DOI Artikel:
Walicki, Michał: Renesansowy tryptyk z Warty
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.53756#0077
Michał Walicki
RENESANSOWY TRYPTYK Z WARTY
1. Dzieje odkrycia. W rzędzie dzieł dawnej sztuki polskiej, zabezpieczonych po klę-
sce 1939 r. przez Muzeum Narodowe w Warszawie, znalazł się dużych rozmiarów tryptyk z kościoła
farńego w Warcie (pow. sieradzki): środkowa część tryptyku powróciła już do rodzinnego mia-
sta. Ścisłe sprzęgnięcie się losów tego niecodziennej miary zabytku z burzliwymi, pełnymi osiąg-
nięć latami walki o ratowanie polskiego mienia kulturalnego, prowadzonej przez Muzeum
w okresie hitlerowskiej okupacji, znaczenie tego dzieła dla historii wielkopolskiej szkoły malar-
skiej pierwszej połowy XVI wieku, niepospolity wreszcie poziom jego partii centralnej — wszy-
stko to, razem wziąwszy, zachęca i upoważnia do poświęcenia tej sprawie szerszego omówienia.
O ile mi wiadomo, tryptyk warteński po raz pierwszy wspomniany został w rękopisie inwen-
taryzacji K. Stronczyńskiego (1844—1853). Autor, tak bardzo zasłużony dla sprawy inwenta-
ryzacji i początków naszej „archeologii narodowej”, wymienia go w rzędzie celniejszych obrazów,
przy czym datuje właściwy tryptyk na koniec XV wieku, podobnie jak i sam późnorenesan-
sowy ołtarz, w którego ramy został on z biegiem czasu wmontowany1.
Zgodnie z ówczesnymi poglądami obrazy warteńskie, łącznie z innymi dziełami malar-
stwa z XV i XVI wieku, zaliczone zostały do szkoły „bizantyńskiej” lub „staroniemieckiej”2.
Podobną opinię wypowiedział współczesny Stronczyńskiemu Chodyński3, przytaczając ponadto
wiadomość zaczerpniętą z archiwum fary, jakoby obrazy tryptyku „miały być robionymi w r. 1636,
lecz prawdziwy i wiarygodny dowód, podobnie jak i nazwisko artysty, są nieznanymi”. Kil-
kakrotne późniejsze wzmianki, pojawiające się przy końcu zeszłego i na początku bieżącego
stulecia, streszczają przeważnie artykuł Chodyńskiego nie dodając nic nowego do tej kwestii.
Bardzo skromnie wypadł, również ogólnikowo zredagowany, krótki komunikat Władysława
Łuszczkiewicza, który nie podając bliższego uzasadnienia ocenił tryptyk jako eklektyczne dzieło
pierwszej połowy XVI wieku4. Przeprowadzając w r. 1930 inwentaryzację powiatu sieradzkiego
miałem możność poznania z autopsji obu dzieł warteńskich: obrazu Wniebowzięcia z kościoła
Pobernardyńskiego, który przypisałem Franciszkowi z Sieradza, oraz tryptyku Wniebowzięcia
1 M. Walicki, Sprawa inwentaryzacji zabytków w dobie Królestwa Polskiego (1827—1862), Warszawa 1931,
s. 189, 195.
a Ibid., s. 82, 92, 158.
3 A. Chodyński, Miasto Warta, „Biblioteka Warszawska”, 1860, t. III, s. 695.
4 W. Łuszczkiewicz, Komunikat na posiedzeniu Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce (z dn. 11 XI
1897) „Spraw. Kom. Hist. Szt. AU”, Kraków 1899, VI, LXXXIV.
71
RENESANSOWY TRYPTYK Z WARTY
1. Dzieje odkrycia. W rzędzie dzieł dawnej sztuki polskiej, zabezpieczonych po klę-
sce 1939 r. przez Muzeum Narodowe w Warszawie, znalazł się dużych rozmiarów tryptyk z kościoła
farńego w Warcie (pow. sieradzki): środkowa część tryptyku powróciła już do rodzinnego mia-
sta. Ścisłe sprzęgnięcie się losów tego niecodziennej miary zabytku z burzliwymi, pełnymi osiąg-
nięć latami walki o ratowanie polskiego mienia kulturalnego, prowadzonej przez Muzeum
w okresie hitlerowskiej okupacji, znaczenie tego dzieła dla historii wielkopolskiej szkoły malar-
skiej pierwszej połowy XVI wieku, niepospolity wreszcie poziom jego partii centralnej — wszy-
stko to, razem wziąwszy, zachęca i upoważnia do poświęcenia tej sprawie szerszego omówienia.
O ile mi wiadomo, tryptyk warteński po raz pierwszy wspomniany został w rękopisie inwen-
taryzacji K. Stronczyńskiego (1844—1853). Autor, tak bardzo zasłużony dla sprawy inwenta-
ryzacji i początków naszej „archeologii narodowej”, wymienia go w rzędzie celniejszych obrazów,
przy czym datuje właściwy tryptyk na koniec XV wieku, podobnie jak i sam późnorenesan-
sowy ołtarz, w którego ramy został on z biegiem czasu wmontowany1.
Zgodnie z ówczesnymi poglądami obrazy warteńskie, łącznie z innymi dziełami malar-
stwa z XV i XVI wieku, zaliczone zostały do szkoły „bizantyńskiej” lub „staroniemieckiej”2.
Podobną opinię wypowiedział współczesny Stronczyńskiemu Chodyński3, przytaczając ponadto
wiadomość zaczerpniętą z archiwum fary, jakoby obrazy tryptyku „miały być robionymi w r. 1636,
lecz prawdziwy i wiarygodny dowód, podobnie jak i nazwisko artysty, są nieznanymi”. Kil-
kakrotne późniejsze wzmianki, pojawiające się przy końcu zeszłego i na początku bieżącego
stulecia, streszczają przeważnie artykuł Chodyńskiego nie dodając nic nowego do tej kwestii.
Bardzo skromnie wypadł, również ogólnikowo zredagowany, krótki komunikat Władysława
Łuszczkiewicza, który nie podając bliższego uzasadnienia ocenił tryptyk jako eklektyczne dzieło
pierwszej połowy XVI wieku4. Przeprowadzając w r. 1930 inwentaryzację powiatu sieradzkiego
miałem możność poznania z autopsji obu dzieł warteńskich: obrazu Wniebowzięcia z kościoła
Pobernardyńskiego, który przypisałem Franciszkowi z Sieradza, oraz tryptyku Wniebowzięcia
1 M. Walicki, Sprawa inwentaryzacji zabytków w dobie Królestwa Polskiego (1827—1862), Warszawa 1931,
s. 189, 195.
a Ibid., s. 82, 92, 158.
3 A. Chodyński, Miasto Warta, „Biblioteka Warszawska”, 1860, t. III, s. 695.
4 W. Łuszczkiewicz, Komunikat na posiedzeniu Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce (z dn. 11 XI
1897) „Spraw. Kom. Hist. Szt. AU”, Kraków 1899, VI, LXXXIV.
71