Studia Waweliana (14.2009)

17. Górna część klucza z sercowatym otworem i duże skosy
imadeł leżących w płaszczyźnie klucza korony dzwonu średniego


18. Fragment inskrypcji na kloszu dzwonu średniego


19. Krzyż grecki na początku inskrypcji


20. Kropka kończąca inskrypcję

Z rozważaniań powyższych można wysunąć następujące
stwierdzenia. Smukły kształt klosza dzwonu średniego, jego
charakterystyczna korona oraz inskrypcja z imieniem Herman-
nus zdają się potwierdzać tezę tych badaczy, którzy skłonni
byli uznać dzwon średni za XIII-wieczną fundację kanonika
Hermana. Można jeszcze uściślić datowanie i zasugerować
rok 1271 jako bardzo prawdopodobny. W tym bowiem cza-
sie kanonik Herman ufundował też ołtarz św. Małgorzaty
w kapitularzu katedralnym.
Wreszcie należy wspomnieć o trzecim w wieży - dzwonie
małym. Już wstępne oględziny klosza pozwalają zauważyć,
że ma on proporcje stylu nowożytnego. Jego całkowita
wysokość z koroną (H) jest prawie równa średnicy wieńca,
a wskaźnik smukłości wynosi 0,75 (zob. tab. 1). Dzwon jest
dobrze znany badaczom, a jego historia w miarę dokładnie
opisana. Warto zwrócić jednak uwagę na walory estetyczne.
Po wyczyszczeniu klosza można było zobaczyć piękny odlew
i bogate zdobienie (fig. 21, 22).
Biegnącą między podwójnymi wałkami wyraźną in-
skrypcję otaczają misterne ornamenty, zajmujące znaczną
część powierzchni klosza. Głównym akcentem dekoracji
jest plakieta z Ukrzyżowaniem, Matką Boską i św. Janem.
Zwraca uwagę niezwykle sugestywna sylwetka wiszącego
na krzyżu Jezusa. Po przeciwnej stronie klosza jest sygnatu-
ra (fig. 23) wskazująca twórcę odlewu, którym był gdański
ludwisarz Michał Weinholdt. Tu ciekawostka. W sygnatu-
rze widnieją cyfry 16 i miejsce na dwie kolejne. Czy jest
to początek daty rocznej odlewu (1669)? Chyba nie, gdyż
umieszczono ją w inskrypcji biegnącej wokół szyi klosza
(zob. fig. 21). Czyżby zastanawiano się jaką datę wpisać i w
końcu zapomniano to zrobić? Tak czy inaczej, tego się chyba
nie dowiemy. Dolna część klosza ozdobiona jest czterema
wałkami. Trzy umieszczono w miejscu przejścia płaszcza w
wieniec, czwarty u dołu wieńca. Osobliwościąjest ozdobienie
czapy dzwonu (fig. 24). Przechodzi na nią ornament zdobiący
szyję, a dookoła podstawy korony widzimy cztery wydatne
pierścienie. Równie efektownie ozdobiono koronę wieńczącą
klosz. Uwagę zwracają zadziwiające maszkarony (fig. 25) na
sześciu imadłach.
W przypadku tego dzwonu daje się odczytać koncepcja
całej dekoracji, typowa dla większości dzwonów. Mianowicie
jest ona bardzo prosta i oszczędna na dole klosza; biegnąc ku
górze staje się coraz bardziej „intensywna”, aby osiągnąć mak-
symalne zagęszczenie w części górnej. Tak więc ten niewielki
dzwon o niepozornej sylwetce okazuje się przy bliższym
obejrzeniu wielkim dziełem sztuki ludwisarskiej w zakresie
zdobnictwa. Można nawet zaryzykować twierdzenie, że to
najpiękniejszy dzwon katedry na Wawelu.
Konkluzja
Remont, konserwację i modernizację napędów Srebrnych
Dzwonów wykonano zgodnie z możliwościami współczesnej
techniki. Zastosowano nowoczesne rozwiązania napędu i ste-
rowania pracą dzwonów oraz komputerowy system kontroli

280