DOI Artikel:
Bernhard, Maria Ludwika: Zagadnienie ikonografii grobu Aleksandra Wielkiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.53756#0015
Maria Ludwika Bernhard
ZAGADNIENIE IKONOGRAFII GROBU ALEKSANDRA WIELKIEGO
Stu lat potrzebowała archeologia, aby docenić w pełni materiał badawczy, jakiego dostar-
czają lampki starożytne. Dopiero w dwu pierwszych dziesiątkach lat dwudziestego wieku powstają
opracowania katalogowe lampek znajdujących się w największych muzeach: w Brytyjskim1
i Ermitażu2. Na ówczesnym etapie badań dokonana klasyfikacją oparta była na typologii oraz
ogólnych zarysach okresów historycznych. W metodzie tej tkwiło poważne niebezpieczeństwo
ujmowania zagadnień z punktu widzenia formalistycznego, w całkowitym oderwaniu od innych
zjawisk wpływających na kształt wyobrażenia plastycznego.
Pierwsze próby zerwania z takim ujmowaniem problematyki w dziedzinie wytwórczości
lampek ceramicznych to prace Loeschkego o lampkach znalezionych w Yindonissa3 oraz Bro-
neera katalog lamp wykopanych w Koryncie4. Obie te prace, opierając się na ściśle zaobser-
wowanym materiale wykopaliskowym, przeprowadzają podział na typy z dokładnym określe-
niem ram czasowych, brak natomiast w tych opracowaniach historycznego ujęcia problemu.
W nawale podziałów na typy zagubiły się nawet dawniejsze ikonograficzne studia; bowiem
na pierwszym etapie zainteresowań lampkami, przypadającym na wiek XVII, budziły cieka-
wość badaczy wyłącznie obiekty ze scenami figuralnymi.
Wraz z rozwojem metody formalistycznej coraz mniej uwagi zwracano na treść, koncen-
trując całą myśl badawczą na formie plastycznej. I w ten sposób uszło baczniejszej uwagi wiele
bardzo cennych i dokumentarnych wyobrażeń plastycznych na dyskach lampek rzymskich.
Jeden z takich niedocenionych zabytków stał się punktem wyjściowym dla niniejszych
rozważań. W zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu znajduje się lampka o wys. 3,7 cm,
średnicy 9 cm (ryc. 1), która wykonana jest z ciemnożółtej gliny techniką odciskania w dwóch
formach. Spód i wierzch zrobione były oddzielnie. Następnie, po wysuszeniu i wyjęciu z formy,
obie części dopasowywano do siebie i po bokach sklejano, po czym przytwierdzano uchwyt.
Wreszcie tak wykonaną lampkę wstawiano z innymi do pieca garncarskiego.
Lampka posiada krótki, ujęty w woluty palnik, zakończony okrągło, z niedużym otworem
knotowym. Wierzch lampki, o szerokich gładkich ramionach, zdobi reliefowy dysk otoczony
profilowanym brzegiem. Całą powierzchnię dysku wypełnia relief krajobrazowy. Jest to zatoka
morska otoczona zwartą zabudową. Na pierwszym planie widoczne jest molo oparte na arkadach,
1 H. B. Walters, Catalogue of the Greek and Roman Lamps in the British Museum, London 1914.
2 O. Waldhauer, Die antiken Tonlampen, Kaiserliche Ermitage. St. Petersburg 1914.
3 S. Loeschke, Lampen aus Lindonissa, Ziirich 1919.
4 O. Broneer, Terracotta Lamps. Corinth, t. IV, cz. II, Cambridge 1930.
2 — Studia muzealne II
9
ZAGADNIENIE IKONOGRAFII GROBU ALEKSANDRA WIELKIEGO
Stu lat potrzebowała archeologia, aby docenić w pełni materiał badawczy, jakiego dostar-
czają lampki starożytne. Dopiero w dwu pierwszych dziesiątkach lat dwudziestego wieku powstają
opracowania katalogowe lampek znajdujących się w największych muzeach: w Brytyjskim1
i Ermitażu2. Na ówczesnym etapie badań dokonana klasyfikacją oparta była na typologii oraz
ogólnych zarysach okresów historycznych. W metodzie tej tkwiło poważne niebezpieczeństwo
ujmowania zagadnień z punktu widzenia formalistycznego, w całkowitym oderwaniu od innych
zjawisk wpływających na kształt wyobrażenia plastycznego.
Pierwsze próby zerwania z takim ujmowaniem problematyki w dziedzinie wytwórczości
lampek ceramicznych to prace Loeschkego o lampkach znalezionych w Yindonissa3 oraz Bro-
neera katalog lamp wykopanych w Koryncie4. Obie te prace, opierając się na ściśle zaobser-
wowanym materiale wykopaliskowym, przeprowadzają podział na typy z dokładnym określe-
niem ram czasowych, brak natomiast w tych opracowaniach historycznego ujęcia problemu.
W nawale podziałów na typy zagubiły się nawet dawniejsze ikonograficzne studia; bowiem
na pierwszym etapie zainteresowań lampkami, przypadającym na wiek XVII, budziły cieka-
wość badaczy wyłącznie obiekty ze scenami figuralnymi.
Wraz z rozwojem metody formalistycznej coraz mniej uwagi zwracano na treść, koncen-
trując całą myśl badawczą na formie plastycznej. I w ten sposób uszło baczniejszej uwagi wiele
bardzo cennych i dokumentarnych wyobrażeń plastycznych na dyskach lampek rzymskich.
Jeden z takich niedocenionych zabytków stał się punktem wyjściowym dla niniejszych
rozważań. W zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu znajduje się lampka o wys. 3,7 cm,
średnicy 9 cm (ryc. 1), która wykonana jest z ciemnożółtej gliny techniką odciskania w dwóch
formach. Spód i wierzch zrobione były oddzielnie. Następnie, po wysuszeniu i wyjęciu z formy,
obie części dopasowywano do siebie i po bokach sklejano, po czym przytwierdzano uchwyt.
Wreszcie tak wykonaną lampkę wstawiano z innymi do pieca garncarskiego.
Lampka posiada krótki, ujęty w woluty palnik, zakończony okrągło, z niedużym otworem
knotowym. Wierzch lampki, o szerokich gładkich ramionach, zdobi reliefowy dysk otoczony
profilowanym brzegiem. Całą powierzchnię dysku wypełnia relief krajobrazowy. Jest to zatoka
morska otoczona zwartą zabudową. Na pierwszym planie widoczne jest molo oparte na arkadach,
1 H. B. Walters, Catalogue of the Greek and Roman Lamps in the British Museum, London 1914.
2 O. Waldhauer, Die antiken Tonlampen, Kaiserliche Ermitage. St. Petersburg 1914.
3 S. Loeschke, Lampen aus Lindonissa, Ziirich 1919.
4 O. Broneer, Terracotta Lamps. Corinth, t. IV, cz. II, Cambridge 1930.
2 — Studia muzealne II
9