraków 1913; Gum. J. — Marian Gumowski, Medale Jagiellonów.
Kraków 1906; Gum. W. — Marian Gumowski, Medale Władysława IV. Wiadomości Numizmatyczno-
Archeologiczne, XX, 1938/1939, s. 24—135; Gum. Z. — Marian Gumowski, Medale Zygmunta UL Kraków
1924;Racz. — Edward Raczyński, Gabinet medalów polskich, t. II, Berlin 1845; W. — Kolekcja generała
Jerzego Węsierskiego. Katalog monet i medali. Warszawa 1974; Więcek — Adam Więcek, Sebastian Dadler —
medalier gdański XVII wieku. Gdańsk 1962.
11 Rocznik Muz. Nar. t. XXI
161
w swych zbiorach Muzeum Narodowe.
Celem niniejszej publikacji jest nie szczegółowe opracowanie medali XVI—-XVIII w., będą-
cych w MN, a jedynie dokonanie przeglądu i charakterystyki tej części zbiorów medalierskich.
OSTATNI JAGIELLONOWIE
Za panowania Zygmunta I Starego (1506—1548) wraz z kulturą włoskiego Odrodzenia do-
tarła do Polski sztuka medalierska. Ojczyzną jej były Włochy XV wieku, szybko jednak rozprzes-
trzeniła się ona w innych krajach europejskich: Niemczech, Francji, Holandii, a potem w Polsce.
Żona Zygmunta Starego, Bona, główna protektorka włoskiej sztuki renesansowej, sprowadziła
na dwór królewski wielu wybitnych artystów włoskich, którzy obok różnych dziedzin sztuki roz-
winęli renesansowe medalierstwo. Pierwsze medale polskie, odnoszące się przede wszystkim do
członków rodziny królewskiej, są więc dziełami artystów obcych, Włochów i Niemców, chociaż
nie pozbawione są własnego rodzimego charakteru, przejawiającego się m.in. w drobiazgowym
wykańczaniu detali oraz lansowaniu techniki bicia stemplem. Do naszych czasów nie przetrwały
jednak w zbiorach krajowych w większości w oryginalnych egzemplarzach. Niektóre oryginały
posiadają zbiory zagraniczne w Modenie, Wiedniu i Monachium. Wszystkie one są w szlachet-
nym materiale — złocie, rzadziej w srebrze i są niesłychanie delikatnie cyzelowane.
Medale z okresu panowania Zygmunta Starego w zbiorach MN to odlewy z epoki lub nawet
późniejsze w ilości 39 sztuk2. Najstarszym medalem polskim jest lany medal Zygmunta Starego
z 1520 r., wykonany na polecenie króla jako podziękowanie NMPannie za szczęśliwe narodziny
Zygmunta Augusta. Nasze zbiory posiadają egzemplarz cynowy tego medalu o średnicy 28 mm,
czyli o 0,5 mm większy od egzemplarza srebrnego Czapskich, uważanego przez M. Gumowskiego
za oryginalny (Gum. J. 56)3. Egzemplarz ten jest z pewnością odlewem z epoki, zważywszy na
materiał, w którym jest wykonany i delikatny cyzelunek.
Z wcześniejszych medali Zygmunta Starego na uwagę zasługuje szereg prac z 1527 r. (Gum.
2 Liczby medali podawane w artykule odnoszą się nie do typów, lecz ilości obiektów będących w zbiorach
MN, wraz z odlewami późniejszymi.
3 Używamy następujących skrótów: Cz. — Emeric Hutten-Czapski, Catalogue de la collection des
medailles et monnaies polonaises. t, I—V, St Petersbourg — Cracovie 1872 —1916; Gum. B. — Marian Gumo-
wski, Medale Stefana Batorego. Kraków 1913; Gum. J. — Marian Gumowski, Medale Jagiellonów.
Kraków 1906; Gum. W. — Marian Gumowski, Medale Władysława IV. Wiadomości Numizmatyczno-
Archeologiczne, XX, 1938/1939, s. 24—135; Gum. Z. — Marian Gumowski, Medale Zygmunta UL Kraków
1924;Racz. — Edward Raczyński, Gabinet medalów polskich, t. II, Berlin 1845; W. — Kolekcja generała
Jerzego Węsierskiego. Katalog monet i medali. Warszawa 1974; Więcek — Adam Więcek, Sebastian Dadler —
medalier gdański XVII wieku. Gdańsk 1962.
11 Rocznik Muz. Nar. t. XXI
161