DOI Artikel:
Pencakowski, Paweł: Renesansowy ołtarz bodzowski pochodzący z katedry krakowskiej w świetle badań i odkryć konserwatorskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.61675#0035
Studia Waweliana
Tom xix, 2018
PL ISSN 1230-3275
PAWEŁ PENCAKOWSKI
Renesansowy ołtarz bodzowski
pochodzący z katedry krakowskiej w świetle badań
i odkryć konserwatorskich
W murowanej kaplicy pw. Matki Boskiej Śnieżnej, sto-
jącej na terenie dawnej wsi Bodzów, niedaleko Tyńca,
zachowało się architektoniczne retabulum renesanso-
we (il. 1-2). Jest to obecnie jednoplanowa aedicula skła-
dająca się z cokołu, który pełni funkcję predelli, trzo-
nu z dwoma filarami o kwadratowym przekroju oraz
zwieńczenia z wolutowym przyczółkiem, ustawionym
na niepełnym belkowaniu (il. 3). Kamienną strukturę
zdobi renesansowy ornament architektoniczny i gro-
teskowy. W prześwicie środkowym widnieje płasko-
rzeźbiona kompozycja w typie sacra conversatione,
z postaciami Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz dwóch
świętych dziewic (il. 4). Dochodzą do tego dwie przyle-
gające do filarów, lecz strukturalnie z nimi niepowiąza-
ne płyciny z figurami św. Stanisława po lewej (od widza;
il. 5) i drugiego biskupa, podpisanego w xix lub na po-
czątku xx wieku jako św. Grzegorz (il. 6). Pod figurami
widnieją wtórnie użyte, ułożone poziomo fragmenty
podpór z płycinami ornamentalnymi (il. 7). Całość
wbudowana jest w ścianę wschodnią kaplicy.
Retabulum to pochodzi z katedry krakowskiej
na Wawelu, gdzie przez blisko sto lat zdobiło ołtarz
św. Doroty stojący w południowym skrzydle obejścia
prezbiterium1. Liturgiczny ołtarz św. Doroty istniał
tam od roku 1345 lub 1355 (jego erekcja związana była
z budową gotyckiej katedry)2. Wedle ustaleń poczy-
nionych przed sześćdziesięciu laty przez Ignacego
Trybowskiego i Olgierda Zagórowskiego renesansowa
nastawa ufundowana została przez osiadłego w Krako-
wie Włocha Jana Andrzeja de Valentinis (1495-1547),
rodem z Modeny, duchownego wysokiej rangi oraz
lekarza królowej Bony i elit dworskich3. Wykonano ją
w Krakowie w latach 1529-1530, na co wskazuje analiza
tekstów wyrytych na predelli4. W roku 1637, z powo-
du instalowania nowych retabulów w obejściu katedry,
renesansowy ołtarz zdemontowano. Następnie prze-
wieziono go w częściach do Bodzowa i zestawiono nie-
zgodnie z pierwotnym układem w kaplicy zbudowanej
specjalnie dlań przez kanonika krakowskiego Wojcie-
cha Purzeckiego (vel Purzyckiego)5.
1 Jako pierwszy wspomniał o nim S. Swiszczowski, Ołtarz renesansowy z kaplicy Św. Trójcy na Wawelu. Problem rekonstrukcji i autorstwa, Studia dw, 1,
'955. s. 133. Szerzej zajmowali się nim I. Trybowski, O. Zagórowski, Retabulum renesansowe z katedry krakowskiej, Studia dw, 2,1960, s. 450-454, a przede
wszystkim ciż: Renesansowy ołtarz Św. Doroty z katedry na Wawelu, „Studia Renesansowe”, 3,1965, s. 203-247. Ich ustalenia przyjął m.in. M. Kornecki, Sztu-
ka sakralna [w:] Natura i kultura w krajobrazie Jury, praca zbiorowa, Kraków 1993, s. 39 i 81, i inni autorzy wspominający retabulum na marginesie innej
problematyki.
2 I. Trybowski, O. Zagórowski, Renesansowy ołtarz..., op.cit., s. 246. Zob. także: J. Rajman, Średniowiecznepatrocinia krakowskie, Kraków 2002, s. 28.
3 Na jego temat m.in.: W. Pociecha, Królowa Bona (1497-1557). Czasy i ludzie Odrodzenia, t. 2, Poznań 1950, s. 58-63; S. Pańkówna, Jan Andrzej de Valenti-
nis[...] zModeny (ok. 1495-1547), [hasło w:] psb, 10,1962-1964, s. 493; T. Ulewicz, ller romano-italicum Polonorum, czyli o związkach umysłowo-kulturalnych
Polski z Włochami w wiekach średnich i Renesansie, Kraków 1999, s. 177.
