DOI Artikel:
Walczak, Marek: Przemiany architektoniczne katedry krakowskiej w pierwszej połowie XV wieku i ich związek z działalnością fundacyjną kardynała Zbigniewa Oleśnickiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19899#0028
24. Papież Urban VIII ogłaszający Rok Święty w r. 1300 z loggii benedykcyjnej przy pałacu papieskim na Lateranie. Kopia fresku
przypisywanego Giotto, przechowywana w Bibliotheca Ambrosiana w Mediolanie, sygn. Cod. J. inf. 227, fol. 8v.—9 r. (wg: Europdische
Kunst um 1300. Akten des XXV. Internationalen Kongresses fur Kunstgeschichte, Wien 4.—10. September 1983, Red. E. Liskar,
Wien-Kóln-Graz 1986; fig. 153)
dzieć, że grób na skrzyżowaniu naw koronacyjnej
świątyni królów Polski był miejscem państwowego
kultu biskupa ze Szczepanowa67. Podobną rolę od-
grywała, jak wiemy, kaplica Św. Mikołaja. Za czasów
Oleśnickiego kult ten przybrał na sile i nabrał nowe-
go znaczenia. Ogłoszony w r. 1436 statut synodalny
wprowadził pojęcie czterech patronów Królestwa,
wymieniając śś. Wojciecha, Stanisława, Wacława
i Floriana jako szczególnych opiekunów ziem pol-
skich68. O próbach zakorzenienia w świadomości
wiernych nowego schematu myślowego świadczy wi-
dzenie mieszczki krakowskiej Weroniki, opisane
przez Długosza w Annales pod rokiem 143 8 69. W wi-
zji tej śś. Wojciech i Florian składają wizytę Stani-
sławowi i Wacławowi w ich domu, czyli krakowskiej
katedrze, a Wojciech przedstawia Weronice swych
towarzyszy jako szczególnych patronów Polski. Trój-
ka świętych, bez Wojciecha, ubranych podobnie jak
w widzeniu świątobliwej niewiasty, znalazła się też na
wielkiej okrągłej pieczęci biskupiej Zbigniewa Oleś-
nickiego70. O ile przedstawienia św. Stanisława „in
pontificalibus" pojawiały się na pieczęciach biskupów
krakowskich od czasów Nankera71, o tyle wprowa-
dzenie śś. Floriana i Wacława było nowością72 świa-
dczącą o programowym szerzeniu ich kultu przez
nowego biskupa. W kontekście nowej koncepcji ar-
kada przy kaplicy Św. Mikołaja musiała być rozu-
miana jako miejsce szczególnego kultu najważniej-
re(!)"; W. Schenk, Z dziejów kultu liturgicznego św. Stanisława
biskupa na Śląsku. Święta ku czci Św. Stanisława (Roczniki Teologi-
czno-Kanoniczne, IV, 3, 1957, s. 67—69); tenże, Kult liturgiczny
św. Stanisława biskupa na Śląsku w świetle średniowiecznych ręko-
pisów liturgicznych. Studium historyczno-liturgiczne, Lublin 1959,
s. 20, 27—28, 41, przyp. 66—68, s. 49, przyp. 122.
67 Witkowska, o.c, s. 82—85, 87.
68 S. Zachorowski, Statuty synodalne krakowskie Zbig-
niewa Oleśnickiego 1436, 1446, Kraków 1915, s. 47.
69U. Borkowska, Przykład pobożności mieszczańskiej
w XV wieku. Weronika z Krakowa [w:] Sztuka i ideologia XV
wieku, red. P. Skubiszewski, Warszawa 1978, s. 111 i nn.
70 G.A. Seyler, Geschichte der Siegel (Illustrierte Bibliothek
der Kunst und Kulturgeschichte, Leipzig 1894, s. 222—223, fig.
151); M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Sfragistyka
(Nauki Pomocnicze Historii, red. T. Manteuffel, Warszawa 1960, s.
213); KZSP, IV, 5, Warszawa 1987, fig. 910.
71 A. Morawiecka, Wyobrażenie i legenda na średniowiecz-
nych pieczęciach biskupów krakowskich (Sprawozdania z posiedzeń
Komisji Naukowych Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Krako-
wie, XXIII/1, styczeń-czerwiec 1979, 1981, s. 1). O przedstawieniach
patronów na pieczęciach min. G.C. Bascape, Sigillografia gene-
rale. I sigilli publici e ąuelli privati, Milano 1969, s. 88—89.
