Studia Waweliana (14.2009)

15. Portal w wejściu do sieni na parterze, w południowej
części skrzydła wschodniego zamku na Wawelu
(fot. D. Błażewski)


16. Nadproże portalu w sieni schodów Poselskich na
parterze skrzydła wschodniego zamku na Wawelu
(fot. AFZK Wawel)



17. Nadproże portalu w sieni schodów Poselskich na I
piętrze skrzydła wschodniego zamku na Wawelu
(fot. S. Kolowca)

niego, prowadzące od silnych wpływów stylistyki póź-
nogotyckiej do dominacji motywów renesansowych62.
Ponadto wskazano na zróżnicowanie schematów kompo-
zycyjnych dekoracyjnych profili w nadprożach, będące
wynikiem ewolucji dokonującej się w ciągu kilkunastu
lat i prowadzącej do zastąpienia motywu łuku w ośli
grzbiet łukami pełnymi i liniami kolistymi63.
Portale skrzydła wschodniego wawelskiej rezydencji
Zygmunta I różnią się sposobem opracowania, przede
wszystkim formą uskokowych profili. Na tej podstawie
można podzielić je na trzy podgrupy, mające jednak ce-
chy wspólne, do których zaliczają się kanelowane coko-
liki laskowań, późnogotycka i renesansowa ornamentyka
oraz figuralne reliefy i mocno wysadzone, bogato deko-
rowane gzymsy. Najliczniej reprezentowane są portale o
profilach w formie simy, znajdujące się w obu wejściach
z dziedzińca (fig. 15), w sieniach schodów Poselskich
na parterze i I piętrze (fig. 16, 17), w większości pozo-
stałych pomieszczeń parteru, w pomieszczeniu łazienki
w wieży Duńskiej (fig. 18), wreszcie w jednej z izb
północnej części I piętra (fig. 19) oraz w apartamencie w
południowej części tej kondygnacji (fig. 20). Łącznie do
pierwszej podgrupy można zaliczyć piętnaście portali.
Podobną formą profili charakteryzują się również dwa
portale osadzone w wejściach do latryn znajdujących się
w pomieszczeniach parteru, sąsiadujących od południa
i północy z sienią schodów Poselskich (fig. 21). Różnią
się jedynie zastąpieniem uskokowych laskowań szeroką
listwą z guzami w zagłębieniach, wystającą przed lico
węgarów. Nie jest to jednak element pozwalający zakla-
syfikować te dwa portale do odrębnej podgrupy.
Kolejna podgrupa, którą można wydzielić, jest zdecy-
dowanie mniej liczna (osiem odrzwi). Portale wchodzące
w jej skład wyróżniają się profilami w formie półwałków,
mocniej osadzonymi w tradycji późnogotyckiej. Ta
podgrupa reprezentowana jest przez niektóre odrzwia
w pomieszczeniach na obu kondygnacjach południo-
wej części skrzydła wschodniego (fig. 22, 23) oraz dwa
portale w wieży Duńskiej (fig. 24) i jeden w tzw. Szarej
Sieni przy Kurzej Nodze (fig. 25).
Do żadnej ze wskazanych wyżej grup nie można
natomiast zaliczyć dwóch portali w północnej części
skrzydła wschodniego: w południowej ścianie sieni
wejściowej na parterze oraz w południowej ścianie sieni
na I piętrze w wieży Duńskiej (fig. 26, 27). Ich wydatne
profile wałkowe, w formie niemal pełnoplastycznych
lasek rozdzielonych wklęskami i uskokami, sąnajbliższe
późnogotyckiej kamieniarce, choć dekoracja tych portali
nie ogranicza się jedynie do motywów o proweniencji
średniowiecznej. Zatem można je zaklasyfikować do
odrębnej podgrupy, pierwotnie zapewne liczniejszej.
62 Stępień, o.c., s. 301-302.
63 Zlat, o.c., s. 89-93.

18