DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45212#0015
Stan badań
nad Instytutem Witrażowym Adolpha Seilera
i witrażownictwem śląskim z lat 1820-1945
Do lat 90. XX w. temat XIX-wiecznych witraży śląskich pozostawał poza obszarem badań polskich naukow-
ców. Ewenementem były wzmianki o witrażach pochodzących z Instytutu Seilera. Po raz pierwszy w literatu-
rze polskiej informacja o pracowni Seilera pojawiła się w artykule T. Byczki1, który inwentaryzował w Łodzi
świeckie witraże z przełomu XIX i XX w. i przypisał temu warsztatowi witraże w willi Zieglerów (na podsta-
wie sygnatury) oraz witraże w hotelu „Victoria" (na podstawie analogii kolorystycznych z witrażami z willi
Zieglerów). M. Ertman2, autorka albumu z 1990 r. ze zdjęciami witraży z dziesięciu obiektów świeckich Łodzi
(m.in. z willi Zieglerów i hotelu „Victoria"), na podstawie sygnatury przypisała firmie Seilera również witraż
w pałacu Kerna. P. Łukaszewicz3 i L. Nowak4 wymieniają w publikacjach pracownię Seilera przede wszystkim
w kontekście jej związków z artystami wrocławskiej Królewskiej Szkoły Sztuki i Rzemiosła Artystycznego
(Königliche Kunst- und Kunstgewerbeschule). Krótkie charakterystyki pracowni pojawiły się po raz pierwszy
w artykułach E. Gajewskiej-Prorok i M. Ławickiej5 z lat 90. na temat witraży z kościołów NMP w Legnicy i św.
Elżbiety we Wrocławiu. W pracy o średniowiecznych witrażach Śląska H. Małkiewicz i L. Kalinowski wymie-
niają zabytkowe witraże, które miał w prywatnej kolekcji Adolph Seiler6. W 1996 r. powstała dysertacja doktor-
ska o Instytucie Witrażowym Seilera i jego roli w odrodzeniu witrażownictwa na Śląsku w XIX w.7, w której
podjęto próbę odtworzenia historii i dorobku największej śląskiej pracowni witrażowej. Praca zawiera również
rozdział poświęcony warsztatom witrażowym działającym na Śląsku w XIX i 1. poł. XX w. Była to pierwsza
próba spojrzenia (stanowiąca w istocie zarys) na problem odrodzenia i rozwoju witrażownictwa w tym regio-
nie w latach 1800-1945. W 1999 r. ukazał się artykuł E. Gajewskiej-Prorok poświęcony witrażom na Śląsku
w XIX i 1. poł. XX w., cenny ze względu na podjęcie tematu importów na Śląsk witraży ze znanych firm
niemieckich, m.in. Franza Mayera, Carla Lerscha, braci Linnemanów. Autorka dołączyła także spis projektan-
tów i wytwórni, których witraże spotyka się na Śląsku8.
Ważnym wydarzeniem w środowisku osób zajmujących się witrażami, była zorganizowana w czerwcu 1999 r.
przez Stowarzyszenie Miłośników Witraży „Ars Vitrea Polona", krakowska konferencja na temat dziedzictwa
polskiej sztuki witrażowej, której owocem jest wydanie zbioru referatów. Trzy teksty traktują o witrażach
śląskich, z tego dwa - E. Gajewskiej-Prorok i M. Ławickiej - są podsumowaniem wcześniejszych badań, trzeci
zaś dotyczy bardzo interesujących witraży z jaworskiego ratusza, wykonanych przez Królewski Instytut Wi-
trażowy z Berlina w 1897 r.9
1 T. Byczko, Witraże architektury świeckiej na przełomie XIX z XX w., [w:] Sztuka łódzka. Mat. Sesji Nauk. SHS, Warszawa-Łódź 1977.
2M. Ertman, Łódzkie witraże, Łódź 1990.
3P. Łukaszewicz, Lwówecka sala ślubów - wczesne dzieło H. Poelziga oraz zespołu wrocławskiej Akademii Sztuki i Rzemiosła Artystycznego,
[w:] Księga ku czci Prof. A. Ryszkiewicz. Entre cour et jardin, czyli między mecenasem i artystą, Lublin 1987, s. 287.
