Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (21.1977)

Wanda Zdrojewska

Z PROBLEMATYKI GRECKICH ODWAŻNIKÓW

\Y7

V V śród odważników greckich na szczególną uwagę zasługują obiekty w formie ołowianych
płytek kwadratowych, bądź zbliżonych do kwadratu. Wiązane przez badaczy z ośrodkiem ateń-
skim1 są one opatrzone przedstawieniami plastycznymi charakterystycznymi dla Aten. W Galerii
Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się pięćdziesiąt siedem egzem-
plarzy tej kategorii2.

Ciężarki tego typu stanowią zwarty zespół związany z reformą wagową Solona3 i w więk-

1 Por. E. Pernice, Griechische Gewichte. Berlin 1894 (tamże starsza literatura przedmiotu); O. Vie-
d e b a n 11, Antike Gewichtsnormen und Munzfusse. Berlin 1923, s. 35 i n.; F1 i n d e r s - P e t r i e, Weight
and Measures, Ancient and Historical. Encyclopaedia Britannica, t. 28 1926, C.F. Lehmann-Haupt, Ge-
wichte. RE, Suppl. III, s. 629 i n.; W. Giesecke, Antikes Geldwesen. Leipzig 1938, s. 8; C. Moisil, Ponduri
inedite sau putin cunoscuta din Histria, Callatia si Tomi. Studii si cercetari de numismatica, I, 1957, s. 251, il.
9—13; JI. H. "tJyiicTOBa, AmiraHMe h cpeflneBeKOBbie BecoBbie cncTeMM, HMeBnliie xo)K;ieHiie b ceBep-
h;om npiraepHOMopbe. ApxeonorHa u nc-ropiin Eocnopa, III, 1962, passim.

2 Z tego zespołu jeden odważnik z przedstawieniem delfina został opublikowany przeze mnie na łamach
Rocznika Muzeum Narodowego. Por. W. Zdrojewska, Mina attycka z Thurium. Rocznik Muzeum Narodo-
wego w Warszawie, XVIII, 1974, s. 51—57, il. 1, 2, dwa inne w artykule poświęconym zagadnieniu greckich
i rzymskich miar i wag. Por. W. Ciężkowska-Marciniak, O greckich i rzymskich wagach i miarach.
Meander, 1956, z. 1—2, s. 53—55, ił. 4, 5.

3 Solon, przekształcając politykę Aten z rolniczej na przede wszystkim handlową, wprowadził w oparciu
o system eubejski ciężką jednostkę wagową — stater — wagi 873,2 g, co pozwoliło kupcom ateńskim na konkuro-
wanie z eubejskimi. Zdaniem niektórych badaczy zachował on jednocześnie stosowaną dotąd w Atenach jednostkę
eginecką — minę wagi 602,5 g, dodając do niej ciężar równy 12 drachmom, przez co powstała mina wagi 655 g
(mina targowa), wynosząca 3/4 ciężkiej jedności i pozostająca w stosunku 3:2 do jednostki egineckiej. Dzięki re-
formie Solona powstał jednolity system miar z duodecimalnym podziałem najwyższej jednostki, który niewątpliwie
odegrał dużą rolę w życiu gospodarczym państwa. Patrz F. H u 11 s ch, Griechische und rómische Metrologie.
Graz 1971 (przedruk wydania berlińskiego z 1882 r.), s. 138 i n., s. 199 i n., s. 506 i n. (tamże źródła pisane). Por.
też Pernice, jw., s. 24 i n., s. 54 i n.,; B.V. He a d, Historia Numorum. Oxford 1911, s. 366 i n.; A. Segre,
Metrologia e circolazione monetaria degli antichi. Bologna 1928, s. 123 i n.; W. Giesecke, Antikes Geldwesen.
Leipzig 1938, s. 5 i n.; A. E. Berriman, Historical Metrology. New York 1953, s. 107 i n.; L. Breglia
Numismatica antica, Storia e metrologia. Milano 1967, s. 181; A. Stazio, Misure ponderali. Enciclopedie
Classica. III, cz. I, Storia e antichita. Torino 1959, s. 573—576.

75