DOI Artikel:
Krause, Anna: Konserwacja ceramicznego ikonostasu w cerkwi św: Mikołaja Cudotwórcy w Białowieży
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.61578#0008
MATERIAŁY
Anna Krause
Toruń
Konserwacja ceramicznego ikonostasu
w cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy
w Białowieży
Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Białowieży wzniesiona została w la-
tach 1889-1897, po przyłączeniu Puszczy Białowieskiej do prywatnych dóbr carskich
(1888 r.). Głównym fundatorem świątyni miał zostać car Aleksander III, ostatecznie
koszty budowy w wys. 54 tys. rubli pokryło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
cesarstwa rosyjskiego (już po śmierci cara)1.
Świątynię, według projektu inżyniera Trubnikowa, wybudowali bracia Ar-
sienij i Mosiej Pimienowie z podwileńskiej Wilejki, wykorzystując jako podstawowy
budulec cegły wyrabiane na miejscu przez Juliusza Karola Millera, sprowadzonego
ze Śląska w celu przygotowywania materiału na budowę białowieskiej rezydencji
(m.in. pałacu) i cerkwi2.
Główne wyposażenie cerkwi - ceramiczny ikonostas oraz kiwoty - zamó-
wiono w 1891 r. w petersburskiej fabryce M. W. Charłamowa, jako kopie ikonosta-
su z cerkwi Zwiastowania Pańskiego w Nowotomnikowie, autorstwa architekta
N. W. Sułtanowa3. Kompletny ikonostas był właściwie gotowy, natomiast na prośbę
ministra Carskiego Dworu I. I. Woroncowa-Daszkowa uzyskano zgodę autora na
wprowadzenie nieznacznych zmian projektu w celu przystosowania elementów do
nowego wnętrza4. Do końca października 1893 r. ikonostas wraz z carskimi wrotami,
wykonany przez majstra G. W. Biichtgera, zamontowano we wnętrzu. Zarówno nad-
zór nad montażem ikonostasu, jak również opracowanie koncepcji wystroju wnętrza
powierzono grodzieńskiemu gubernialnemu architektowi cywilnemu, inżynierowi
Romanowowi. Według projektu w ikonostasie umieszczone zostały: ikona z przed-
stawieniem Ostatniej Wieczerzy, ikony Zbawiciela i Matki Boskiej, archaniołów Mi-
chała i Gabriela, kompozycja z dwóch ikon ze Zwiastowaniem oraz cztery ikony
Ewangelistów w carskich wrotach. W kiwotach po obu stronach ikonostasu umiesz-
czone miały być ikony świętego Mikołaja Cudotwórcy, świętej Aleksandry, świętej
Kseni i świętej Marii Magdaleny. Autorem przedstawieńumieszczonych w ikonosta-
sie był mistrz ikon F. A. Sokołow. Ikonę za tronową i obraz nad stół ofiarny wykonał
baron M. P. Clodt. Jedno z tych dzieł przedstawiało „Modlitwę w Ogrójcu"5.
7
Anna Krause
Toruń
Konserwacja ceramicznego ikonostasu
w cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy
w Białowieży
Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Białowieży wzniesiona została w la-
tach 1889-1897, po przyłączeniu Puszczy Białowieskiej do prywatnych dóbr carskich
(1888 r.). Głównym fundatorem świątyni miał zostać car Aleksander III, ostatecznie
koszty budowy w wys. 54 tys. rubli pokryło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
cesarstwa rosyjskiego (już po śmierci cara)1.
Świątynię, według projektu inżyniera Trubnikowa, wybudowali bracia Ar-
sienij i Mosiej Pimienowie z podwileńskiej Wilejki, wykorzystując jako podstawowy
budulec cegły wyrabiane na miejscu przez Juliusza Karola Millera, sprowadzonego
ze Śląska w celu przygotowywania materiału na budowę białowieskiej rezydencji
(m.in. pałacu) i cerkwi2.
Główne wyposażenie cerkwi - ceramiczny ikonostas oraz kiwoty - zamó-
wiono w 1891 r. w petersburskiej fabryce M. W. Charłamowa, jako kopie ikonosta-
su z cerkwi Zwiastowania Pańskiego w Nowotomnikowie, autorstwa architekta
N. W. Sułtanowa3. Kompletny ikonostas był właściwie gotowy, natomiast na prośbę
ministra Carskiego Dworu I. I. Woroncowa-Daszkowa uzyskano zgodę autora na
wprowadzenie nieznacznych zmian projektu w celu przystosowania elementów do
nowego wnętrza4. Do końca października 1893 r. ikonostas wraz z carskimi wrotami,
wykonany przez majstra G. W. Biichtgera, zamontowano we wnętrzu. Zarówno nad-
zór nad montażem ikonostasu, jak również opracowanie koncepcji wystroju wnętrza
powierzono grodzieńskiemu gubernialnemu architektowi cywilnemu, inżynierowi
Romanowowi. Według projektu w ikonostasie umieszczone zostały: ikona z przed-
stawieniem Ostatniej Wieczerzy, ikony Zbawiciela i Matki Boskiej, archaniołów Mi-
chała i Gabriela, kompozycja z dwóch ikon ze Zwiastowaniem oraz cztery ikony
Ewangelistów w carskich wrotach. W kiwotach po obu stronach ikonostasu umiesz-
czone miały być ikony świętego Mikołaja Cudotwórcy, świętej Aleksandry, świętej
Kseni i świętej Marii Magdaleny. Autorem przedstawieńumieszczonych w ikonosta-
sie był mistrz ikon F. A. Sokołow. Ikonę za tronową i obraz nad stół ofiarny wykonał
baron M. P. Clodt. Jedno z tych dzieł przedstawiało „Modlitwę w Ogrójcu"5.
7