Studia Waweliana (14.2009)

Studia Waweliana
Tom XIV, 2009
PL ISSN 1230-3275

ZBIGNIEW MICHALCZYK

SZKICOWNIK MICHAŁA STACHOWICZA
ORAZ NIEZNANE MATERIAŁY DOTYCZĄCE
GABINETU HISTORYCZNEGO JANA PAWŁA WORONICZA
I MONUMENTA REGUM POLONIAE CRACOYIENSL4

W zbiorach Zaniku Królewskiego na Wawelu przecho-
wywany jest Szkicownik Michała Stachowicza zakupiony
w handlu antykwarycznym w roku 1976. Zajmuje pozycję
wyjątkową wśród licznych prac rysunkowych malarza,
którego dzieła mają niemałe znaczenie dla badań nad
ikonografią Krakowa. Uwagę przykuwa nie tylko liczba
kart, lecz przede wszystkim to, że poszczególne rysunki
związane są z tymi spośród dzieł Stachowicza, które
odegrały istotną rolę w kulturze Krakowa i kraju w wieku
XIX. Zestawienie ich z innymi, nieznanymi materiałami
pozwala rzucić nowe światło na okoliczności powstania
albumu Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia,
a także dekoracji Gabinetu Historycznego Jana Pawła
Woronicza.
Na kartach, o wymiarach 18 x 22 cm, większość
szkiców wykonano ołówkiem, choć odnajdujemy tu
kilka rysunków tuszem. Są one staranniej opracowane, a
także opatrzone podpisami oraz sygnaturą malarza i datą
1820. Na większości kart artysta nie pozostawił tak
bogatych informacji, toteż przegląd rysunków wypada
rozpocząć od prac sygnowanych i datowanych. Sześć
1 Nie omawiam w tym miejscu skomplikowanego programu
dekoracji, gdyż szczegółowa prezentacja znajdzie się w przygoto-
wywanej przez piszącego te słowa monografii Michała Stachowicza.
Wspólne dzieło Woronicza i Stachowicza wielokrotnie stanowiło
obiekt badań (w wykazie literatury pomijamy prace z w. XIX): E.
Swieykowski, Katalog malowideł, rysunków, sztychów i litografii
Michała Stachowicza wystawionych w sałach Sukiennic staraniem
Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków
1901, s. XII—XIII; J. Dobrzycki, Michał Stachowicz w setną
rocznicę śmierci, Kraków 1925, s. 11-15; S. Tomkowicz, Pałac
biskupi w Krakowie, Kraków 1933, s. 20-28; M. Porębski, Pol-
skie malarstwo historyczne doby romantyzmu a rozwój historycznej
świadomości narodu, „Sztuka i Krytyka”, t. 7, 1956, nr 1-2, s. 87-88;

scen batalistycznych umieścił na 3 kartach (po dwie na
jednej) i opatrzył opisami, które warto przytoczyć - k.
8a: R.P. 1109. Polacy oblężeni w Głogowie od Henryka
V. Cesarza bronią się mężnie po czem otrzymuią nad
Niemcami zwycięstwo na Psiem polu pod dowództwem
Króla Bolesława Krzywoustego', poniżej: Polacy pod
dowoctwem Krystyna Woiewody Płockiego Zwyciężają
Haliczanow iXięc. ich Romana zabiiaią R.P. 1205 (fig.
7); k. 9a: Zwycięztwo Polakow nad Tatarami pod Kłe-
ckiem 1506. Rokw, poniżej: lub Zwycięztwo Polakow nad
Tatarami pod Wisniowcem pod dowództwem Przecława
Lanckorońskiego 1512 R. (fig. 8); k. lOa: Zwycięztwo
Polakow pod dowództwem Xcia Konstantyna Ostrog-
skiego nad Moskalami pod Orszą. 1514 Rokw, poniżej:
Wiazd Tryumfalny Jana Tarnowskiego Hetmana W.K. do
Krakowa po porażce Wołochow pod Obertynem. 1530.
Roku (fig. 9). Nie ma wątpliwości, że kompozycje są
projektami dekoracji do pałacu biskupiego w Krakowie,
tworzonych przez Stachowicza w latach 1816-1824 na
zlecenie i pod dyktando Jana Pawła Woronicza1, gdyż
nak. 7r widnieje napis (z późniejszego okresu): Nakar-
Idem, Malowane dzieje, Warszawa 1962, s. 64-69; T. Dobro-
wolski, Malarstwo polskie 1764-1964, Wrocław 1968, s. 64; Z.
J a g o d a, O literaturze i życiu literackim Wolnego Miasta Krakowa
1815-1846, Kraków 1971, s. 100-104; M. Rożek, Architektura
i urządzenie wnętrz pałacu biskupiego w Krakowie (XV-X1X wiek),
Rocz. Krak. 45: 1974, s. 35-39; A. F. Grabski, Myśl historyczna
polskiego oświecenia, Warszawa 1979, s. 456-M-58; W. Passowicz,
Prekursorzy muzealnictwa - Jan Paweł Woronicz, „Krzysztofo-
ry”, Zeszty Naukowe MHK 12: 1985, s. 13-16; L. Brusewicz,
„ Gabinet historyczny” Jana Pawła Woronicza tytułem do wiecznej
chwały jego imienia [w:] Sztuka i historia. Materiały Sesji Stowarzy-
szenia Historyków Sztuki, Kraków, łistopad 1988, Warszawa 1992,
s. 261-283;M. Borowiejska-Birkenmajerowa,,, Wspomnie-

105