Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (33-34.1989-1990)

9a) Grafia tego znaku we współczesnej rekonstrukcji nie jest zgodna z jego pierwotnym
zapisem (por. il. 1 oraz 2).

łla) Na podstawie fotografii z 1937 r., na której znak ten jest tylko częściowo widoczny (por.
il. 2), trudno jest ustalić jego grafię, natomiast w raporcie Bruyere’a tekst hieroglificzny
wydrukowany jest czcionką.

11 b) Zwraca uwagę rzadka grafia znaku p (por. il. 2).

Datowanie sarkofagu

Brak niestety bezpośrednich przesłanek umożliwiających dokładne wydatowanie tego sar-
kofagu. Ze względu na charakterystyczny rodzaj dekoracji, a w szczególności białe tło, na któ-
rym została ona wykonana, sarkofag ten zalicza się do tzw. „typu białego”. W literaturze egip-
tołogicznej przyjmuje się, że sarkofagi tego typu wykonywane były począwszy od wczesnego
okresu XVIII dynastii do okresu panowania Totmesa III, aczkolwiek nie ustalono dotychczas
ścisłych ram chronologicznych11. Fakt znalezienia tego sarkofagu na wschodniej nekropoli
w Deir el-Medina, użytkowanej we wczesnym okresie istnienia osady12, również wskazuje na
1 połowę XVIII dynastii jako okres wykonania omawianego sarkofagu.

Wśród sarkofagów typu „białego”, wykazujących daleko idące zróżnicowanie, możemy wy-
różnić grupę sarkofagów, w których dekoracji pojawiają się cechy sarkofagów typu „rishi”13,
szeroko rozpowszechnionych w II Okresie Przejściowym i sporadycznie pojawiających się na
początku XVIII dynastii. Przedstawienie sandałów pod stopami oraz horyzontalne pasy obie-
gające skrzynię pozwalają zaliczyć sarkofag z Muzeum Narodowego do tej właśnie grupy. Co do
przedstawienia sandałów pod stopami — analogii dostarczają jedynie sarkofagi typu „rishi”14.
Również różnobarwne pasy obiegające skrzynię są cechą sarkofagów typu „rishi”15,
aczkowiek poza sarkofagiem z Warszawy znany jest również jeden sarkofag typu „białego”,
którego skrzynia dekorowana jest w ten sposób16. Ten ostatni sarkofag, pochodzący prawdo-
podobnie z okresu panowania Totmesa III17, jest szczególnie interesujący, dowodzi bowiem,
że obecność „archaizujących” cech (tzn. takich, które są wspólne z sarkofagami typu „rishi”)
w dekoracji sarkofagów typu „białego” nie jest wystarczającą podstawą do umieszczania ich
we wczesnym okresie użytkowania sarkofagów tego typu. Wszystko wskazuje na to, że przy-
czyną występowania cech sarkofagów typu „rishi” w dekoracji sarkofagów typu „białego”
było współwystępowanie sarkofagów obu typów we wczesnym okresie XVIII dynastii18. Zróż-
nicowanie dekoracji tych ostatnich niekoniecznie oznaczać musi następstwo w czasie poszcze-
gólnych form, odzwierciedla bowiem prawdopodobnie różne tradycje warsztatowe. Wszelkie
próby ustalenia względnej chronologii sarkofagów w tym okresie na podstawie formalnej ana-
lizy ich dekoracji są w takiej sytuacji skazane na niepowodzenie.

Inną cechą dekoracji sarkofagu z Muzeum Narodowego mogącą mieć znaczenie dla usta-
lenia okresu jego powstania są postacie żałobników namalowane na pokrywie. Bez wątpienia
motyw ten nawiązuje do scen pogrzebowych i żałobnych przedstawianych czasami na skrzy-

40