DOI Artikel:
Adamska, Magdalena: Przedmioty ze zbiorów wawelskich w "Album zamoyskim": Przyczynek do XIX-wiecznej ikografii zabytków sztuki w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0146
nych pamiątek71. Liczba znanych realizacji z 1. połowy
stulecia jest znikoma72, na ich tle Album Zamoyskie wy-
różnia się nie tylko obszernością, ale i wysokim stop-
niem wierności względem oryginałów. Dotyczy to tak-
że najpopularniejszego XIX-wiecznego polskiego wy-
dawnictwa poświęconego zabytkom - Wzorów sztuki
średniowiecznej 7\ Pomimo zaangażowania wielu zna-
nych rysowników, m. in. Ludwika Łepkowskiego,
Walerego Eliasza-Radzikowskiego i Wojciecha Gerso-
na, ostateczny efekt ich pracy nie wytrzymuje porów-
nania ze szkicami Kickiej; zwracają uwagę niedostatki
w odtworzeniu proporcji i szczegółów dekoracji repro-
dukowanych obiektów74.
Jednym z najwcześniejszych przykładów utrwalenia przedmio-
tu uważanego za pamiątkę po słynnym rodzie jest rysunek z r. 1819
ukazujący barokową tacę ze skarbca cerkwi Św. Zofii w Kijowie,
należącą jakoby do rodziny Olelkowiczów - Gabinet Rycin MCz.:
Rr. 1809.
'2 Np. tablica z monstrancją i kielichami w Album de Vilna
Wilczyńskiego -J. Jaworska, Album wileńskie w zbiorach gra-
ficznych Muzeum Narodowego w Warszawie (Rocz. MNW, 20,
1976, s. 287, il. 47).
A. Przeździecki, E. Rastawiecki, Wzory sztuki śre-
dniowiecznej i z epoki Odrodzenia po koniec wieku XVII w dawnej
Polsce, Seria Pierwsza, Warszawa-Paryż 1853-1 855, Seria Druga,
Warszawa 1855-1858, Seria Trzecia, Warszawa 1860-1869.
W drugiej połowie XIX wieku liczba i jakość rysunków
ukazujących dzieła rzemiosła artystycznego niepomiernie
wzrosła. Najczęściej służyły one celom inwentaryzacyjnym7',
stały się precyzyjniejsze w odtwarzaniu szczegółów i staran-
niejsze w wykonaniu. Miejsce patriotycznej egzaltacji zajęło
systematyczne podejście do przedmiotu naukowych studiów76.
Sądzić należy, iż opublikowanie pracy Kickiej
w ostatecznej wersji uczyniłoby ją jednym z najciekaw-
szych pośród ówczesnych wydawnictw traktujących o pa-
miątkach przeszłości, wytrzymującym konkurencję zarów-
no pomnikowego dzieła Przeździeckiego i Rastawieckie-
go jak i luksusowych albumów fotograficznych upamięt-
niających wystawy starożytności.
4 M. in. Ibidem, Seria pierwsza, tabl. N, K, D.d.; Seria druga, tabl.
P, Z, Zz, Yy.
7" M. in. rysunki Adriana Mikołaja Głębockiego z ok. 1863-
1873 przedmiotów ze skarbca jasnogórskiego - A. J aś ki e w i cz. Iko-
nografia zabytków Częstochowy i okolicy. Katalog wystawy, Czę-
stochowa 1991, s. 5-8, 27-31, poz. 106, 114-116, 120-122, 125,
128-145.
7(1 Por. 210 przerysów z witraży w kościołach Krakowa sporzą-
dzonych w drugiej połowie lat pięćdziesiątych w. XIX przez Ludwi-
ka Łepkowskiego -L. Kalinowski, Średniowieczne witraże w ko-
ściele Mariackim (Rocz. Krak., 57: 1991, s. 19-35); J. B i ały n i c-
ka-Bi rui a, Łepkowski Ludwik, SAP, 5, 1993, s. 164-166.
HISTORICAL RELICS FROM THE WAWEL COLLECTIONS IN THE ALBUM ZAMOYSKIE.
