DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Kronika Stowarzyszenia Historyków Sztuki
DOI article:Frazik, Józef Tomasz: Zamek w Przemyślu
DOI article:Puciata-Pawłowska, Jadwiga: Symbola Heroica Paradina - mało znane źródło ikonograficzne XVI i XVII wieku: (streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Torunskiego w dniu 17.IV.1959 r.)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.41527#0243
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
wyłącznie na podstawie źródeł ar-
chiwalnych, kwalifikuje się do cie-
kawszych zabytków. Dalsze badania
archeologiczne, powierzchniowe i
porównawcze umożliwią wyodręb-
nienie faz budowlanych, ściślejsze
datowanie i pełną rekonstrukcję ry-
sunkową. Opracowana w najbliższej
przyszłości szczegółowa monografia
pozwoli ustalić pozycję zabytku nie
tylko w średniowiecznej architektu-
rze militarnej, ale też jego miejsce
w rozwoju genetycznym, a przede
wszystkim rolę w kolportowaniu,
typu zasadniczo już tradycyjnego w
okresie nowożytnym, tego typu, do
którego dziś oprócz ogólnie znanych
możemy dorzucić dwa nowe obiek-
ty: zamek w Uchaniach i najpraw-
dopodobniej zamek w Węgierce.
JADWIGA PUCIATA-PAWŁOWSKA
SYMBOLA HEROICA PARADINA - MAŁO ZNANE ŹRÓDŁO IKONOGRAFICZNE
XVI i XVII WIEKU
(Streszczenie referatu wygłoszonego
na zebraniu naukowym Oddziału
Toruńskiego w dniu 17.IV.1959 r.)
języki) w swojej książce pt. Denises
heroiąues (1557) ozdobionej drzewo-
rytami, wznawianej następnie kil-
kakrotnie m. in. w Antwerpii w
1567 r. pt. Symbola Heroica. Paradin
wyjaśnia co to są emblematy — sym-
bole, oto wielcy i mądrzy ludzie sta-
rożytności kształcąc swój umysł w
cnocie obierali sobie i otaczali spe-
cjalną miłością jakąś ideę, wedle
której postanawiali żyć i umierać.
Wyobrażenie jej jako godła zdobiło
ich zbroje, puklerz i tarcze, budzić
miała ona nadzieję i stanowić ostat-
nią broń w niebezpieczeństwie.
A
Emblematy wybierane z różnych
starożytnych historii oparte o „egip-
skie hieroglify” uzupełnione zostały
jeszcze odpowiednimi sentencjami,
a wszystko to służyć miało ku pou-
czaniu i przestrzeganiu ludzi — bo
malarstwo według Paradina: „Prócz
wielkiej przyjemności i rozrywki,
II. 1. Paradin, Symbole Heroica.
Emblemat zbytku.
Powszechnie znane jest oddziały-
wanie na sztukę europejską Icono-
logii Ripy, ale autor ten nie był
pierwszy, miał poprzedników: do
nich m. in. zaliczyć można Andrea
Alciato, który w r. 1531 drukuje swo-
ją Emblematum Liber, gdzie wpro-
wadza termin emblematu pojmując
go jako figurę symboliczną, której
towarzyszy motto i objaśnienie wier-
szem lub prozą. Alciati był konty-
nuatorem dawniejszych, od Egiptu
wyprowadzonych „hierogliphic11, któ-
re uzupełnia wskazaniami zaczerp-
niętymi od Pliniusza, Tacyta, Plu-
tarcha i innych pisarzy starożytnych.
Na Alciatego z kolei powołuje się
pisarz francuski XVI wieku Claude
Paradin (autor szeregu dzieł cieszą-
cych się u współczesnych dużym
rozgłosem i tłumaczonych na różne
II. 2. Paradin, Symbola Heroica.
Emblemat walki przynoszącej obo-
pólną klęskę.
II. 3. Paradin, Symbola Heroica.
Emblemat ułudy pozorów.
którą różnorodność malarstwa daje
człowiekowi, nie mało zasługuje na
szacunek, za pomocą niego można
znacznie łatwiej uspokoić najbar-
dziej przykre namiętności tak ciała
jak umysłu”. Oddziaływanie zbioru
emblematów zawartych w dziełku
Paradina na sztukę Niderlandów
podkreśla Knipping (De Iconogra-
fie van de Contra-Reformatie in
de Nederlcinden).