4 Zob. niżej.
5 Ks. Purzecki odnowił też gotycki kościół w Rudawie. Kaplica powstała być może na miejscu starszej.
33
Tom xix, 2018
PL ISSN 1230-3275
PAWEŁ PENCAKOWSKI
Renesansowy ołtarz bodzowski
pochodzący z katedry krakowskiej w świetle badań
i odkryć konserwatorskich
W murowanej kaplicy pw. Matki Boskiej Śnieżnej, sto-
jącej na terenie dawnej wsi Bodzów, niedaleko Tyńca,
zachowało się architektoniczne retabulum renesanso-
we (il. 1-2). Jest to obecnie jednoplanowa aedicula skła-
dająca się z cokołu, który pełni funkcję predelli, trzo-
nu z dwoma filarami o kwadratowym przekroju oraz
zwieńczenia z wolutowym przyczółkiem, ustawionym
na niepełnym belkowaniu (il. 3). Kamienną strukturę
zdobi renesansowy ornament architektoniczny i gro-
teskowy. W prześwicie środkowym widnieje płasko-
rzeźbiona kompozycja w typie sacra conversatione,
z postaciami Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz dwóch
świętych dziewic (il. 4). Dochodzą do tego dwie przyle-
gające do filarów, lecz strukturalnie z nimi niepowiąza-
ne płyciny z figurami św. Stanisława po lewej (od widza;
il. 5) i drugiego biskupa, podpisanego w xix lub na po-
czątku xx wieku jako św. Grzegorz (il. 6). Pod figurami
widnieją wtórnie użyte, ułożone poziomo fragmenty
podpór z płycinami ornamentalnymi (il. 7). Całość
wbudowana jest w ścianę wschodnią kaplicy.
Retabulum to pochodzi z katedry krakowskiej
na Wawelu, gdzie przez blisko sto lat zdobiło ołtarz
św. Doroty stojący w południowym skrzydle obejścia
prezbiterium1. Liturgiczny ołtarz św. Doroty istniał
tam od roku 1345 lub 1355 (jego erekcja związana była
z budową gotyckiej katedry)2. Wedle ustaleń poczy-
nionych przed sześćdziesięciu laty przez Ignacego
Trybowskiego i Olgierda Zagórowskiego renesansowa
nastawa ufundowana została przez osiadłego w Krako-
wie Włocha Jana Andrzeja de Valentinis (1495-1547),
rodem z Modeny, duchownego wysokiej rangi oraz
lekarza królowej Bony i elit dworskich3. Wykonano ją
w Krakowie w latach 1529-1530, na co wskazuje analiza
tekstów wyrytych na predelli4. W roku 1637, z powo-
du instalowania nowych retabulów w obejściu katedry,
renesansowy ołtarz zdemontowano. Następnie prze-
wieziono go w częściach do Bodzowa i zestawiono nie-
zgodnie z pierwotnym układem w kaplicy zbudowanej
specjalnie dlań przez kanonika krakowskiego Wojcie-
cha Purzeckiego (vel Purzyckiego)5.
1 Jako pierwszy wspomniał o nim S. Swiszczowski, Ołtarz renesansowy z kaplicy Św. Trójcy na Wawelu. Problem rekonstrukcji i autorstwa, Studia dw, 1,
'955. s. 133. Szerzej zajmowali się nim I. Trybowski, O. Zagórowski, Retabulum renesansowe z katedry krakowskiej, Studia dw, 2,1960, s. 450-454, a przede
wszystkim ciż: Renesansowy ołtarz Św. Doroty z katedry na Wawelu, „Studia Renesansowe”, 3,1965, s. 203-247. Ich ustalenia przyjął m.in. M. Kornecki, Sztu-
ka sakralna [w:] Natura i kultura w krajobrazie Jury, praca zbiorowa, Kraków 1993, s. 39 i 81, i inni autorzy wspominający retabulum na marginesie innej
problematyki.
2 I. Trybowski, O. Zagórowski, Renesansowy ołtarz..., op.cit., s. 246. Zob. także: J. Rajman, Średniowiecznepatrocinia krakowskie, Kraków 2002, s. 28.
3 Na jego temat m.in.: W. Pociecha, Królowa Bona (1497-1557). Czasy i ludzie Odrodzenia, t. 2, Poznań 1950, s. 58-63; S. Pańkówna, Jan Andrzej de Valenti-
nis[...] zModeny (ok. 1495-1547), [hasło w:] psb, 10,1962-1964, s. 493; T. Ulewicz, ller romano-italicum Polonorum, czyli o związkach umysłowo-kulturalnych
Polski z Włochami w wiekach średnich i Renesansie, Kraków 1999, s. 177.
4 Zob. niżej.
5 Ks. Purzecki odnowił też gotycki kościół w Rudawie. Kaplica powstała być może na miejscu starszej.
33