Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (1(37).2012/2013)

il. 6 I fig. 6
Sala Modernizmu
I Modernism Room
fot. I photo © Zbigniew Doliński I
Muzeum Narodowe
w Warszawie

w tej sali dzieł odróżnia żywa kolorystyka. Dla malarzy polskich Courbetowskie hasło „bycia
współczesnym” przez odzwierciedlanie życia i przyrody bez rezygnowania z indywiduali-
zmu oznaczało poszukiwanie teraźniejszości nawet w minionym czasie, co szczególnie widać
w prezentowanych w galerii obrazach Józefa Brandta Odbicie jasyru (1878) i Czarniecki pod
Koldyngą (1870).
Natomiast malarze wykształceni w akademii petersburskiej wprowadzali do sztuki pol-
skiej elementy wczesnego ekspresjonizmu. Zbliżone do absolwentów uczelni monachijskiej
rozumienie krajobrazu i portretu nie szło wich pracach w parze z podobnymi środkami ar-
tystycznymi. Ziemia Ferdynanda Ruszczyca (1898) czy portrety Konrada Krzyżanowskiego
oraz Cerkiew o zmroku Stiepana Kolesnikowa (1906) są nastrojowe, skrajnie osobiste, ukazują
zdeformowaną rzeczywistość. Różnią się od obrazów monachijskich intensywnością barw,
żywiołowością rysunku, śmiałością malarskiego gestu. Ich ekspresjonizm był próbą stworzenia
nowego sposobu „wewnętrznej” komunikacji między twórcą a odbiorcą. Krajobrazy, portrety,
sceny rodzajowe są zindywidualizowane, przekształcone w pełne napięcia wizje rzeczywi-
stości i postaci ludzkiej, wynikające ze skrajnego subiektywizmu artysty. Kontrastujące ze
sobą baiwy „nienaturalne” lub ciemne, monochromatyczne, spłaszczenie lub uwypuklenie
przestrzeni obrazu, deformacja natury podkreślająca wyobcowanie człowieka to środki po-
tęgujące ekspresję tych dzieł.