DOI Heft:
Wykopaliska i odkrycia archeologiczne
DOI Artikel:Godlewski, Włodzimierz: Badania wykopaliskowe w Deir el-Naqlun (Fajum): Sezon drugi
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19642#0652
Ich wymiary idealnie odpowiadają otworom wykonanym nad paleniskiem pieca. W suficie
wnęki znajdował się otwór spełniający rolę wyciągu. Pomieszczenie C było niewątpliwie
kuchnią w badanym eremie.
Rozległy dziedziniec pustelni został częściowo wykuty w zboczu doliny. Był on od strony
doliny zamknięty murem częściowo wykutym w skale, a częściowo zbudowanym z kamieni
i cegły. Jedno tylko wejście, stwierdzone przy zachodniej krawędzi, umożliwiało dostęp na teren
dziedzińca. Ściany jego były starannie tynkowane, zapewne aby zapobiec wietrznej erozji skały,
lecz względy estetyczne odgrywały tu przypuszczalnie również istotną rolę. Jedynym wypo-
sażeniem podwórza była ława pod ścianą wschodnią, na południe od wejścia do kuchni. Była
ona wykuta w skale i starannie otynkowana.
W trakcie użytkowania pustelni dokonano pewnych zmian na dziedzińcu. Ławę powięk-
szono obudowując ją amforami ustawionymi pionowo. Zablokowano także oryginalne wejście
na dziedziniec i tuż obok niego zbudowano rampę wznoszącą się w kierunku zachodnim. Rów-
nież ona została zbudowana z amfor i wypełniona piaskiem i ceramiką. Duża liczba prawie
całkowicie zachowanych amfor zalegała również na dziedzińcu. Pozostawiono je zapewne tuż
przed opuszczeniem pustelni.
Pustelnia nr 1, jedyna dotychczas całkowicie odsłonięta w Naąlun, jest rozbudowanym zes-
połem pomieszczeń tworzących pewną funkcjonalną całość. Obok dziedzińca, oddzielonego
od świata zewnętrznego ogrodzeniem, znajdujemy w tym zespole kuchnię oraz dwa pomiesz-
czenia o charakterze mieszkalnym, lecz jednocześnie pełniące zapewne rolę oratoriów. Każde
z mieszkań składa się z pomieszczenia dużego, łączącego funkcję pokoju dziennego i miejsca
modlitw, oraz pomieszczenia małego, stanowiącego sypialnię. Pustelnia była najprawdopo-
dobniej zamieszkała przez dwóch mnichów: mistrza i jego pomocnika lub ucznia.
Erem nr 1 można datować, w oparciu o znalezioną w nim ceramikę oraz liczne dokumenty
zapisane w języku greckim, koptyjskim i arabskim, na VI—VII w., lecz był on zapewne zamiesz-
kały przynajmniej do wieku IX, o czym świadczą niektóre teksty koptyjskie i arabskie (il. 8,9).
W tej samej dolince znajdują się jeszcze dwie inne pustelnie, usytuowane na jej zboczach
w niewielkim oddaleniu od siebie. Erem nr 2, którego odsłanianie rozpoczęto w drugim sezonie
prac wykopaliskowych, znajduje się ok. 50 metrów od pustelni nr 1 (il. 3). Oczyszczono jedynie
część eremu, jedno mieszkanie, które składa się z trzech pomieszczeń. Sala duża, o wymiarach
5,10x5,25 m i wysokości 2,40 m, miała ściany starannie wykute i tynkowane przynajmniej
trzykrotnie. Zachowane ślady polichromii, z dekoracją geometryczną, świadczą, że wnętrze
było wykończone. W ścianie zachodniej, obok wejścia znajdowało się okno umieszczone w dużej
wnęce. W parapecie tego okna stwierdzono wykuty otwór, obecnie zniszczony, w którym
stawiano naczynie z wodą, zapewne w celu podniesienia wilgotności powietrza wpadającego
do pomieszczenia, a równocześnie dla schłodzenia wody w naczyniu poprzez jego przyśpie-
szone parowanie. W ścianie wschodniej znajdowała się nisza, umieszczona centralnie, pełniąca
najprawdopodobniej rolę niszy modlitewnej. Inne nisze wykute w ścianach pomieszczenia miały
648
wnęki znajdował się otwór spełniający rolę wyciągu. Pomieszczenie C było niewątpliwie
kuchnią w badanym eremie.
