DOI Heft:
Część II / Part II. Neerlandica
DOI Artikel:Ziemba, Antoni: Modus rusticus portretu holenderskiego jako model tożsamościowy obywateli Republiki Niderlandzkiej: obraz Govaerta Flincka w Muzeum Narodowym w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45360#0200
Antoni Ziemba Modus rusticus portretu holenderskiego...
199
którzy zdobyli wysoką pozycję społeczną - jak Jan Asselijn na
rycinie Rembrandta z około 1647 roku (B 277). Mógł wszakże
towarzyszyć bardziej ozdobnemu strojowi (kryzy, koronkowe
kołnierze, wzorzyste kaftany, bujnie drapowane płaszcze) i repre-
zentacyjnej scenerii tła z kotarą bądź kolumną (jak na portretach
Cornelisa van der Voorta: Amodus van der Hem, około 1620, rynek
antykwaryczny; Laurens Reael, 1620, Rijksmuseum, Amsterdam25).
Często charakteryzował rolę poważnego paterfamiliae bądź „star-
szego” rodu, przeciwstawionego młodszym członkom rodziny
czy grupy społecznej, odzianym bogato i modnie (jak w Portrecie
rodziny Bartholomeusa van der Helsta z około 1655 r., Ermitaż,
Sankt Petersburg26, albo Portrecie rodziny Barenda Graeta z 1661 r.,
Rijksmuseum, Amsterdam27).
Powagę i powściągliwość, skromność i prostotę podkreślał jesz-
cze drugi element stroju - kołnierz bez koronkowego obrębienia.
Ten sam rodzaj stroju, tyle że wzbogacony o rękawiczki, oznakę
szlachetnego pochodzenia bądź świadectwo aspiracji do wysokiego
statusu społecznego, nosi Dirck Jacobsz Leeuw na wspomnianym,
wczesnym portrecie Flincka z 1636 roku.
Ważnym elementem przedstawienia jest laska trzymana przez
modela. Laska czy kij służący podparciu pojawia się w obrazach
Flincka często, niczym lejtmotyw. Najczęściej jest to jednak laska
pasterska, o innym kształcie (np. Portret Rembrandta, Rijksmuseum,
Amsterdam). Karbowana, krótka zdobiona laska jest w portretach
Flincka i innych malarzy oznaką wysokiej pozycji społecznej, sta-
tusu patrycjusza bądź regenta, nie zaś, jak można by sądzić, laską
pielgrzymią. Niemal identyczna laska trzymana jest przez chłopca
na obrazie z 1640 roku (Barber Institute of Fine Arts, Birmingham),
któiy, sądząc po stroju, też należy do rodziny z klasy regentów. Taką
bądź podobną laskę włoży potem Rembrandt w dłoń arcybogatego
dordrechcko-amsterdamskiego fabiykanta i kupca, członka najwyż-
szego patrycjatu miejskiego, Jacoba Tripa, w jego portrecie z około
1661 roku (The National Gallery, Londyn), a także sam dzierżyć ją
będzie w Autoportrecie w złotym stroju z 1658 roku (Frick Collection,
Nowy Jork), prezentującym jego aspiracje do roli patrycjusza.
Sportretowana przez Flincka w warszawskim obrazie po-
stać to zatem z pewnością członek wyższej klasy społeczeństwa
holenderskiego, może amsterdamskiego, z kręgu regentów.
