DOI issue:
Starożytność
DOI article:Dolińska, Monika: Fragmenty kapliczek z Deir el-Medina w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19642#0049
Monika Dolińska
FRAGMENTY KAPLICZEK Z DEIR EL-MEDINA
W ZBIORACH MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE
0) siedle w Deir el-Medina zostało założone przez Totmesa I dla robotników pracujących
przy budowie grobu królewskiego w Dolinie Królów i istniało do końca XX dynastii. Jest to
jeden z rzadkich przykładów dobrze zachowanego zespołu domów wraz z wyposażeniem, tym
cenniejszy, że mieszkańcy osiedla, będący wysoko wykwalifikowanymi rzemieślnikami i artys-
tami — jak przystało na budowniczych i dekoratorów grobowców faraonów — mogli w odpo-
wiedni sposób zadbać i o własne potrzeby religijne i kommemoratywne, doczesne i pośmiertne.
Dlatego też ich groby są pięknie dekorowane, a ich domy pełne świadectw pobożności w postaci
ołtarzy, kapliczek, stel itp., nieraz na bardzo wysokim poziomie artystycznym.
W przeciętnym domu osiedla w pierwszej sali znajdował się ołtarz w postaci wysokiej ceg-
lanej ławy ze schodkami, osłoniętej ściankami dekorowanymi najczęściej przedstawieniami
Besa, boga opiekującego się szczególnie kobietami w połogu i odpędzającego złe demony.
Ta sama sala zawierała również stół ofiarny i niszę, w której umieszczano kamienne popiersie
oraz (lub) stelę ,,3h ikr”; jedno i drugie związane było z kultem przodków. W drugiej, naj-
większej sali domostwa, której sufit wspierała kolumienka, znajdowały się niekiedy na czterech
ścianach ślepe wrota z kartuszami ubóstwionego króla Amenhotepa T i jego matki, Ahmes
Nefertari, opiekunów osiedla. W sali tej, podobnie jak w kuchni i być może w małych pomiesz-
czeniach sypialnych, mogły znajdować się nisze poświęcone kultowi rozmaitych bóstw, przede
wszystkim bóstw opiekuńczych domu i osiedla, jak Toeris, Renenutet, Meresger, ale także
i Ptaha, Sobka-Re i in. Nisze takie posiadały inskrybowane i dekorowane węgary, architraw
i niekiedy cokół, a więc miały charakter kapliczki ściennej. Kapliczki znajdujące się w kuchni
poświęcone były w szczególności boginiom żywności, jak Renenutet oraz — w jednym ze swych
aspektów — Meresger, i charakteryzują się przyciemnieniem powierzchni dymem z paleniska.
Osiem fragmentów takich kapliczek, odkrytych w trakcie francuskich wykopalisk prowa-
dzonych przez Bernarda Bruyere’a, znalazło się w 1938 r. w zbiorach Muzeum Narodowego
w Warszawie jako dar Francuskiego Instytutu Archeologii Wschodu w Kairze.
45
FRAGMENTY KAPLICZEK Z DEIR EL-MEDINA
W ZBIORACH MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE
0) siedle w Deir el-Medina zostało założone przez Totmesa I dla robotników pracujących
przy budowie grobu królewskiego w Dolinie Królów i istniało do końca XX dynastii. Jest to
jeden z rzadkich przykładów dobrze zachowanego zespołu domów wraz z wyposażeniem, tym
cenniejszy, że mieszkańcy osiedla, będący wysoko wykwalifikowanymi rzemieślnikami i artys-
tami — jak przystało na budowniczych i dekoratorów grobowców faraonów — mogli w odpo-
wiedni sposób zadbać i o własne potrzeby religijne i kommemoratywne, doczesne i pośmiertne.
Dlatego też ich groby są pięknie dekorowane, a ich domy pełne świadectw pobożności w postaci
ołtarzy, kapliczek, stel itp., nieraz na bardzo wysokim poziomie artystycznym.
W przeciętnym domu osiedla w pierwszej sali znajdował się ołtarz w postaci wysokiej ceg-
lanej ławy ze schodkami, osłoniętej ściankami dekorowanymi najczęściej przedstawieniami
Besa, boga opiekującego się szczególnie kobietami w połogu i odpędzającego złe demony.
Ta sama sala zawierała również stół ofiarny i niszę, w której umieszczano kamienne popiersie
oraz (lub) stelę ,,3h ikr”; jedno i drugie związane było z kultem przodków. W drugiej, naj-
większej sali domostwa, której sufit wspierała kolumienka, znajdowały się niekiedy na czterech
ścianach ślepe wrota z kartuszami ubóstwionego króla Amenhotepa T i jego matki, Ahmes
Nefertari, opiekunów osiedla. W sali tej, podobnie jak w kuchni i być może w małych pomiesz-
czeniach sypialnych, mogły znajdować się nisze poświęcone kultowi rozmaitych bóstw, przede
wszystkim bóstw opiekuńczych domu i osiedla, jak Toeris, Renenutet, Meresger, ale także
i Ptaha, Sobka-Re i in. Nisze takie posiadały inskrybowane i dekorowane węgary, architraw
i niekiedy cokół, a więc miały charakter kapliczki ściennej. Kapliczki znajdujące się w kuchni
poświęcone były w szczególności boginiom żywności, jak Renenutet oraz — w jednym ze swych
aspektów — Meresger, i charakteryzują się przyciemnieniem powierzchni dymem z paleniska.
Osiem fragmentów takich kapliczek, odkrytych w trakcie francuskich wykopalisk prowa-
dzonych przez Bernarda Bruyere’a, znalazło się w 1938 r. w zbiorach Muzeum Narodowego
w Warszawie jako dar Francuskiego Instytutu Archeologii Wschodu w Kairze.
45