Studia Waweliana (14.2009)

Studia Waweliana
Tom XIV, 2009
PLISSN 1230-3275

JANUSZ S. NOWAK

KAPLICA KSIĄŻĄT CZARTORYSKICH
W KATEDRZE NA WAWELU
(1871-1939)

W roku 1861, w chwili śmierci księcia Adama Jerzego
Czartoryskiego (senatora, wojewody, prezesa rządu po-
wstania listopadowego oraz przywódcy emigracji polskiej
po roku 1831)' istotną sprawą dla synów, spadkobierców
jego duchowego i politycznego dziedzictwa, była kwestia
wyboru miejsca na grób rodzinny. Po konfiskacie Puław
i decyzji o emigracji do Francji, Sieniawa w Galicji ze
skromnym pałacem, osiemnastowiecznym dziedzictwem
rodu Sieniawskich, stała się główną rezydencją Czarto-
ryskich na ziemiach polskich.
Od roku 1843 część rodziny przebywającej nad
Sekwaną skupiła się w Hotelu Lambert, nabytym za
pieniądze księżny Anny Sapieżyny, teściowej księcia
Czartoryskiego1 2. Rezydencja była położona na terenie
parafii kościoła Św. Ludwika na sekwańskiej wyspie,
którą Czartoryscy wspierali finansowo. W nim odbyło
się nabożeństwo pogrzebowe ks. Adama Jerzego i jego
żony Anny z Sapiehów (zm. 1864). Do dziś w kaplicy
nawy bocznej (lewej) zachowały się tablice epitafijne
i memoracyjne Czartoryskich, mieszkających w XIX
i początkach wieku XX w Hotelu Lambert.
W roku 1861 Władysław Czartoryski (syn Adama
Jerzego i Anny z Sapiehów)3 wszczął starania u władz
austriackich o pozwolenie na sprowadzenie zwłok ojca
do kaplicy grobowej przy kościele w Sieniawie. Namiest-
1 M. Handelsman, Adam Jerzy Czartoryski mąż stanu
(1770-1861), PSB 4, s. 257-269.
2 J. P e z d a, Ludzie i pieniądze. Finanse w działalności Adama Je-
rzego Czartoryskiego i jego obozu na emigracji w latach 1831-1848,
Kraków 2003, s. 131-139.
3 M. Kukieł, Władysław Czartoryski mąż stanu (1828-1894),
PSB 4, s. 300-302.
4 S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa
1954, s. 167.
5 Bibl. Cz., rkps 7410, W. Czartoryski do hr. Izabeli (Izy) Dzia-
łyńskiej, swej siostry, 18 VI 1866. Książę uzasadnił decyzję: „Będzie

nictwo we Lwowie, w piśmie z 22 lipca 1861, zezwoliło
na jej zbudowanie. Trzy lata później pisał o tym Antoni
Mroczkowski, oficjalista dóbr, prosząc księcia, aby
rozpoczął starania o eksportację zwłok swoich bliskich
do Sieniawy (ojca, matki i ciotki Marii Wirtemberskiej).
Projekt kaplicy przygotował Antoni Lamasche, architekt
z Jarosławia4. Po zebraniu odpowiednich dokumentów
przez Władysława Czartoryskiego, pogrzeby członków
najbliższej rodziny księcia odbyły się w lipcu roku 1865.
W tym samym roku (14 XI) zmarł w Algierze starszy
brat księcia Władysława, Witold Adam; jego zwłoki
złożono w Sieniawie w końcu maja 1867.
W czerwcu 1866 do Sieniawy przyjechał Władysław
Czartoryski, aby uporządkować sprawy finansowe zwią-
zane z dzierżawami folwarków sieniawskich. Zdecydował
wówczas, ze względu na wysokie koszty, o zamurowaniu
zewnętrznego wejścia do usytuowanego pod kościołem
grobowca rodzinnego5. Tu spotykał się z Józefem Łep-
kowskim, profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego,
nowo mianowanym dyrektorem biblioteki. Miłośnik
starożytności, archeolog i członek Towarzystwa Nauko-
wego Krakowskiego pełnił już uprzednio funkcję doradcy
księcia m.in. w sprawach muzealno-bibliotecznych6.
Niedostateczne zabezpieczenie kaplicy grobowej było
przyczyną kradzieży w początkach lutego roku 18697.
to lepiej i równie pewnie, a mały koszt”. Czartoryski przebywał
w Sieniawie do początku lipca r. 1 866.
6 C. Bąk-Koczarska, Józef Łepkowski (1826-1894), PSB
18, s. 339-343; M. Musiołowa, Józef Łepkowski [w:] Słownik
pracowników książki polskiej, Warszawa 1972, s. 556—557.
7 Złodzieje naruszyli trumnę ks. Anny z Zamoyskich, matki
księcia Władysława, skradli relikwiarze, pacyfikał i świeczniki.
Obrabowali także budynki folwarku sieniawskiego, kościół Refor-
matów i cerkiew w Jarosławiu, Bibl. Cz., rkps 12516, J. Łepkowski
do W. Czartoryskiego, 16 II 1869.

131