Studia Waweliana (19.2021)

Studia Waweliana
Tom xix, 2018
PL ISSN 1230-3275

PIOTR HORDYŃSKI
---4-
Między scenografią a Piranesim.
Capriccio architektoniczne Michele Marieschiego
w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu

Niewielkich rozmiarów fantazja architektoniczna Mi-
chele Marieschiego1 jest jednym z sześciu obrazów tego
rodzaju pochodzących z kolekcji Tarnowskich w Su-
chej2. Zostały one zrabowane przez okupanta podczas
wojny3 i tylko trzy z nich odzyskano, natomiast los po-
zostałych jest wciąż nieznany. Dwa spośród nich znaj-
dują się w Muzeum Narodowym w Warszawie, trzeci
w zbiorach wawelskich, dziś eksponowany jest na zam-
ku w Pieskowej Skale (il. i).
Atrybucję zawdzięczamy Janowi Białostockiemu4.
Niekiedy podawana w wątpliwość, potwierdzona zosta-
ła przez badania konserwatorskie z końcem xx wieku5.
Obraz publikowany był przez Białostockiego6 i Marię
Skubiszewską7.
Michele Marieschi (1710-1744) mimo krótkiego życia
pozostawił obfity dorobek, na który składają się ma-
larstwo, grafika oraz scenografia; wiadomo również,
że projektował Castrum doloris Marii Klementyny So-
bieskiej. W młodości kilka lat spędził w Niemczech, zaś

resztę życia w Wenecji. Trochę zapomniany, zaliczany
do artystów drugiego szeregu, dopiero w drugiej poło-
wie xx wieku obudził zainteresowanie licznych badaczy
i bardzo awansował w hierarchii malarzy swoich czasów.
Marieschi tworzył obrazy trzech rodzajów: realistyczne
weduty z architekturą w krajobrazie bliskie sztuce Gio-
vanniego Antonia Canala, z którą nieraz były mylone8,
capricci z fantastyczną architekturą lub ruinami w tle
pejzażowym w rodzaju malarstwa Marca Ricciego oraz
czysto architektoniczne fantazje przestrzenne. Różnią
się one zdecydowanie od innych dzieł Marieschiego
i najprawdopodobniej pochodzą z wczesnego okresu
działalności artysty, z lat trzydziestych wieku xvm9.
Podczas gdy jego capricci pejzażowe odznaczają się
wielkim urozmaiceniem, urodą i bogactwem niespo-
kojnych form tudzież jasnym oświetleniem, to capricci
architektoniczne charakteryzują wąska gama kolory-
styczna z przewagą brązów i silne kontrasty światło-
cienia. Przedstawiają one wyłącznie architekturę, brak

1 Olej, płótno, 35,7 x 55 cm. Przed 1939 r. w zbiorach Tarnowskich w Suchej, po wojnie depozyt w zbiorach wawelskich, wykupiony w 2006 r„ nr inw. 3235.
2 Serenissima światło Wenecji. Dzieła mistrzów weneckich xtv-xviu wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie w świetle nowych badań techno-
logicznych i prac konserwatorskich, oprać. G. Bastek, G. Janczarski, A. Ziemba, Warszawa 1999, s. 311.
3 W Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement, Breslau 1940, poz. 135, obraz ze zbiorów wawelskich wymieniony jest z błędną atrybucją jako
dzieło Jacopa Marieschiego.
4 J. Białostocki, Wystawa malarstwa włoskiego w zbiorach polskich, Warszawa 1956, s. 72-73.
5 Serenissima..., s. 318.
6 J. Białostocki, op. cit., il. 88.
7 M. Skubiszewska, Malarstwo włoskie w zbiorach wawelskich, Kraków 1973, s. 162.
8 A. Morassi, Appunti su Michele Marieschi, „alter ego” del Canaletto [w:] Festschrift Ulrich Middeldorf Berlin 1968, s. 497-502.
9 J. Białostocki, op. cit., s. 73; F. Pedrocco, Yisions ofYenise. Paintings of the i8th Century, London-New York 2002, s. 154.

101