Studia Waweliana (14.2009)

5. Waza pot-pourri, Telechany, manufaktura Michała Kazimierza
Ogińskiego, 1776-1792. Zamek Królewski na Wawelu
(fot. S. Michta)

liczbowe, asortyment i jakość wyrobów, nazwiska wykonaw-
ców. Znowu powtórzył się casus rozwoju jakiegoś tematu,
„w zalążku” zawartego w monografii Ciechanowieckiego,
a nieopracowanego przez samego autora, tematu, do którego
aspirował na etapie powstawania swej książki. Po raz kolejny
też wiadomości o manufakturze spowodowały ujawnienie
nieznanych dzieł telechańskiej wytwórni, niezmiernie dziś
rzadkich. Wawel otrzymał z tego tytułu dar w postaci wazy
telechańskiej, typu pot-pourri, sygnowanej kobaltem zna-
kiem O, zachowanej w rodzinie Pusłowskich, a więc niejako
w rękach „dawnych właścicieli”53 (fig. 5).
W przyszłości obie autorki - Kietlińska i Piwocka planują
opracowanie kobierców wiązanych na dworze Ogińskiego
w tych samych warsztatach, które tkały gobeliny.

Znaczące miejsce Słonimia na mapie kulturalnej Europy
XVIII wieku, które zapewnił mu Andrzej Ciechanowiecki,
stało się wyjątkowo ważne dla Białorusi. Po uniezależnieniu
od ZSRR Białoruś zaczęła intensywnie szukać swej kulturo-
wej tożsamości we wspólnym dorobku dawnej Rzeczypospo-
litej. W Mińsku ukazał się dwukrotnie, w roku 1993 i 2006,
przekład książki Ciechanowieckiego na język białoruski,
stanowiący skrót jego monografii z roku 1961, sprowadzony
do popularnej wersji54. Fotografia autora po stronie tytułowej,
opatrzona wykazem honorowych funkcji, jakie ofiarowała mu
Białoruś, miała zapewne na celu zatarcie niezbyt legalnej,
nieuzgadnianej edycji jego dzieła. W książce, wydanej w roku
2006, znalazły się ilustracje gobelinów przedrukowane - bez
żadnych skrupułów - z wawelskiej publikacji z roku 1997
Tkaniny artystyczne w wieków XVIII i XIX.
Dokładnie takich samych zabiegów dopuścili się Litwini
w roku 2000, publikując syntezę o gobelinach w Wielkim
Księstwie Litewskim, z atrybucjami przejętymi z tych samych
materiałów wawelskiej sesji, bez powołań na ich autorstwo,
i z „pirackimi” reprodukcjami wawelskich zdjęć55.
Jakkolwiek nieuprawnione działania obu krajów, wbrew
historycznej prawdzie, przypisują mecenat Ogińskiego dwóm
różnym narodom - litewskiemu i białoruskiemu, to niepodważal-
ną zasługą Ciechanowieckiego pozostaje wydobycie na światło
dzienne i swoiste... rozmnożenie spuścizny Słonimia. Naukowe
pokłosie tej publikacji okazało się tak pojemne, że w dzisiej-
szych realiach politycznych, po traktacie jałtańskim i rozpadzie
Związku Radzieckiego dziedzictwo Słonimia stało się własnością
trzech nacji i każda z nich jest z niego dumna. W „Europie małych
ojczyzn” - trudno z tym walczyć i przy zachowaniu zdrowego
rozsądku i trzeźwych poglądów na kontakty Ogińskiego z Za-
chodem, na których opierała się idea Słonimia jako miniatury
Wersalu - wypada uszanować kulturalne aspiracje każdej ze
stron. Nieme przyzwolenie na to dał Andrzej Ciechanowiecki
przyjmując od roku 1993 wyróżnienia i godności naukowe z rąk
Białorusinów56. Jednak-obok stymulacji wielostronnych badań
naukowych nad muzyką, teatrem i rzemiosłem artystycznym
w kręgu dworu Michała Kazimierza Ogińskiego - najbardziej
niezwykłym efektem oddziaływania jego monografii, walorem
nie do przecenienia stała się przedziwna siła sprawcza, która
powoduje wciąż nowe odkrycia obiektów ze Słonimia. Oby jej
skutki trwały nieprzerwanie.
Magdalena Piwocka

53 Dar Zofii z Jabłonowskich Pusłowskiej z Londynu w r. 2000,
nr inw. 8484 - Kietlińska, o.c., s. 239, 248, il. 3; Sprawozdanie
z działalności Zamku Królewskiego na Wawelu w latach 1999-2000,
Studia Waw. 9/10: 2000/2001, s. 283, poz. 15; Zbiory wawelskie.
Zakupy—depozyty-dary 2000-2006 [katalog wystawy], Kraków
2007, s. 39-40, il. 34 (oprać. D. Gabryś).
54 A. C i e c h a n a w i e c k i, Michał Kazimir Aginski i jego„ Sjadzi-
ba Muzai” u Słoninie, przekł. V. Sakalouski, Mińsk 1993, wydawca
„Belarus” oraz Mińsk 2006, wydawca „Pro Christo”.

55 I. Jedzinskaite-Kuiziniene, XVI-XVIII a. gobelenai.
Lietiwos Didźiojoje Kunigaikstysteje, Vilnius 2000, s. 128-131,
poz. 15. IM.
56 Tytuły: doctora honoris causa Państwowego Uniwersytetu
Białoruskiego (1993), honorowego Przewodniczącego Białoru-
sko-Polskiej Komisji Kulturalnej (1993) i honorowego obywatela
miasta Zastawia wymienione są w biogramie autora, zamieszczo-
nym w drugim wydaniu białoruskiego przekładu jego książki (por.
przyp. 52), s. 5.

272