DOI issue:
Starożytność
DOI article:Majewska, Aleksandra: Rzeźba kapłana egipskiego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19642#0079
Aleksandra Majewska
RZEŹBA KAPŁANA EGIPSKIEGO
ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE
T_J
A Aistoria sztuki egipskiej ostatniego tysiąclecia p.n.e. stanowi ciągle dziedzinę, w której
interpretacja zjawisk artystycznych podlega stałym uzupełnieniom i korektom w miarę wzboga-
cania naszej wiedzy o fakty pozwalające pełniej komentować zjawiska natury społecznej. Studia
socjologiczne podejmowane na szerszą skalę w' ostatnich latach przynoszą materiały będące
koniecznym dopełnieniem obrazu dziejów starożytnego Egiptu1. Analiza ikonograficzna dzieł
sztuki, oparta do tej pory głównie na znajomości źródeł rzucających światło na religijno-filo-zo-
ficzne oraz polityczne uwarunkowania, zyskuje jeszcze jeden wymiar, ujawniający mechanizmy
społeczne danego okresu. Ma to szczególne znaczenie przy podejmowaniu badań nad spuścizną
rzeźbiarską czasów, które nastąpiły po Nowym Państwie.
Sytuacja polityczna III Okresu Przejściowego i Okresu Późnego2, pozbawiona długotrwałej
stabilizacji, odznaczała się częstymi zmianami układu sił, okresowymi rządami dynastii obcego
pochodzenia, trzykrotną utratą niepodległości spowodowaną najazdem asyryjskim oraz inwazja-
mi Persów. Egipt był zmuszony więc do prowadzenia polityki defensywnej. I tylko za czasów
XXVI i XXX dynastii podjął zwycięską walkę o odzyskanie niezależnego bytu państwowego
i przywrócenie dawnego znaczenia politycznego. Egipt, mimo wznawianych prób utrzymania
niezależności, utracił suwerenność definitywnie z nastaniem panowania Ptolemeuszów i znalazł
się w ten sposób w orbicie świata hellenistycznego.
Słaby politycznie Egipt miał wciąż dużo do zaoferowania ówczesnemu światu w' sferze
oddziaływań intelektualnych, artystycznych, a także religijnych. Sztuka długo pozostała tą
dziedziną, której potencjał twórczy był ciągle nie wyczerpany, a rozwoju jej nie powstrzymy-
wały ponoszone klęski. Bernard V. Bothmer, który pierwszy dokonał poważnej analizy styli-
stycznej i ikonograficznej rzeźby pełnej tego okresu, wyraził opinię, że od 700 r. p.n.e. po 100 r.n.e.
trwała ostatnia wielka epoka rzeźbiarskich osiągnięć Egipcjan3. W rozległej twórczości plas-
tycznej począwszy od XXV dynastii aż po Okres Ptolemejski i początkowy etap panowania
rzymskiego, realizującej wiernie zasady kanonu, odnaleźć można jednak tendencję do stałego
poszukiwania nowych środków wyrazu. Uzewnętrznia się to przede wszystkim w odmiennoś-
75
RZEŹBA KAPŁANA EGIPSKIEGO
ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE
T_J
A Aistoria sztuki egipskiej ostatniego tysiąclecia p.n.e. stanowi ciągle dziedzinę, w której
interpretacja zjawisk artystycznych podlega stałym uzupełnieniom i korektom w miarę wzboga-
cania naszej wiedzy o fakty pozwalające pełniej komentować zjawiska natury społecznej. Studia
socjologiczne podejmowane na szerszą skalę w' ostatnich latach przynoszą materiały będące
koniecznym dopełnieniem obrazu dziejów starożytnego Egiptu1. Analiza ikonograficzna dzieł
sztuki, oparta do tej pory głównie na znajomości źródeł rzucających światło na religijno-filo-zo-
ficzne oraz polityczne uwarunkowania, zyskuje jeszcze jeden wymiar, ujawniający mechanizmy
społeczne danego okresu. Ma to szczególne znaczenie przy podejmowaniu badań nad spuścizną
rzeźbiarską czasów, które nastąpiły po Nowym Państwie.
Sytuacja polityczna III Okresu Przejściowego i Okresu Późnego2, pozbawiona długotrwałej
stabilizacji, odznaczała się częstymi zmianami układu sił, okresowymi rządami dynastii obcego
pochodzenia, trzykrotną utratą niepodległości spowodowaną najazdem asyryjskim oraz inwazja-
mi Persów. Egipt był zmuszony więc do prowadzenia polityki defensywnej. I tylko za czasów
XXVI i XXX dynastii podjął zwycięską walkę o odzyskanie niezależnego bytu państwowego
i przywrócenie dawnego znaczenia politycznego. Egipt, mimo wznawianych prób utrzymania
niezależności, utracił suwerenność definitywnie z nastaniem panowania Ptolemeuszów i znalazł
się w ten sposób w orbicie świata hellenistycznego.
Słaby politycznie Egipt miał wciąż dużo do zaoferowania ówczesnemu światu w' sferze
oddziaływań intelektualnych, artystycznych, a także religijnych. Sztuka długo pozostała tą
dziedziną, której potencjał twórczy był ciągle nie wyczerpany, a rozwoju jej nie powstrzymy-
wały ponoszone klęski. Bernard V. Bothmer, który pierwszy dokonał poważnej analizy styli-
stycznej i ikonograficznej rzeźby pełnej tego okresu, wyraził opinię, że od 700 r. p.n.e. po 100 r.n.e.
trwała ostatnia wielka epoka rzeźbiarskich osiągnięć Egipcjan3. W rozległej twórczości plas-
tycznej począwszy od XXV dynastii aż po Okres Ptolemejski i początkowy etap panowania
rzymskiego, realizującej wiernie zasady kanonu, odnaleźć można jednak tendencję do stałego
poszukiwania nowych środków wyrazu. Uzewnętrznia się to przede wszystkim w odmiennoś-
75