Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (33-34.1989-1990)

Wanda Zdrojewska

ATTYCKIE ODWAŻNIKI Z ASTRAGALEM

K

A^^ończąc publikację attyckich odważników z symbolami znajdujących się w zbiorach
Muzeum Narodowego w Warszawie należy poświęcić nieco uwagi ciężarkom z przedstawie-
niem astragalu. Takich zabytków jest w warszawskiej kolekcji pięć.

Podobnie jak we wcześniejszych opracowaniach1, prezentację odważników poprzedzi omó-
wienie ewolucji symbolu. W rozważaniach weźmiemy pod uwagę dotychczasowe ustalenia na
ten temat, wprowadzając do nich pewne korekty. Zostanie tu wykorzystana większa ilość ma-
teriału zabytkowego, niż uczyniła to Lang2, której zawdzięczamy szereg cennych uwag doty-
czących historii attyckich odważników z symbolami. Przesłanki będą dla nas stanowić: ciężar
obiektów, różny w poszczególnych okresach, gdyż uzależniony od zmian standardów w systemie
wagowym, zróżnicowane legendy, kontekst archeologiczny oraz stemple urzędnicze analogiczne
do przedstawień na monetach, umożliwiające określenie czasu użytkowania przedmiotów.

Astragal, jak wiadomo, jest związany z najstarszą attycką jednostką wagową — staterem3.
Z uwagi na to, że najważniejsze kryterium w datowaniu stanowi ciężar, zestawmy przede wszyst-
kim ciężary staterów attyckich w zależności od używanych standardów wagowych4.


92

105

112

126

138

150

175

stater [g]

795

915,6

920—1040

1040—1120

1203,36

1308

1480—1580

Interesujący nas symbol pojawił się również na serii monet ateńskich z połowy I w. p.n.e.
(tzw. Wappenmiinzen)5.

Odważniki z astragalem opatrywano legendami wagowymi STATHP lub STATEP bądź
gwarancyjnymi AEMO lub AHMO6.

101