A CONTRIBUTION TO THE NINETEENTH-CENTURY ICONOGRAPHY OF HISTORICAL
MONUMENTS IN POLAND
Summary
In the rnodest storę of the 19th century iconography of works
of the decorative arts in Poland we find an outstanding publication
- Album Zamoyskie - kept in the Department of Prints of the Princes
Czartoryski Museum in Cracow. It comprises over fifty sketches,
dating from about 1838-1840, drawn with a pencil, coloured with
watercolours, and touched with gold, most of which were executed
by Natalia Kicka nee Bisping - an amateur painter who lived in
Warsaw and Dresden. The drawings formed a preliminary stage of
an album of lithographs never realized but known from proofs partly
coloured by hand and provided with descriptions. This is the first,
and in several cases the sole iconographic reference, on the whole
recording fairly accurately the appearance of both the extant and the
lost objects. Quite a number of them have found refuge in the Wawel
collections accumulating - among other items -the remains of the
former collections of the Polish magnates. The album enables us to
fili the gaps in our knowledge of their fate.
This concerns especially three banners from the collection of
the Zamoyski Entailed Estate, two of which were madę over to the
Wawel in 1947, while the third was lost during the Second World
War. The most precious of them is the banner of the Silesian troops
of the Archduke Maximilian Hapsburg, which was captured at the
battle of Byczyna in 1588; the remaining specimens are 18th cen-
tury pennons of cavalry and artillery regiments of the private troops
of the Zamoyski family.
Among the most admired family mementoes at the Zamoyski
residence in Warsaw was a silver casket for writing materials,
believed to have been booty from Byczyna, whereas in fact it is
a typical, average product of Nathanael Schlaubitz’s workshop in
Gdańsk, dating from about 1710.
A gilded stirrup and a service of gold and jadę, set with tur-
ąuoises, consisting of a bowl, tazza, and spoon - masterpieces of the
Turkish goldsmith’s art of the second half of the 17th century - are
believed to have been gifts from the sułtan Mustapha II to Stanisław
Małachowski, who in 1699 signed the peace treaty with Turkey at
Karlovice. Today they grace the Wawel Crown Treasury. Perhaps it
is also with this event that we may link the jasper bowl now lost.
stulecia jest znikoma72, na ich tle Album Zamoyskie wy-
różnia się nie tylko obszernością, ale i wysokim stop-
niem wierności względem oryginałów. Dotyczy to tak-
że najpopularniejszego XIX-wiecznego polskiego wy-
dawnictwa poświęconego zabytkom - Wzorów sztuki
średniowiecznej 7\ Pomimo zaangażowania wielu zna-
nych rysowników, m. in. Ludwika Łepkowskiego,
Walerego Eliasza-Radzikowskiego i Wojciecha Gerso-
na, ostateczny efekt ich pracy nie wytrzymuje porów-
nania ze szkicami Kickiej; zwracają uwagę niedostatki
w odtworzeniu proporcji i szczegółów dekoracji repro-
dukowanych obiektów74.
Jednym z najwcześniejszych przykładów utrwalenia przedmio-
tu uważanego za pamiątkę po słynnym rodzie jest rysunek z r. 1819
ukazujący barokową tacę ze skarbca cerkwi Św. Zofii w Kijowie,
należącą jakoby do rodziny Olelkowiczów - Gabinet Rycin MCz.:
Rr. 1809.
'2 Np. tablica z monstrancją i kielichami w Album de Vilna
Wilczyńskiego -J. Jaworska, Album wileńskie w zbiorach gra-
ficznych Muzeum Narodowego w Warszawie (Rocz. MNW, 20,
1976, s. 287, il. 47).
A. Przeździecki, E. Rastawiecki, Wzory sztuki śre-
dniowiecznej i z epoki Odrodzenia po koniec wieku XVII w dawnej
Polsce, Seria Pierwsza, Warszawa-Paryż 1853-1 855, Seria Druga,
Warszawa 1855-1858, Seria Trzecia, Warszawa 1860-1869.