72Gumowski, Haisig, Mikucki, o.c, s. 213.
26
przypisywanego Giotto, przechowywana w Bibliotheca Ambrosiana w Mediolanie, sygn. Cod. J. inf. 227, fol. 8v.—9 r. (wg: Europdische
Kunst um 1300. Akten des XXV. Internationalen Kongresses fur Kunstgeschichte, Wien 4.—10. September 1983, Red. E. Liskar,
Wien-Kóln-Graz 1986; fig. 153)
dzieć, że grób na skrzyżowaniu naw koronacyjnej
świątyni królów Polski był miejscem państwowego
kultu biskupa ze Szczepanowa67. Podobną rolę od-
grywała, jak wiemy, kaplica Św. Mikołaja. Za czasów
Oleśnickiego kult ten przybrał na sile i nabrał nowe-
go znaczenia. Ogłoszony w r. 1436 statut synodalny
wprowadził pojęcie czterech patronów Królestwa,
wymieniając śś. Wojciecha, Stanisława, Wacława
i Floriana jako szczególnych opiekunów ziem pol-
skich68. O próbach zakorzenienia w świadomości
wiernych nowego schematu myślowego świadczy wi-
dzenie mieszczki krakowskiej Weroniki, opisane
przez Długosza w Annales pod rokiem 143 8 69. W wi-
zji tej śś. Wojciech i Florian składają wizytę Stani-
sławowi i Wacławowi w ich domu, czyli krakowskiej
katedrze, a Wojciech przedstawia Weronice swych
towarzyszy jako szczególnych patronów Polski. Trój-
ka świętych, bez Wojciecha, ubranych podobnie jak
w widzeniu świątobliwej niewiasty, znalazła się też na
wielkiej okrągłej pieczęci biskupiej Zbigniewa Oleś-
nickiego70. O ile przedstawienia św. Stanisława „in
pontificalibus" pojawiały się na pieczęciach biskupów
krakowskich od czasów Nankera71, o tyle wprowa-
dzenie śś. Floriana i Wacława było nowością72 świa-
dczącą o programowym szerzeniu ich kultu przez
nowego biskupa. W kontekście nowej koncepcji ar-
kada przy kaplicy Św. Mikołaja musiała być rozu-
miana jako miejsce szczególnego kultu najważniej-
re(!)"; W. Schenk, Z dziejów kultu liturgicznego św. Stanisława
biskupa na Śląsku. Święta ku czci Św. Stanisława (Roczniki Teologi-
czno-Kanoniczne, IV, 3, 1957, s. 67—69); tenże, Kult liturgiczny
św. Stanisława biskupa na Śląsku w świetle średniowiecznych ręko-
pisów liturgicznych. Studium historyczno-liturgiczne, Lublin 1959,
s. 20, 27—28, 41, przyp. 66—68, s. 49, przyp. 122.
67 Witkowska, o.c, s. 82—85, 87.
68 S. Zachorowski, Statuty synodalne krakowskie Zbig-
niewa Oleśnickiego 1436, 1446, Kraków 1915, s. 47.
69U. Borkowska, Przykład pobożności mieszczańskiej
w XV wieku. Weronika z Krakowa [w:] Sztuka i ideologia XV
wieku, red. P. Skubiszewski, Warszawa 1978, s. 111 i nn.
70 G.A. Seyler, Geschichte der Siegel (Illustrierte Bibliothek
der Kunst und Kulturgeschichte, Leipzig 1894, s. 222—223, fig.
151); M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Sfragistyka
(Nauki Pomocnicze Historii, red. T. Manteuffel, Warszawa 1960, s.
213); KZSP, IV, 5, Warszawa 1987, fig. 910.
71 A. Morawiecka, Wyobrażenie i legenda na średniowiecz-
nych pieczęciach biskupów krakowskich (Sprawozdania z posiedzeń
Komisji Naukowych Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Krako-
wie, XXIII/1, styczeń-czerwiec 1979, 1981, s. 1). O przedstawieniach
patronów na pieczęciach min. G.C. Bascape, Sigillografia gene-
rale. I sigilli publici e ąuelli privati, Milano 1969, s. 88—89.
72Gumowski, Haisig, Mikucki, o.c, s. 213.
26