4L. Nowak, Śląskie rzemiosło artystyczne, „Śląski Labirynt Krajoznawczy" 1990, t. I, s. 65.
5E. Gajewska, M. Ławicka, Witraże z kościoła NMPanny w Legnicy inspirowane „Legendą Legnicką", [w:] Bitzoa Legnicka. Historia i trady-
cja, Wrocław-Warszawa 1994, s. 306-309; E. Gajewska, Witraże z kościoła NMPanny w Legnicy w perspektywie rozwoju witraża dziewiętna-
stowiecznego, „Szkice Legnickie" 1994, t. XV, s. 49-56; M. Ławicka, Dziewiętnastowieczne witraże z kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu, [w:] Z dziejów
wielkomiejskiej fary. Wrocławski kościół św. Elżbiety w świetle historii i zabytków sztuki, red. M. Zlat, Wrocław 1996, s.279-287.
6 L. Kalinowski, H. Małkiewicz, Średniowieczne witraże Śląska, [w:] Między Wrocławiem a Krakowem. Sztuka gotycka na Górnym Śląsku,
Katowice 1995, s. 53.
7 Instytut witrażowy Adolpha Seilera (1846-1945) i jego rola w odrodzeniu witrażownictwa na Śląsku, Wrocław 1996 (praca doktorska
napisana pod kier. prof. dr. hab. P. Banasia w Uniwersytecie Wrocławskim).
8 E. Gajewska-Prorok, Witraże na Śląsku w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Projektanci i wytwórnie, „Roczniki Sztuki Śląskiej" 1999, t. XVII,
s. 93-109.
9 Idem, Odrodzenie sztuki witrażowej na Śląsku w XIX i XX wieku, [w:] Dziedzictwo polskiej sztuki witrażowej, red. K. Pawłowska, J. Budyn-
-Kamykowska, Kraków 2000, s. 48-57; M. Ławicka, Instytut Witrażowy Adolpha Seilera we Wrocławiu, [w:] ibidem, s. 162-175; B. Skoczylas-Stadnik,
Jaworskie witraże, [w:] ibidem, s. 176-179.
11
nad Instytutem Witrażowym Adolpha Seilera
i witrażownictwem śląskim z lat 1820-1945
Do lat 90. XX w. temat XIX-wiecznych witraży śląskich pozostawał poza obszarem badań polskich naukow-
ców. Ewenementem były wzmianki o witrażach pochodzących z Instytutu Seilera. Po raz pierwszy w literatu-
rze polskiej informacja o pracowni Seilera pojawiła się w artykule T. Byczki1, który inwentaryzował w Łodzi
świeckie witraże z przełomu XIX i XX w. i przypisał temu warsztatowi witraże w willi Zieglerów (na podsta-
wie sygnatury) oraz witraże w hotelu „Victoria" (na podstawie analogii kolorystycznych z witrażami z willi
Zieglerów). M. Ertman2, autorka albumu z 1990 r. ze zdjęciami witraży z dziesięciu obiektów świeckich Łodzi
(m.in. z willi Zieglerów i hotelu „Victoria"), na podstawie sygnatury przypisała firmie Seilera również witraż
w pałacu Kerna. P. Łukaszewicz3 i L. Nowak4 wymieniają w publikacjach pracownię Seilera przede wszystkim
w kontekście jej związków z artystami wrocławskiej Królewskiej Szkoły Sztuki i Rzemiosła Artystycznego
(Königliche Kunst- und Kunstgewerbeschule). Krótkie charakterystyki pracowni pojawiły się po raz pierwszy
w artykułach E. Gajewskiej-Prorok i M. Ławickiej5 z lat 90. na temat witraży z kościołów NMP w Legnicy i św.
