Studia Waweliana (14.2009)

trudno zakładać, aby odmienna forma portali wschod-
niego skrzydła zamku wawelskiego (fig. 8), później-
szych od portali pałacu w Piotrkowie zaledwie o kilka
lat (1524-1529), była wynikiem ewolucji umiejętności
warsztatowych kamieniarzy. W konsekwencji należy
przyjąć, że przynajmniej niektórzy spośród pięciu ka-
mieniarzy wawelskiego warsztatu mistrza Benedykta nie
byli wcześniej zatrudnieni w jego zespole piotrkowskim,
ani nie współpracowali z Franciszkiem Florentczykiem.
Niestety, jest to twierdzenie wyłącznie hipotetyczne,
gdyż nie można wykluczyć, że wśród niezachowanych
portali pałacu piotrkowskiego znajdowały się egzempla-
rze stanowiące bezpośrednią analogię dla późniejszych
odrzwi wschodniego skrzydła zamku wawelskiego57.
Inaczej prezentuje się problem obramień okiennych
powstających w wawelskim warsztacie Benedykta (fig.
10), dla których w znacznej części mamy odniesienia w
oprawach otworów okiennych pałacu w Piotrkowie (fig.
9), wspólnie z nimi różnią się od obramień zachodniego
i północnego skrzydła zamku wawelskiego (fig. 14).
Zatem można przyjąć, że kamieniarz lub kamieniarze
odpowiedzialni za odkuwanie obramień w piotrkowskim
warsztacie Benedykta znaleźli zatrudnienie w nowym
zespole sformowanym przez tego architekta. Trudno
ustalić czy podobna rotacja nastąpiła w grupie murato-
rów, jednak prawdopodobnie część z nich mogła znaleźć
zatrudnienie na Wawelu.
W konkluzji należy przyjąć, wbrew dotychczasowym
opiniom badaczy, że Benedykt nie kierował tym samym
warsztatem w Piotrkowie i na Wawelu, lecz na potrzeby
każdej z tych budów kontraktował nowych współpra-
cowników, jedynie częściowo opierając się na członkach
dawnej ekipy58. Znacznym utrudnieniem w określeniu
struktury jego warsztatu jest niedostatek informacji źród-
łowych na temat personaliów zatrudnionych muratorów
i kamieniarzy. Znana jest jedynie wielkość tego zespołu,
jego wynagrodzenia oraz mieszany skład, w którym,
mimo ciągle zmieniającej się liczby muratorów, stale
obecnych było pięciu kamieniarzy59.
Wprawdzie niemożliwe jest ustalenie personaliów
tych kamieniarzy, jednak w oparciu o analizę odkuwanego
przez nich detalu architektonicznego można podjąć próbę
określenia podziału pracy w ramach zespołu. W tym
kontekście należy powrócić również do stawianego od
dawna w polskiej historii sztuki pytania, o genezę for-
malną portali wawelskich z warsztatu mistrza Benedykta

14. Obramienie okienne na I piętrze w elewacji
dziedzińcowej północnego skrzydła zamku na Wawelu
(fot. T. Ratajczak)


oraz udział jego samego w procesie ich wykonywania60.
W dotychczasowych badaniach architektury zamku wa-
welskiego podejmowano już próby klasyfikacji portali,
jednak miały one ograniczony charakter. Z jednej strony
portale skrzydła wschodniego traktowano jako osobną
grupę, wskazując na jej stylistyczne zaawansowanie w
stosunku do wcześniejszych odrzwi z warsztatu Fran-
ciszka Florentczyka, z drugiej zaś zwracano uwagę na
wewnętrzne zróżnicowanie detalu odkuwanego przez
kamieniarzy Benedykta. W ten sposób dokonano styli-
stycznego i chronologicznego podziału całego zespołu
portali wawelskich, powstających w okresie ponad
dwudziestu lat61. Wydzielano również kolejne etapy
rozwojowe w ramach grupy portali ze skrzydła wschod-

57 Jako przykład można wskazać wspomniany wcześniej portal z
sieni drugiego piętra pałacu piotrkowskiego, utrwalony w dziewięt-
nastowiecznej grafice.
58 Dotychczas badacze nie zwracali większej uwagi na problem
struktury warsztatu mistrza Benedykta pośrednio przyjmując, że w
Piotrkowie i na Wawelu pracował z tą samą ekipą, por. Jakimo-
wicz, ,, Turris Pyothrkoviensis... ”, s. 31-32.

59 Por. przyp. 52.
60 Zlat, Geneza gotycko-renesansowych portali..., s. 85—87,
tam starsza literatura.
61 Na zróżnicowanie stylistyczne wynikające z chronologii
portali wawelskich, w poszczególnych skrzydłach zamku, zwracali
uwagę: Stępień, Konserwacja portali gotycko-renesansowych...,
s. 299-302; Zlat, Geneza..., s. 85-93.

17