DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Załęski, Krzysztof: Norblin czy Tysson autorem dwóch pejzaży ze zbiorów Mathiasa Bersohna?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19642#0569
Krzysztof Zaleski
NO RB LIN CZY TYSSON AUTOREM DWÓCH PEJZAŻY
ZE ZBIORÓW MATHIASA BERSOHNA?
N/f
1“ Aathias Bcrsohn (1823—1908), warszawski adwokat, historyk sztuki i kolekcjoner,
przekazał jeszcze za życia swe zbiory Towarzystwu Zachęty Sztuk Pięknych jako dar dla przy-
szłego Muzeum Narodowego1. Przy tej okazji opracował także Katalog zbioru rysunków, szki-
ców i akwarel artystów malarzy Polskich i zagranicznych nieżyjących, dar Mathiasa Bersohna...,
wydany w Warszawie w 1902 r.2 Muzeum Narodowe przejęło od Zachęty w 1920 r. ok. 300
rysunków i akwarel, w tym prace artystów z XVIII w.: S. Czechowicza, J. B. Plerscha, Z. Vogla,
J. Walla, K. Wojniakowskiego i J. P. Norblina. W katalogu Bersohna wymienione są trzy prace
Norblina. Scena ludowa w Dawnym Rzymie3 ma za temat odrzucenie przez Furiusa Cresinusa
oskarżenia o czary. Rysunek ten, wykonany tuszem i sepią, uznawany jest za pewne dzieło
Norblina4. Dwa pejzaże malowane gwaszem5 zinwentaryzowano w Muzeum jako dzieła Nor-
blina: Krajobraz z rumami wiaduktu i postaciami w ubiorach wschodnich (il. 1), oraz Krajobraz
wschodni z figurami (il. 2). Pierwszy z nich jest sygnowany „Norblin Jan f. 1782”, przy czym
ostatnia cyfra jest poprawiana z 1. Drugi ma sygnaturę „Norblin J. f. 85 Wars.” (i tu 8 jest
poprawiana) — podpis ten już podczas inwentaryzacji został uznany za fałszywy. Oba gwasze
eksponowano jako prace Norblina na wystawie Z epoki romantyzmu w Muzeum Narodowym
w Warszawie w 1955 r., ale nie weszły one do katalogu wystawy6. Ich autentyczność była póź-
niej kwestionowana (I. Jakimowiczowa, J. M. Michałowski), jednak bez żadnych konkluzji.
Krajobrazy te zostały skopiowane z rycin zamieszczonych w tomie I Voyage pittoresąue
de la Grece hr. Choiseuł-Gauffier, wydanym w Paryżu w 1782 r. Hrabia de Choiseuł-Gauffier,
od 1783 r. ambasador francuski w Turcji, był rywalem lorda Elgina w walce o marmury grec-
kie7. Swą podróż nie tylko opisał, ale był także autorem niektórych rysunków zamieszczonych
we Yoyage.
Vue d'un Aąueduc pres d^Ephese (il. 3) został nieznacznie zmieniony przez kopistę. Grupę
postaci na pierwszym planie powiększono, zniknęły inne elementy sztafażu, a górna kondyg-
nacja akweduktu zamiast sześciu arkad ma ich pięć. Opuszczenie jednej arkady, powodujące
565
NO RB LIN CZY TYSSON AUTOREM DWÓCH PEJZAŻY
ZE ZBIORÓW MATHIASA BERSOHNA?
N/f
1“ Aathias Bcrsohn (1823—1908), warszawski adwokat, historyk sztuki i kolekcjoner,
przekazał jeszcze za życia swe zbiory Towarzystwu Zachęty Sztuk Pięknych jako dar dla przy-
szłego Muzeum Narodowego1. Przy tej okazji opracował także Katalog zbioru rysunków, szki-
ców i akwarel artystów malarzy Polskich i zagranicznych nieżyjących, dar Mathiasa Bersohna...,
wydany w Warszawie w 1902 r.2 Muzeum Narodowe przejęło od Zachęty w 1920 r. ok. 300
rysunków i akwarel, w tym prace artystów z XVIII w.: S. Czechowicza, J. B. Plerscha, Z. Vogla,
J. Walla, K. Wojniakowskiego i J. P. Norblina. W katalogu Bersohna wymienione są trzy prace
Norblina. Scena ludowa w Dawnym Rzymie3 ma za temat odrzucenie przez Furiusa Cresinusa
oskarżenia o czary. Rysunek ten, wykonany tuszem i sepią, uznawany jest za pewne dzieło
Norblina4. Dwa pejzaże malowane gwaszem5 zinwentaryzowano w Muzeum jako dzieła Nor-
blina: Krajobraz z rumami wiaduktu i postaciami w ubiorach wschodnich (il. 1), oraz Krajobraz
wschodni z figurami (il. 2). Pierwszy z nich jest sygnowany „Norblin Jan f. 1782”, przy czym
ostatnia cyfra jest poprawiana z 1. Drugi ma sygnaturę „Norblin J. f. 85 Wars.” (i tu 8 jest
poprawiana) — podpis ten już podczas inwentaryzacji został uznany za fałszywy. Oba gwasze
eksponowano jako prace Norblina na wystawie Z epoki romantyzmu w Muzeum Narodowym
w Warszawie w 1955 r., ale nie weszły one do katalogu wystawy6. Ich autentyczność była póź-
niej kwestionowana (I. Jakimowiczowa, J. M. Michałowski), jednak bez żadnych konkluzji.
Krajobrazy te zostały skopiowane z rycin zamieszczonych w tomie I Voyage pittoresąue
de la Grece hr. Choiseuł-Gauffier, wydanym w Paryżu w 1782 r. Hrabia de Choiseuł-Gauffier,
od 1783 r. ambasador francuski w Turcji, był rywalem lorda Elgina w walce o marmury grec-
kie7. Swą podróż nie tylko opisał, ale był także autorem niektórych rysunków zamieszczonych
we Yoyage.
Vue d'un Aąueduc pres d^Ephese (il. 3) został nieznacznie zmieniony przez kopistę. Grupę
postaci na pierwszym planie powiększono, zniknęły inne elementy sztafażu, a górna kondyg-
nacja akweduktu zamiast sześciu arkad ma ich pięć. Opuszczenie jednej arkady, powodujące
565