Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (33-34.1989-1990)

'-r+s.i-r'



{*• •





2. Stater. Ateny. V w. p.n.e.—początek IV w. p.n.e.
Ołów. Wg D. Robinson, jw., tabl. CXLIV, 2417

?,V:

3. Stater. Ateny. Okres późnohellenistyczny. Ołów.
Wg M. Lang, jw., tabl. 3

II w. p.n.e., aczkolwiek mogły one być jeszcze sto lat w użyciu, o czym świadczy stempel z Dio-
nizosem (7).

Trzeba zwrócić uwagę na różny ciężar poszczególnych obiektów. Porównanie go z zesta-
wieniem14 pozwala wyróżnić trzy standardy: 105 (1, 3, 4), 126 (6), 150 (5, 7), jeden zaś egzemp-
larz przypada na lata pierwszej obniżki normy — standard 92 (2). Normie solońskiej (stan-
dard 105) odpowiadają zabytki od VI w. p.n.e. do początku III w. p.n.e., standardowi 126 —
późnohellenistyczny, 150 — hellenistyczne. Brak przykładów standardu 175 dowodzi, iż pro-
dukcji ciężarków z astragalem zaniechano z pewnością przed wprowadzeniem tej normy.

Z kolei wypada poświęcić nieco uwagi legendzie „stater”. Legenda taka występuje na więk-
szości przytoczonych przykładów, na jednym jednak zastosowano dodatkowo późniejsze okreś-
lenie — 2 miny (1). Pernice przypuszczał, że nazwa 2TATHP wyszła z czasem z użycia i dla
oznaczenia jego ciężaru zaczęto stosować formę AIMNOYN15. Takie stwierdzenie w świetle
zgromadzonych zabytków wydaje się niesłuszne. Wszak legenda 2TATHP występuje też na
odważnikach hellenistycznych (4—7).

Pamiętając o tym, że podstawową jednostką wagi był początkowo stater, po czym ustąpił
priorytetu minie, a dalej, że ciężar stateru był równy ciężarowi dwu min, niezależnie od stan-
dardu wagowego, proponujemy następujące rozwiązanie. Stater stracił na popularności w ciągu
V—IV w. p.n.e., ustępując miejsca minie16. Stąd, być może, w tym okresie na używane wciąż

103