Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (1(37).2012/2013)

jednak zupełnie inna od Fabritiusowego widoku prezbiterium Nieuwe Kerk - podziwiamy tu
architekturę ewidentnie włoską, a przynajmniej italianizującą.
Jeśli założylibyśmy, że recto i verso amsterdamskiego rysunku są kompozycjami alterna-
tywnymi do tej samej kasety, wcale nie musielibyśmy odrzucić tezy, że rysunek z Düsseldorfu -
ten z Podglądaczami - jest projektem jej zewnętrznej ścianki. Choć oglądanie italianizującego
tła przez dziurkę od klucza holenderskich drzwi wydaje się być pozbawione sensu, jednak
podobnie jest przecież z zaglądaniem do wnętrza szuflady. Czy ktoś spodziewałby się, że zo-
baczy tam prezbiterium świątyni gotyckiej albo hall pałacowy? Możliwe jest jednak również,
że rysunek z Düsseldorfu nie ma nic wspólnego z kompozycjami z Amsterdamu, a wtedy te
ostatnie mogłyby stanowić alternatywne projekty do innej perspectyfkas.
Znacznie ważniejszy jest jednak fakt, że ukazując muzyków w loggi, Bramer zaproponował
nie tylko nowe rozwiązanie pewnej kompozycji, ale przede wszystkim alternatywę wobec
wszystkich znanych nam kaset perspektywicznych, ukazujących przecież proste motywy
holenderskiej codzienności. To zupełnie nowy typ dzieła - „włoska” kaseta perspektywiczna!

il. 151 fig. 15
Leonaert Bramer,
Muzycy w loggi
I Musicians in the
Loggia, ok. I ca. 1660
(verso il. 9 I fig. 9),
© Rijksmuseum,
Amsterdam