DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Gromadzki, Jan: Iluminowane księgi liturgiczne z kościoła farnego św. Marii Magdaleny we Wrocławiu: (ze szczególnym uwzględnieniem najstarszych, z około połowy XIV w.)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48107#0032
28
Jan Gromadzki
36. Mszał z kaplicy złotników, 1478, dekoracja kanonu. BUWr. OR, sygn. M 1147, f. 70v-71r. Fot. J. Gromadzki.
w psałterzach magdaleńskich to już dzieła w duchu
renesansowe pomimo gotyckich jeszcze cech stylo-
wych. Malarz tych zniszczonych obecnie miniatur
był niewątpliwie zdolnym artystą, co potwierdzają
kolejne prace, które można mu ze sporym praw-
dopodobieństwem przypisać. Są to: uzupełnienie
herbem wspomnianej już wcześniej, znakomitej
Biblii (sygn. R 162), którą rodzina Bancke podaro-
wała kościołowi św. Elżbiety we Wrocławiu, oraz
iluminacja małopolskiego modlitewnika, znajdu-
jącego się obecnie w Zentralbibliothek w Zurichu
(sygn. Ms. C. 181), dzieło z początku XVI w., już
w znacznym stopniu uwidaczniające wpływ rene-
sansu. Jest bardzo możliwe, że obaj malarze (mszału
i psałterzy) na początku lat dziewięćdziesiątych
XV w. opuścili Śląsk i osiedli w Krakowie, bowiem
także słabszemu z nich, autorowi Ukrzyżowania
w mszale M 1160 (il. 37), można próbować przy-
pisać dość podobną pracę zrealizowaną zapewne
na zlecenie Zofii Jagiellonki, żony hrabiego Fryde-
ryka V z Brandenburgii-Ansbach. Polegała ona
na uzupełnieniu dwoma miniaturami dekoracji
przerobionego, północnowłoskiego (Mediolan?),
pięknie iluminowanego mszału franciszkańskiego
(Wolfenbuttel, Herzog-August-Bibliothek, sygn.
6. Aug. 4°). Dodane miniatury mają cechy śląskie,
a jedyna scena figuralna (Ofiara Abrahama) i deko-
racja marginalna - już konkretnie cechy stylu
tego malarza. Nie jest zatem wykluczone, że obaj
iluminatorzy wpłynęli w latach dziewięćdziesią-
tych XV w. na ewolucję i wykształcenie się nowego
stylu dekoracji marginalnych w Krakowie, wyka-
zujących w niektórych zabytkach z tej dekady,
np. w iluminacji pontyfikału kardynała Fryderyka
Jagiellończyka (Kraków, Archiwum Krakowskiej
Kapituły Katedralnej, sygn. 14 KP), dużą zbieżność
formalną ze śląskimi. Nie można też wykluczyć,
że przynajmniej relacje Mistrza Psałterza M 1123
z rodzimym środowiskiem były bardziej złożone,
niż tu zakładamy, można bowiem próbować
mu przypisać również ostatnie wielkie dzieło
śląskiego iluminatorstwa - wyjątkowo w swoim
czasie bogatą dekorację graduału wrocławskiej
kapituły katedralnej, ufundowanego w 1510 r.
(Wrocław, Biblioteka Kapitulna, sygn. Nr 47a),
uznawaną dotąd za pracę innego, anonimowego
malarza64. Hipotezę o migracji tych malarzy zdaje
się potwierdzać prawie całkowity brak wśród
Jan Gromadzki
36. Mszał z kaplicy złotników, 1478, dekoracja kanonu. BUWr. OR, sygn. M 1147, f. 70v-71r. Fot. J. Gromadzki.
w psałterzach magdaleńskich to już dzieła w duchu
renesansowe pomimo gotyckich jeszcze cech stylo-
wych. Malarz tych zniszczonych obecnie miniatur
był niewątpliwie zdolnym artystą, co potwierdzają
kolejne prace, które można mu ze sporym praw-
dopodobieństwem przypisać. Są to: uzupełnienie
herbem wspomnianej już wcześniej, znakomitej
Biblii (sygn. R 162), którą rodzina Bancke podaro-
wała kościołowi św. Elżbiety we Wrocławiu, oraz
iluminacja małopolskiego modlitewnika, znajdu-
jącego się obecnie w Zentralbibliothek w Zurichu
(sygn. Ms. C. 181), dzieło z początku XVI w., już
w znacznym stopniu uwidaczniające wpływ rene-
sansu. Jest bardzo możliwe, że obaj malarze (mszału
i psałterzy) na początku lat dziewięćdziesiątych
XV w. opuścili Śląsk i osiedli w Krakowie, bowiem
także słabszemu z nich, autorowi Ukrzyżowania
w mszale M 1160 (il. 37), można próbować przy-
pisać dość podobną pracę zrealizowaną zapewne
na zlecenie Zofii Jagiellonki, żony hrabiego Fryde-
ryka V z Brandenburgii-Ansbach. Polegała ona
na uzupełnieniu dwoma miniaturami dekoracji
przerobionego, północnowłoskiego (Mediolan?),
pięknie iluminowanego mszału franciszkańskiego
(Wolfenbuttel, Herzog-August-Bibliothek, sygn.
6. Aug. 4°). Dodane miniatury mają cechy śląskie,
a jedyna scena figuralna (Ofiara Abrahama) i deko-
racja marginalna - już konkretnie cechy stylu
tego malarza. Nie jest zatem wykluczone, że obaj
iluminatorzy wpłynęli w latach dziewięćdziesią-
tych XV w. na ewolucję i wykształcenie się nowego
stylu dekoracji marginalnych w Krakowie, wyka-
zujących w niektórych zabytkach z tej dekady,
np. w iluminacji pontyfikału kardynała Fryderyka
Jagiellończyka (Kraków, Archiwum Krakowskiej
Kapituły Katedralnej, sygn. 14 KP), dużą zbieżność
formalną ze śląskimi. Nie można też wykluczyć,
że przynajmniej relacje Mistrza Psałterza M 1123
z rodzimym środowiskiem były bardziej złożone,
niż tu zakładamy, można bowiem próbować
mu przypisać również ostatnie wielkie dzieło
śląskiego iluminatorstwa - wyjątkowo w swoim
czasie bogatą dekorację graduału wrocławskiej
kapituły katedralnej, ufundowanego w 1510 r.
(Wrocław, Biblioteka Kapitulna, sygn. Nr 47a),
uznawaną dotąd za pracę innego, anonimowego
malarza64. Hipotezę o migracji tych malarzy zdaje
się potwierdzać prawie całkowity brak wśród