Studia Waweliana (1.1992)

■ ■ ■ ■ 0k

21. Kafel gzymsowy z zamku Samobor (Jugosławia), druga połowa XVI lub początek XVII w. (wg: Stahuljak, Klobućar, Pećnjaci...,

fot. 53a)

Jak wiadomo, zespół kafli wawelskich nie jest
jednorodny, min. składa się z wielu wari intów jednej
kompozycji dekoracyjnej. Nasuwa się zatem wniosek,
iż musiał istnieć dla nich jakiś pierwowzór w postaci
pieca ozdobionego taką dekoracją, na którego pod-
stawie powstały inne sposoby jej ukształtowania lub
też że właśnie taki piec (albo jego projekt) był
przedmiotem importu.

W przedstawionym materiale porównawczym
z Austrii i Węgier występują analogie jedynie dla kafli
ściennych typu I, kafli prostokątnych oraz dla kafli
gzymsowych omawianego zespołu. Zapewne nie
przez przypadek grupa tych kafli posiada cechy,
które pozwalają na wysunięcie hipotezy, iż były one
projektowane dla jednego pieca, który ze względu na
rodzaj dekoracji nazywany tutaj piecem o wzorze
akantowym (o symbolu umownym A)36, mogącym
być owym importowanym pierwowzorem dla innych
typów dekoracji zespołu wawelskiego (por. fig. 28).
Pomysł projektu takiego pieca powstał najprawdopo-

36 Mianem pieca akantowego można również opatrzyć obie-
kty o identycznej dekoracji, lecz zbudowane wyłącznie z kwad-
ratowych kafli ściennych i elementów łączących (bez kafli prosto-
kątnych w drugiej kondygnacji).

dobniej około połowy XVI wieku w jakimś ośrodku
górnoaustriackim, a w każdym razie na pewno był
tam realizowany37. Zyskał dużą popularność i był
chętnie naśladowany, a także przekształcany (w for-
mie typowej dla danego regionu) na terenie Europy
przez ponad sto lat. Nie wiadomo także, kiedy
i w jaki sposób projekt ten dotarł do garncarzy
krakowskich. Być może został przywieziony przez
wędrownych rzemieślników albo też sprowadzono go
na specjalne zamówienie mecenasa związanego
z dworem królewskim, co wydaje się bardziej praw-
dopodobne, gdyż pod koniec wieku XVI na zamku
królewskim dokonywały się znaczące zmiany związa-
ne z wielką akcją budowlaną.

Po zniszczeniach dwoma pożarami w r. 1595
zabudowania zamkowe poddane zostały gruntownej
restauracji a wnętrza otrzymały nowy wystrój.
O rozmiarach podjętej przez króla Zygmunta III
odbudowy i przebudowy zamku na Wawelu dowia-
dujemy się z rachunków królewskich, gdzie skrupula-

37 Świadczy o tym znaleziona na terenie górnej Austrii
matryca do produkcji kafli prostokątnych (por. s. 47 niniejszej
pracy, fig. 11, oraz przypis 24).

56