I w Polsce również dziełko to by-
ło znane, skoro w instrukcji dla
Antoniego Moliera spisanej przy za-
mówieniu na malowidła stropu ratu-
sza toruńskiego występuje dopisek
„ex Paradino”. Ze zbiorku symbo-
lów Paradina polecono malarzowi
zaczerpnąć wyobrażenie mądrości
(gałązka oliwna opleciona dwoma
wężami), oszczędności (jeż) ora2
230
wyłącznie na podstawie źródeł ar-
chiwalnych, kwalifikuje się do cie-
kawszych zabytków. Dalsze badania
archeologiczne, powierzchniowe i
porównawcze umożliwią wyodręb-
nienie faz budowlanych, ściślejsze
datowanie i pełną rekonstrukcję ry-
sunkową. Opracowana w najbliższej
przyszłości szczegółowa monografia
pozwoli ustalić pozycję zabytku nie
tylko w średniowiecznej architektu-
rze militarnej, ale też jego miejsce
w rozwoju genetycznym, a przede
wszystkim rolę w kolportowaniu,
typu zasadniczo już tradycyjnego w
okresie nowożytnym, tego typu, do
którego dziś oprócz ogólnie znanych
możemy dorzucić dwa nowe obiek-
ty: zamek w Uchaniach i najpraw-
dopodobniej zamek w Węgierce.
JADWIGA PUCIATA-PAWŁOWSKA
SYMBOLA HEROICA PARADINA - MAŁO ZNANE ŹRÓDŁO IKONOGRAFICZNE
XVI i XVII WIEKU
(Streszczenie referatu wygłoszonego
na zebraniu naukowym Oddziału
Toruńskiego w dniu 17.IV.1959 r.)
języki) w swojej książce pt. Denises
heroiąues (1557) ozdobionej drzewo-
rytami, wznawianej następnie kil-
kakrotnie m. in. w Antwerpii w
1567 r. pt. Symbola Heroica. Paradin
wyjaśnia co to są emblematy — sym-
bole, oto wielcy i mądrzy ludzie sta-
rożytności kształcąc swój umysł w
cnocie obierali sobie i otaczali spe-
cjalną miłością jakąś ideę, wedle
której postanawiali żyć i umierać.
Wyobrażenie jej jako godła zdobiło
ich zbroje, puklerz i tarcze, budzić
miała ona nadzieję i stanowić ostat-
nią broń w niebezpieczeństwie.
A
Emblematy wybierane z różnych
starożytnych historii oparte o „egip-
skie hieroglify” uzupełnione zostały
jeszcze odpowiednimi sentencjami,
a wszystko to służyć miało ku pou-
czaniu i przestrzeganiu ludzi — bo
malarstwo według Paradina: „Prócz
wielkiej przyjemności i rozrywki,
II. 1. Paradin, Symbole Heroica.
Emblemat zbytku.
Powszechnie znane jest oddziały-
wanie na sztukę europejską Icono-
logii Ripy, ale autor ten nie był
pierwszy, miał poprzedników: do
nich m. in. zaliczyć można Andrea
Alciato, który w r. 1531 drukuje swo-
ją Emblematum Liber, gdzie wpro-
wadza termin emblematu pojmując
go jako figurę symboliczną, której
towarzyszy motto i objaśnienie wier-
szem lub prozą. Alciati był konty-
nuatorem dawniejszych, od Egiptu
wyprowadzonych „hierogliphic11, któ-
re uzupełnia wskazaniami zaczerp-
niętymi od Pliniusza, Tacyta, Plu-
tarcha i innych pisarzy starożytnych.
Na Alciatego z kolei powołuje się
pisarz francuski XVI wieku Claude
Paradin (autor szeregu dzieł cieszą-
cych się u współczesnych dużym
rozgłosem i tłumaczonych na różne
II. 2. Paradin, Symbola Heroica.
Emblemat walki przynoszącej obo-
pólną klęskę.
II. 3. Paradin, Symbola Heroica.
Emblemat ułudy pozorów.
którą różnorodność malarstwa daje
człowiekowi, nie mało zasługuje na
szacunek, za pomocą niego można
znacznie łatwiej uspokoić najbar-
dziej przykre namiętności tak ciała
jak umysłu”. Oddziaływanie zbioru
emblematów zawartych w dziełku
Paradina na sztukę Niderlandów
podkreśla Knipping (De Iconogra-
fie van de Contra-Reformatie in
de Nederlcinden).
I w Polsce również dziełko to by-
ło znane, skoro w instrukcji dla
Antoniego Moliera spisanej przy za-
mówieniu na malowidła stropu ratu-
sza toruńskiego występuje dopisek
„ex Paradino”. Ze zbiorku symbo-
lów Paradina polecono malarzowi
zaczerpnąć wyobrażenie mądrości
(gałązka oliwna opleciona dwoma
wężami), oszczędności (jeż) ora2
230