Rozległy dziedziniec pustelni został częściowo wykuty w zboczu doliny. Był on od strony
doliny zamknięty murem częściowo wykutym w skale, a częściowo zbudowanym z kamieni
i cegły. Jedno tylko wejście, stwierdzone przy zachodniej krawędzi, umożliwiało dostęp na teren
dziedzińca. Ściany jego były starannie tynkowane, zapewne aby zapobiec wietrznej erozji skały,
lecz względy estetyczne odgrywały tu przypuszczalnie również istotną rolę. Jedynym wypo-
sażeniem podwórza była ława pod ścianą wschodnią, na południe od wejścia do kuchni. Była
ona wykuta w skale i starannie otynkowana.
W trakcie użytkowania pustelni dokonano pewnych zmian na dziedzińcu. Ławę powięk-
szono obudowując ją amforami ustawionymi pionowo. Zablokowano także oryginalne wejście
na dziedziniec i tuż obok niego zbudowano rampę wznoszącą się w kierunku zachodnim. Rów-
nież ona została zbudowana z amfor i wypełniona piaskiem i ceramiką. Duża liczba prawie
całkowicie zachowanych amfor zalegała również na dziedzińcu. Pozostawiono je zapewne tuż
przed opuszczeniem pustelni.
Pustelnia nr 1, jedyna dotychczas całkowicie odsłonięta w Naąlun, jest rozbudowanym zes-
połem pomieszczeń tworzących pewną funkcjonalną całość. Obok dziedzińca, oddzielonego
od świata zewnętrznego ogrodzeniem, znajdujemy w tym zespole kuchnię oraz dwa pomiesz-
czenia o charakterze mieszkalnym, lecz jednocześnie pełniące zapewne rolę oratoriów. Każde
z mieszkań składa się z pomieszczenia dużego, łączącego funkcję pokoju dziennego i miejsca
modlitw, oraz pomieszczenia małego, stanowiącego sypialnię. Pustelnia była najprawdopo-
dobniej zamieszkała przez dwóch mnichów: mistrza i jego pomocnika lub ucznia.
Erem nr 1 można datować, w oparciu o znalezioną w nim ceramikę oraz liczne dokumenty
zapisane w języku greckim, koptyjskim i arabskim, na VI—VII w., lecz był on zapewne zamiesz-
kały przynajmniej do wieku IX, o czym świadczą niektóre teksty koptyjskie i arabskie (il. 8,9).
W tej samej dolince znajdują się jeszcze dwie inne pustelnie, usytuowane na jej zboczach
w niewielkim oddaleniu od siebie. Erem nr 2, którego odsłanianie rozpoczęto w drugim sezonie
prac wykopaliskowych, znajduje się ok. 50 metrów od pustelni nr 1 (il. 3). Oczyszczono jedynie
część eremu, jedno mieszkanie, które składa się z trzech pomieszczeń. Sala duża, o wymiarach
5,10x5,25 m i wysokości 2,40 m, miała ściany starannie wykute i tynkowane przynajmniej
trzykrotnie. Zachowane ślady polichromii, z dekoracją geometryczną, świadczą, że wnętrze
było wykończone. W ścianie zachodniej, obok wejścia znajdowało się okno umieszczone w dużej
wnęce. W parapecie tego okna stwierdzono wykuty otwór, obecnie zniszczony, w którym
stawiano naczynie z wodą, zapewne w celu podniesienia wilgotności powietrza wpadającego
do pomieszczenia, a równocześnie dla schłodzenia wody w naczyniu poprzez jego przyśpie-
szone parowanie. W ścianie wschodniej znajdowała się nisza, umieszczona centralnie, pełniąca
najprawdopodobniej rolę niszy modlitewnej. Inne nisze wykute w ścianach pomieszczenia miały
648