Osoba - poprzez jej pozę, entourage i strój - prezentowana wedle
archetypu holenderskich cnót moralno-obywatelskich: skrom-
ności, powściągliwości, rzetelności, uczciwości, spokoju, rozwagi,
odpowiedzialności.
ii. 101 fig. 10
Ferdinand Boi, Regenci
Leprozenhuis
w Amsterdamie
I Regents of
Leprozenhuis
in Amsterdam, 1649,
Amsterdam Museum,
Amsterdam
25 Kopstukken..., op. cit., s. 49, il. 59a i s. 154, kat. nr 43.
26 Ibidem, s. 36, il. 39.
27 Ibidem, s. 40, il. 46.
199
którzy zdobyli wysoką pozycję społeczną - jak Jan Asselijn na
rycinie Rembrandta z około 1647 roku (B 277). Mógł wszakże
towarzyszyć bardziej ozdobnemu strojowi (kryzy, koronkowe
kołnierze, wzorzyste kaftany, bujnie drapowane płaszcze) i repre-
zentacyjnej scenerii tła z kotarą bądź kolumną (jak na portretach
Cornelisa van der Voorta: Amodus van der Hem, około 1620, rynek
antykwaryczny; Laurens Reael, 1620, Rijksmuseum, Amsterdam25).
Często charakteryzował rolę poważnego paterfamiliae bądź „star-
szego” rodu, przeciwstawionego młodszym członkom rodziny
czy grupy społecznej, odzianym bogato i modnie (jak w Portrecie
rodziny Bartholomeusa van der Helsta z około 1655 r., Ermitaż,
Sankt Petersburg26, albo Portrecie rodziny Barenda Graeta z 1661 r.,
Rijksmuseum, Amsterdam27).
Powagę i powściągliwość, skromność i prostotę podkreślał jesz-
cze drugi element stroju - kołnierz bez koronkowego obrębienia.
Ten sam rodzaj stroju, tyle że wzbogacony o rękawiczki, oznakę
szlachetnego pochodzenia bądź świadectwo aspiracji do wysokiego
statusu społecznego, nosi Dirck Jacobsz Leeuw na wspomnianym,
wczesnym portrecie Flincka z 1636 roku.
Ważnym elementem przedstawienia jest laska trzymana przez
modela. Laska czy kij służący podparciu pojawia się w obrazach
Flincka często, niczym lejtmotyw. Najczęściej jest to jednak laska
pasterska, o innym kształcie (np. Portret Rembrandta, Rijksmuseum,
Amsterdam). Karbowana, krótka zdobiona laska jest w portretach
Flincka i innych malarzy oznaką wysokiej pozycji społecznej, sta-
tusu patrycjusza bądź regenta, nie zaś, jak można by sądzić, laską
pielgrzymią. Niemal identyczna laska trzymana jest przez chłopca
na obrazie z 1640 roku (Barber Institute of Fine Arts, Birmingham),
któiy, sądząc po stroju, też należy do rodziny z klasy regentów. Taką
bądź podobną laskę włoży potem Rembrandt w dłoń arcybogatego
dordrechcko-amsterdamskiego fabiykanta i kupca, członka najwyż-
szego patrycjatu miejskiego, Jacoba Tripa, w jego portrecie z około
1661 roku (The National Gallery, Londyn), a także sam dzierżyć ją
będzie w Autoportrecie w złotym stroju z 1658 roku (Frick Collection,
Nowy Jork), prezentującym jego aspiracje do roli patrycjusza.
Sportretowana przez Flincka w warszawskim obrazie po-
stać to zatem z pewnością członek wyższej klasy społeczeństwa
holenderskiego, może amsterdamskiego, z kręgu regentów.
Osoba - poprzez jej pozę, entourage i strój - prezentowana wedle
archetypu holenderskich cnót moralno-obywatelskich: skrom-
ności, powściągliwości, rzetelności, uczciwości, spokoju, rozwagi,
odpowiedzialności.
ii. 101 fig. 10
Ferdinand Boi, Regenci
Leprozenhuis
w Amsterdamie
I Regents of
Leprozenhuis
in Amsterdam, 1649,
Amsterdam Museum,
Amsterdam
25 Kopstukken..., op. cit., s. 49, il. 59a i s. 154, kat. nr 43.
26 Ibidem, s. 36, il. 39.
27 Ibidem, s. 40, il. 46.