DOI Artikel:
Ratajczak, Tomasz: Udział Mistrza Benedykta w nowożytnej przebudowie zamku wawelskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52822#0027
podgrup. Natomiast zachwianie w proporcji wielkości
tych grup, z których największa liczy piętnaście obiek-
tów, a najmniejsza zaledwie dwa, można wytłumaczyć
niepełnym stanem zachowania kamieniarki parteru
i pierwszego piętra skrzydła wschodniego, w którym
kolejnych przebudów i zniszczeń nie przetrwało aż
kilkanaście portali64. Należy przy tym zauważyć, że
w rozmieszczeniu odrzwi z poszczególnych grup nie
można zaobserwować określonego programu, chociaż
zgodnie z hierarchizacją poszczególnych kondygnacji
portale na pierwszym piętrze prezentują na ogół bardziej
dekoracyjne rozwiązania niż na parterze, wzbogacone
inskrypcjami i figuralnymi reliefami.
Jeżeli przyjmiemy, że trzech lapicydów było odpo-
wiedzialnych za odkuwanie portali, pozostałym dwóm
należy przypisać autorstwo obramień okiennych, które
dzielą się właśnie na dwie grupy: obramienia parteru
i pierwszego piętra. Profile obramień okiennych parteru
(fig. 28) mająbliskie analogie w portalach z pomieszczeń
skrzydła wschodniego, stąd nie można wykluczyć, że
odkuwane były przez tego samego kamieniarza. Nato-
miast twórca obramień okiennych wyższej kondygnacji
(fig. 10) zapewne wywodził się jeszcze z piotrkowskiego
warsztatu mistrza Benedykta, na co wskazuje porówna-
nie form detalu architektonicznego rezydencji sejmowej
króla z oprawami okien pierwszego piętra skrzydła
wschodniego zamku na Wawelu. Kamieniarze Benedyk-
ta wykonywali ponadto kominy o spiralnie skręconych
trzonach, których skromne relikty - obecnie zaginione
- zostały odkryte przez Prylińskiego65.
W lapidarium zamkowym eksponowane są również
destrukty dwóch stopni spiralnych schodów, na których
spodniej stronie znajdują się figuralne przedstawienia w
wypukłym reliefie (fig. 29). Inwentaryzacja tych stopni,
wykonana przed zniszczeniem w czasie II wojny świa-
towej, umożliwia analizę ikonograficzną przedstawień
obecnie zachowanych jedynie częściowo66. W lepszym
stanie znajduje się stopień, na którym ukazano dwóch
walczących ze sobą mężczyzn, ubranych w stroje z epo-
ki, z których jeden uzbrojony jest w duży miecz dwu-
ręczny, natomiast jego przeciwnik zadaje cios długim
nożem. Na niezachowanej części stopnia znajdowała się
64 W części otworów drzwiowych parteru i I piętra - nie biorę
tu pod uwagę wtórnych przejść wykonanych głównie w XIX w.
- znajdują się portale wstawione w trakcie późniejszych przebudów
oraz restauracji zamku na początku ubiegłego stulecia. Dokumentacja
konserwatorska tych portali znajduje się w Archiwum Zamku Kró-
lewskiego na Wawelu. Za udostępnienie wszelkich materiałów z tego
archiwum składam serdeczne podziękowania Dyrektorowi Zamku
Królewskiego na Wawelu, prof. Janowi K. Ostrowskiemu.
65Tomkowicz, Zabudowania Wawelu..., s. 385.
66 Ibidem, s. 276, 385. Tomkowicz atrybuował stopnie z figuralną
dekoracją Bartłomiejowi Berrecciemu.
28. Obramienie okienne na parterze w elewacji dziedzińcowej
wschodniego skrzydła zamku na Wawelu
(fot. T. Ratajczak)
29. Relikt stopnia schodów w lapidarium na Wawelu
(fot. S. Michta)
21
tych grup, z których największa liczy piętnaście obiek-
tów, a najmniejsza zaledwie dwa, można wytłumaczyć
niepełnym stanem zachowania kamieniarki parteru
i pierwszego piętra skrzydła wschodniego, w którym
kolejnych przebudów i zniszczeń nie przetrwało aż
kilkanaście portali64. Należy przy tym zauważyć, że
w rozmieszczeniu odrzwi z poszczególnych grup nie
można zaobserwować określonego programu, chociaż
zgodnie z hierarchizacją poszczególnych kondygnacji
portale na pierwszym piętrze prezentują na ogół bardziej
dekoracyjne rozwiązania niż na parterze, wzbogacone
inskrypcjami i figuralnymi reliefami.
Jeżeli przyjmiemy, że trzech lapicydów było odpo-
wiedzialnych za odkuwanie portali, pozostałym dwóm
należy przypisać autorstwo obramień okiennych, które
dzielą się właśnie na dwie grupy: obramienia parteru
i pierwszego piętra. Profile obramień okiennych parteru
(fig. 28) mająbliskie analogie w portalach z pomieszczeń
skrzydła wschodniego, stąd nie można wykluczyć, że
odkuwane były przez tego samego kamieniarza. Nato-
miast twórca obramień okiennych wyższej kondygnacji
(fig. 10) zapewne wywodził się jeszcze z piotrkowskiego
warsztatu mistrza Benedykta, na co wskazuje porówna-
nie form detalu architektonicznego rezydencji sejmowej
króla z oprawami okien pierwszego piętra skrzydła
wschodniego zamku na Wawelu. Kamieniarze Benedyk-
ta wykonywali ponadto kominy o spiralnie skręconych
trzonach, których skromne relikty - obecnie zaginione
- zostały odkryte przez Prylińskiego65.
W lapidarium zamkowym eksponowane są również
destrukty dwóch stopni spiralnych schodów, na których
spodniej stronie znajdują się figuralne przedstawienia w
wypukłym reliefie (fig. 29). Inwentaryzacja tych stopni,
wykonana przed zniszczeniem w czasie II wojny świa-
towej, umożliwia analizę ikonograficzną przedstawień
obecnie zachowanych jedynie częściowo66. W lepszym
stanie znajduje się stopień, na którym ukazano dwóch
walczących ze sobą mężczyzn, ubranych w stroje z epo-
ki, z których jeden uzbrojony jest w duży miecz dwu-
ręczny, natomiast jego przeciwnik zadaje cios długim
nożem. Na niezachowanej części stopnia znajdowała się
64 W części otworów drzwiowych parteru i I piętra - nie biorę
tu pod uwagę wtórnych przejść wykonanych głównie w XIX w.
- znajdują się portale wstawione w trakcie późniejszych przebudów
oraz restauracji zamku na początku ubiegłego stulecia. Dokumentacja
konserwatorska tych portali znajduje się w Archiwum Zamku Kró-
lewskiego na Wawelu. Za udostępnienie wszelkich materiałów z tego
archiwum składam serdeczne podziękowania Dyrektorowi Zamku
Królewskiego na Wawelu, prof. Janowi K. Ostrowskiemu.
65Tomkowicz, Zabudowania Wawelu..., s. 385.
66 Ibidem, s. 276, 385. Tomkowicz atrybuował stopnie z figuralną
dekoracją Bartłomiejowi Berrecciemu.
28. Obramienie okienne na parterze w elewacji dziedzińcowej
wschodniego skrzydła zamku na Wawelu
(fot. T. Ratajczak)
29. Relikt stopnia schodów w lapidarium na Wawelu
(fot. S. Michta)
21