DOI Heft:
Część I. Museum / Part I. The Museum
DOI Artikel:Ignatowicz-Woźniakowska, Dorota: Bitwa pod Grunwaldem Jana Matejki - losy obrazu i historia jego konserwacji do 1999 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45360#0062
konstrukcyjną spowodowało rozdarcia podobrazia (il. 5). Jak się jednak okazało kilkadziesiąt
lat później, uszkodzenia te nie powstały samoistnie. Otóż w 2010 roku jeden ze zwiedzają-
cych Galerię Malarstwa Polskiego w rozmowie ze strażniczką pilnującą ekspozycji w Sali
Grunwaldzkiej, powiedział, że brał udział w akcji wydobywania obrazu w 1944 roku. Niestety
ktoś poślizgnął się, wpadł do dołu na spróchniały wał i go złamał37. W ten sposób powstały
cztery poziome rozdarcia płótna (w odległości około 1 m od dolnej krawędzi), długości 70 cm,
z pionowymi odgałęzieniami dochodzącymi do 4° cm. Zaplesniałe płotno, w dolnej części
obrazu zdekatyzowało się. Dolna krawędź była krótsza od gói nej o około 10 cm. Powstały liczne
fałdy do 5 cm wysokości. Bardzo zniszczone nitki płócienne proszkowały się już przy lekkim
potarciu palcami. Obraz był zszarzały i miejscami nieczytelny, przypuszczalnie w wyniku
działania pleśni wytwarzających kwasy oraz autolizy pleśni twoi zącej zasady. Spoiwo olejno-
-żywiczne uległo rozkładowi. Dziś nie ulega wątpliwości, że gdyby całe odwrocie obrazu nie
zostało zamalowane białą farbą olejną, to prawdopodobnie obraz byłby wo wiele gorszym
stanie, o ile w ogóle by przetrwał.
W wyniku prowadzonych prac konserwatorskich usunięto wzmocnienia płótna: łaty i pasy
oraz farbę olejną z odwrocia38. Zabezpieczono rozdarcia i po wzmocnieniu brzegów pasami sze-
lokosci jo cm klejonymi masą woskową, nabito obraz na ki osna pomocnicze w celu przeprowa-
dzenia prostowania, w tym trudnych zabiegów dekatyzacji, do których, z powodu zamalowania
37 Niestety nieznana jest jego tożsamość.
33 Było to usuwanie mechaniczne poprzez szlifowanie i zeskroby wanie, bez użycia rozpuszczalników.
W zabiegu tym pomagali studenci Studium Konserwacji Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zob. B. Marconi,
Bitwa pod Grunwaldem, op. cit. s. 43. Według Marconiego odwrocie zostało zamalowane bielą cynkową. Zob. tez:
B. Marconi, O sztuce konserwacji, op. cit., s. 156.
il. 61 fig. 6
Obraz po nabiciu na
prowizoryczne krosna
w celu przeprowadzenia
prostowania podłoża
I Painting nailed to
temporary stretcher
bars to straighten
its support, listopad
19481 November
1948, Narodowy
Instytut Dziedzictwa
w Warszawie, Teki
Marconiego, T.M. 80-1
I National Heritage
Board of Poland,
Marconi Files, T.M. 80-1
fot. I photo Bohdan Marconi
lat później, uszkodzenia te nie powstały samoistnie. Otóż w 2010 roku jeden ze zwiedzają-
cych Galerię Malarstwa Polskiego w rozmowie ze strażniczką pilnującą ekspozycji w Sali
Grunwaldzkiej, powiedział, że brał udział w akcji wydobywania obrazu w 1944 roku. Niestety
ktoś poślizgnął się, wpadł do dołu na spróchniały wał i go złamał37. W ten sposób powstały
cztery poziome rozdarcia płótna (w odległości około 1 m od dolnej krawędzi), długości 70 cm,
z pionowymi odgałęzieniami dochodzącymi do 4° cm. Zaplesniałe płotno, w dolnej części
obrazu zdekatyzowało się. Dolna krawędź była krótsza od gói nej o około 10 cm. Powstały liczne
fałdy do 5 cm wysokości. Bardzo zniszczone nitki płócienne proszkowały się już przy lekkim
potarciu palcami. Obraz był zszarzały i miejscami nieczytelny, przypuszczalnie w wyniku
działania pleśni wytwarzających kwasy oraz autolizy pleśni twoi zącej zasady. Spoiwo olejno-
-żywiczne uległo rozkładowi. Dziś nie ulega wątpliwości, że gdyby całe odwrocie obrazu nie
zostało zamalowane białą farbą olejną, to prawdopodobnie obraz byłby wo wiele gorszym
stanie, o ile w ogóle by przetrwał.
W wyniku prowadzonych prac konserwatorskich usunięto wzmocnienia płótna: łaty i pasy
oraz farbę olejną z odwrocia38. Zabezpieczono rozdarcia i po wzmocnieniu brzegów pasami sze-
lokosci jo cm klejonymi masą woskową, nabito obraz na ki osna pomocnicze w celu przeprowa-
dzenia prostowania, w tym trudnych zabiegów dekatyzacji, do których, z powodu zamalowania
37 Niestety nieznana jest jego tożsamość.
33 Było to usuwanie mechaniczne poprzez szlifowanie i zeskroby wanie, bez użycia rozpuszczalników.
W zabiegu tym pomagali studenci Studium Konserwacji Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zob. B. Marconi,
Bitwa pod Grunwaldem, op. cit. s. 43. Według Marconiego odwrocie zostało zamalowane bielą cynkową. Zob. tez:
B. Marconi, O sztuce konserwacji, op. cit., s. 156.
il. 61 fig. 6
Obraz po nabiciu na
prowizoryczne krosna
w celu przeprowadzenia
prostowania podłoża
I Painting nailed to
temporary stretcher
bars to straighten
its support, listopad
19481 November
1948, Narodowy
Instytut Dziedzictwa
w Warszawie, Teki
Marconiego, T.M. 80-1
I National Heritage
Board of Poland,
Marconi Files, T.M. 80-1
fot. I photo Bohdan Marconi