Elżbiety we Wrocławiu. W pracy o średniowiecznych witrażach Śląska H. Małkiewicz i L. Kalinowski wymie-
niają zabytkowe witraże, które miał w prywatnej kolekcji Adolph Seiler6. W 1996 r. powstała dysertacja doktor-
ska o Instytucie Witrażowym Seilera i jego roli w odrodzeniu witrażownictwa na Śląsku w XIX w.7, w której
podjęto próbę odtworzenia historii i dorobku największej śląskiej pracowni witrażowej. Praca zawiera również
rozdział poświęcony warsztatom witrażowym działającym na Śląsku w XIX i 1. poł. XX w. Była to pierwsza
próba spojrzenia (stanowiąca w istocie zarys) na problem odrodzenia i rozwoju witrażownictwa w tym regio-
nie w latach 1800-1945. W 1999 r. ukazał się artykuł E. Gajewskiej-Prorok poświęcony witrażom na Śląsku
w XIX i 1. poł. XX w., cenny ze względu na podjęcie tematu importów na Śląsk witraży ze znanych firm
niemieckich, m.in. Franza Mayera, Carla Lerscha, braci Linnemanów. Autorka dołączyła także spis projektan-
tów i wytwórni, których witraże spotyka się na Śląsku8.
Ważnym wydarzeniem w środowisku osób zajmujących się witrażami, była zorganizowana w czerwcu 1999 r.
przez Stowarzyszenie Miłośników Witraży „Ars Vitrea Polona", krakowska konferencja na temat dziedzictwa
polskiej sztuki witrażowej, której owocem jest wydanie zbioru referatów. Trzy teksty traktują o witrażach
śląskich, z tego dwa - E. Gajewskiej-Prorok i M. Ławickiej - są podsumowaniem wcześniejszych badań, trzeci
zaś dotyczy bardzo interesujących witraży z jaworskiego ratusza, wykonanych przez Królewski Instytut Wi-
trażowy z Berlina w 1897 r.9
1 T. Byczko, Witraże architektury świeckiej na przełomie XIX z XX w., [w:] Sztuka łódzka. Mat. Sesji Nauk. SHS, Warszawa-Łódź 1977.
2M. Ertman, Łódzkie witraże, Łódź 1990.
3P. Łukaszewicz, Lwówecka sala ślubów - wczesne dzieło H. Poelziga oraz zespołu wrocławskiej Akademii Sztuki i Rzemiosła Artystycznego,
[w:] Księga ku czci Prof. A. Ryszkiewicz. Entre cour et jardin, czyli między mecenasem i artystą, Lublin 1987, s. 287.
4L. Nowak, Śląskie rzemiosło artystyczne, „Śląski Labirynt Krajoznawczy" 1990, t. I, s. 65.
5E. Gajewska, M. Ławicka, Witraże z kościoła NMPanny w Legnicy inspirowane „Legendą Legnicką", [w:] Bitzoa Legnicka. Historia i trady-
cja, Wrocław-Warszawa 1994, s. 306-309; E. Gajewska, Witraże z kościoła NMPanny w Legnicy w perspektywie rozwoju witraża dziewiętna-
stowiecznego, „Szkice Legnickie" 1994, t. XV, s. 49-56; M. Ławicka, Dziewiętnastowieczne witraże z kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu, [w:] Z dziejów
wielkomiejskiej fary. Wrocławski kościół św. Elżbiety w świetle historii i zabytków sztuki, red. M. Zlat, Wrocław 1996, s.279-287.
6 L. Kalinowski, H. Małkiewicz, Średniowieczne witraże Śląska, [w:] Między Wrocławiem a Krakowem. Sztuka gotycka na Górnym Śląsku,
Katowice 1995, s. 53.
7 Instytut witrażowy Adolpha Seilera (1846-1945) i jego rola w odrodzeniu witrażownictwa na Śląsku, Wrocław 1996 (praca doktorska
napisana pod kier. prof. dr. hab. P. Banasia w Uniwersytecie Wrocławskim).
8 E. Gajewska-Prorok, Witraże na Śląsku w XIX i pierwszej połowie XX wieku. Projektanci i wytwórnie, „Roczniki Sztuki Śląskiej" 1999, t. XVII,
s. 93-109.
9 Idem, Odrodzenie sztuki witrażowej na Śląsku w XIX i XX wieku, [w:] Dziedzictwo polskiej sztuki witrażowej, red. K. Pawłowska, J. Budyn-
-Kamykowska, Kraków 2000, s. 48-57; M. Ławicka, Instytut Witrażowy Adolpha Seilera we Wrocławiu, [w:] ibidem, s. 162-175; B. Skoczylas-Stadnik,
Jaworskie witraże, [w:] ibidem, s. 176-179.
11