Studia Waweliana (1.1992)

były raczej na nich wzorowane. Projekty, a może
nawet próbki kafli, czy rysunki całych pieców praw-
dopodobnie przywozili z wędrówek uczniowie sposo-
biący się do zawodu garncarza.

Rekonstrukcja późnorenesansowych pieców wa-
welskich została oparta na znanych przykładach
europejskich zabytków. Odtwarzając hipotetyczną
formę pieców wawelskich zbudowanych z kafli wcho-
dzących w skład omawianego zespołu, wykorzystano
głównie rozwiązania architektoniczne kilku pieców
z terenu Europy, na których pojawia się ten sam
rodzaj dekoracji oraz zdobionych w inny sposób, lecz
prezentujących typowe dla epoki formy brył.

Piec z Waidhofen nad Ybbs (Austria), z 2.
połowy XVI w., jest najwcześniejszym znanym przy-
kładem pieca zbudowanego z kafli analogicznych do
wawelskich (fig. 22). Jest to konstrukcja dwukondyg-
nacyjna, wsparta na dwóch nóżkach, przylegająca
jednym bokiem dolnej skrzyni do ściany, co sugeruje,
że dostęp do paleniska znajdował się w sąsiednim
pomieszczeniu. Skrzynia dolna, ogniowa, ma formę
prostopadłościanu, który powstał z kafli kwadrato-
wych oraz połówkowych umieszczonych na naroż-
nikach. Ośmioboczną część górną, czyli nastawę,
skonstruowano z dużych kafli w kształcie stojącego
prostokąta. Między kondygnacjami znajduje się ro-
dzaj „międzyskrzynia" (niem. Zwischengeschusse)
utworzonego na planie sześcioboku z jednego rzędu
kafli kwadratowych, jednak integralnie związanego
z kondygnacją górną. Horyzontalny podział architek-
tury pieca podkreślają kafle łączące oraz rząd kafli
wieńczących, nawiązujących formą do renesansowej
attyki, chociaż widoczne jest pewne dążenie do uwy-
smuklenia pieca. Architektura pieca z Waidhofen
reprezentuje formę wywodzącą się z tradycji gotyku,
kontynuowaną jeszcze w okresie renesansowym; no-
wym w niej elementem jest „między skrzy nie" poja-
wiające się w Europie w drugiej połowie XVI wieku.

Inną wersją takiego rozwiązania, lecz bez zwień-
czenia w kształcie koronki, jest piec z zameczku
Aicholding koło Riedenburga (Niemcy—Górny Pala-
tynat), który powstał w latach 1540—1550, zapewne
dzieło norymberskich mistrzów (fig. 23).

Siedemnastowieczny piec z zamku w Reichers-
beuern koło Bad Tólz (Niemcy—Bawaria) przypomi-
na formę tradycyjną (fig. 24), ale zaznaczają się już
w nim nowe tendencje. Jest on także dwukondyg-
nacyjny. Użyto do jego budowy dwóch typów kafli
ściennych: kwadratowych i prostokątnych. Przyjęto
jednak odmienne proporcje i inny sposób łączenia
kafli. Piec posiada niską podmurówkę i cokół utwo-
rzony z pojedynczego rzędu kwadratowych kafli. Do
budowy skrzyni dolnej użyto kafli kwadratowych
i połówkowych. Te ostatnie nie są jednak odrębnie
ukształtowanym elementem zdobniczym — jak

i 1

22. Piec z Waidhofen nad Ybbs (Austria), w. XVI (wg: Ortwein,
Paukert, Die Deutsche Renaissance..., tabi. 21)

w przypadku pieca z Waidhofen lecz połówką
kafla kwadratowego. Cylindryczna, zbliżona do wal-
ca nastawa pieca zbudowana jest z dość wąskich kafli
o kształcie stojącego prostokąta. Kafle ułożone są
systemem „mijanym", pozwalającym na złagodzenie

59