Studia Waweliana (19.2021)

Studia Waweliana
Tom xix, 2018
PL ISSN 1230-3275

IGNACY JAKUBCZYK

Uwagi po badaniach i konserwacji obrazu
Chrystus Ukrzyżowany w asyście świętych
z ołtarza kaplicy Potockich w katedrze wawelskiej

Kompleksowa konserwacja wnętrza kaplicy Potockich
katedry wawelskiej prowadzona w latach 2012-20131
stała się bezpośrednim powodem objęcia pracami tak-
że jej ołtarza wraz z obrazem stanowiącym zasadniczą
część nastawy.
Dzieło Giovanniego Francesca Barbieriego zw. Guerci-
no (1591-1666), namalowane na płótnie o wymiarach 293
x 173 cm, przedstawia Chrystusa Ukrzyżowanego w asy-
ście św. św. Franciszki Rzymianki2 i Elżbiety Węgierskiej3.
Powstało około 1630 roku dla kościoła w Forli we Wło-
szech4. Prawdopodobnie między 1809 a 1818 rokiem ob-
raz stał się własnością rodziny Potockich. Bezpośrednim
nabywcą był zapewne hrabia Artur Potocki5, który za-
kupił go w Rzymie w czasie jednej ze swoich italskich

podróży6. Przez jakiś czas dzieło było ozdobą krakow-
skiej rezydencji rodziny - Pałacu pod Baranami7. Oko-
ło 1838 roku umieszczone zostało w katedralnej kaplicy,
w przygotowanym dla niego ołtarzowym retabulum
(il. 1)8. Niewiele wiadomo o funkcjonowaniu malowidła
na przestrzeni xix wieku. Uwiecznione zostało na wi-
dokach wnętrza kaplicy w pracy Józefa Mączyńskiego
i w monografii kościoła Ludwika Łętowskiego z poło-
wy stulecia9. Z racji ogólności przedstawień nie sposób
stwierdzić na ich podstawie niczego oprócz tego, że nie
zmieniono jego lokalizacji.
Warunki, w jakich przyszło mu funkcjonować
w pierwszej połowie xx wieku, w toku m.in. dwu świa-
towych wojen10, sprawiły, że jego poziom utrzymania

1 Prace finansowane z funduszy Społecznego Komitetu Ochrony Zabytków Krakowa i Zarządu Archikatedry Krakowskiej były prowadzone przez firmę
Konserwacja i Rekonstrukcja Detali Architektonicznych Włodzimierz Drabczyński.
2 W. Zalewski, Święci na każdy dzień, Warszawa 2000, s. 129.
3 Sw. Elżbieta Węgierska zwana również św. Elżbietą z Turyngii, księżną; ibidem, s. 733-734-
4 kzsp, t. 4: Miasto Kraków, cz. 1: Wawel, red. J. Szabłowski, Warszawa 1965, s. 80; D. Nowacki, Stan badań nad katedrą wawelską w czasach nowożytnych
[w:] Katedra krakowska w czasach nowożytnych (xvi-xviii w.), Kraków 1999, s. 16.
5 Giovanni Francesco Barbieri II Guercino 1591-1666 [katalog wystawy], Museo Civico Archeologico w Bolonii i Pinacoteca Civica e Chiesa del Rosario
w Cento, Bologna 1991, s. 206, nr 74.
6 ank, akp 339: Inwentarz kaplicy Potockich z 1840 roku, nlb.; W. Tetmajer, T. Kruszyński, Przewodnik po katedrze wawelskiej, skarbcu i grobach królewskich,
Kraków 1924, s. 33; A. Palarczykowa, Potocka z Branickich Zofia (1790-1879), psb, 27, 1982-1983, s. 748; za: A. Witko, Nowe spojrzenie na fundację kaplicy
Potockich w katedrze na Wawelu, sw, 3,1994, s. 79.
7 ank, akp 2825, k. 21 v.; A. Witko, op. cit., s. 79.
8 Na zlecenie hrabiny Zofii Potockiej retabulum w kształcie ramy ze złoconego brązu wykonali w Wiedniu fan i Ignacy Danningerowie; J. Urban, Katedra
na Wawelu (1795-1918), Kraków 2000, s. 81 i 83; J. Mączyński, Pamiątka z Krakowa, Kraków 1845, t. 2, s. 96-97.
9 J. Mączyński, op. cit., il. po s. 94; Litografia Franciszka Stroobanta [w:] L. Łętowski, Katedra krakowska na Wawelu, Kraków 1859, po s. 32; A. Witko,
op. cit., s. 86.
10 W1917 r. wybuch prochowni w Mogile uszkodził okna w kaplicy, co prawdopodobnie nie pozostało bez wpływu także na stan obrazu; J. Urban, op. cit.,
s. 327, 330; idem, Katedra na Wawelu po 1918 r, Kraków 2008, s. 85.

108