W drugiej połowie XIX wieku liczba i jakość rysunków
ukazujących dzieła rzemiosła artystycznego niepomiernie
wzrosła. Najczęściej służyły one celom inwentaryzacyjnym7',
stały się precyzyjniejsze w odtwarzaniu szczegółów i staran-
niejsze w wykonaniu. Miejsce patriotycznej egzaltacji zajęło
systematyczne podejście do przedmiotu naukowych studiów76.
Sądzić należy, iż opublikowanie pracy Kickiej
w ostatecznej wersji uczyniłoby ją jednym z najciekaw-
szych pośród ówczesnych wydawnictw traktujących o pa-
miątkach przeszłości, wytrzymującym konkurencję zarów-
no pomnikowego dzieła Przeździeckiego i Rastawieckie-
go jak i luksusowych albumów fotograficznych upamięt-
niających wystawy starożytności.
4 M. in. Ibidem, Seria pierwsza, tabl. N, K, D.d.; Seria druga, tabl.
P, Z, Zz, Yy.
7" M. in. rysunki Adriana Mikołaja Głębockiego z ok. 1863-
1873 przedmiotów ze skarbca jasnogórskiego - A. J aś ki e w i cz. Iko-
nografia zabytków Częstochowy i okolicy. Katalog wystawy, Czę-
stochowa 1991, s. 5-8, 27-31, poz. 106, 114-116, 120-122, 125,
128-145.
7(1 Por. 210 przerysów z witraży w kościołach Krakowa sporzą-
dzonych w drugiej połowie lat pięćdziesiątych w. XIX przez Ludwi-
ka Łepkowskiego -L. Kalinowski, Średniowieczne witraże w ko-
ściele Mariackim (Rocz. Krak., 57: 1991, s. 19-35); J. B i ały n i c-
ka-Bi rui a, Łepkowski Ludwik, SAP, 5, 1993, s. 164-166.
HISTORICAL RELICS FROM THE WAWEL COLLECTIONS IN THE ALBUM ZAMOYSKIE.
A CONTRIBUTION TO THE NINETEENTH-CENTURY ICONOGRAPHY OF HISTORICAL
MONUMENTS IN POLAND
Summary
In the rnodest storę of the 19th century iconography of works
of the decorative arts in Poland we find an outstanding publication
- Album Zamoyskie - kept in the Department of Prints of the Princes
Czartoryski Museum in Cracow. It comprises over fifty sketches,
dating from about 1838-1840, drawn with a pencil, coloured with
watercolours, and touched with gold, most of which were executed
by Natalia Kicka nee Bisping - an amateur painter who lived in
Warsaw and Dresden. The drawings formed a preliminary stage of
an album of lithographs never realized but known from proofs partly
coloured by hand and provided with descriptions. This is the first,
and in several cases the sole iconographic reference, on the whole
recording fairly accurately the appearance of both the extant and the
lost objects. Quite a number of them have found refuge in the Wawel
collections accumulating - among other items -the remains of the
former collections of the Polish magnates. The album enables us to
fili the gaps in our knowledge of their fate.
This concerns especially three banners from the collection of
the Zamoyski Entailed Estate, two of which were madę over to the
Wawel in 1947, while the third was lost during the Second World
War. The most precious of them is the banner of the Silesian troops
of the Archduke Maximilian Hapsburg, which was captured at the
battle of Byczyna in 1588; the remaining specimens are 18th cen-
tury pennons of cavalry and artillery regiments of the private troops
of the Zamoyski family.
Among the most admired family mementoes at the Zamoyski
residence in Warsaw was a silver casket for writing materials,
believed to have been booty from Byczyna, whereas in fact it is
a typical, average product of Nathanael Schlaubitz’s workshop in
Gdańsk, dating from about 1710.
A gilded stirrup and a service of gold and jadę, set with tur-
ąuoises, consisting of a bowl, tazza, and spoon - masterpieces of the
Turkish goldsmith’s art of the second half of the 17th century - are
believed to have been gifts from the sułtan Mustapha II to Stanisław
Małachowski, who in 1699 signed the peace treaty with Turkey at
Karlovice. Today they grace the Wawel Crown Treasury. Perhaps it
is also with this event that we may link the jasper bowl now lost.