Studia Waweliana (19.2021)

4. Marco Ricci, Dziedziniec arkadowy, wg: A. Blunt, E. Croft-Murray, Yenetian Drawings oftheXVII &xvm Centuries [...] at Windsor Castle, London 1957

jektem dla sceny, lecz swobodną kompozycją, której
tworzywem są dość proste elementy architektoniczne
w niezwykłym układzie przestrzennym.
Można spotkać opinię, że to u Piranesiego po raz
pierwszy przestrzeń staje się tematem samym dla sie-
bie34, lecz wolno sądzić, że w tej dziedzinie pierwszeń-
stwo może należeć się Marieschiemu, w którego
wczesnych pracach, takich jak obraz w Pieskowej Ska-
le, to właśnie urozmaicona kompozycja przestrzeni
staje się właściwym tematem obrazu. Choć te fantazje
architektoniczne niewątpliwie były twórczością ko-
mercyjną, obliczoną przede wszystkim na cudzoziem-
skich nabywców, paradoksalnie stanowią najoryginal-
niejszą część dorobku artysty.
Marieschi był malarzem weneckim, ale jego fanta-
zje architektoniczne, a wśród nich obraz z Pieskowej
Skały, wbrew pozorom nie były zjawiskiem typo-

wym dla weneckiego środowiska i nawet nie leżały
w głównym nurcie sztuki włoskiej. Scenografia we-
necka rzadziej stosowała scena per angolo niż perspek-
tywę centralną35. Giuseppe Bibbiena działał głównie
w Niemczech, Ferdinando w Bolonii i w Wiedniu,
a capricci architektoniczne Marieschiego tworzone
były przeważnie na eksport, zwłaszcza do Anglii.
Zresztą podobnie fantazje Piranesiego nie budzi-
ły większego zainteresowania u współczesnych mu
rodaków36, miał on więcej przyjaciół za granicą niż
we Włoszech, a jego twórczość znajdowała silniejszy
oddźwięk u cudzoziemców37. Nie było też zapewne
przypadkiem, że Marieschi, podobnie jak większość
włoskich autorów capricci i scenografów, miał kontak-
ty ze sztuką Północy, gdzie perspektywa i przedstawie-
nie przestrzeni bywały traktowane w sposób bardziej
subiektywny niż na Południu38.

34 C.L. Marcos, op. cit., s. 46: „Con le sue Carceri Piranesi [...] da inizio a un modo di descrivere lo spazio architettonico che ne fa il protagonista assoluto
del discorso grafico trattandolo come un interno con unatmosfera e 1’aria che la rendono respirabile: lo spazio come tema in se”.
35 A. Blunt, E. Croft-Murray, op. cit., s. 41.
36 U. Vogt-Góknil, op. cit., s. 70.
37 „Piranesi madę his living by working for export. He had morę friends in London then in Florence or Bologna” - pisze A. Hyatt Major, Conclusive Re-
marks [w:] Piranesi tra Venezia e 1’Europa, Firenze 1983, s. 402.
38 E. Panofsky, op. cit., s. 55.
. ———-*

107