DOI Artikel:
Janiak, Marek; Leszczyński, Kamil Marek: Cmentarz ewangelicki w Ciechanowcu: Stan zachowania a jego wartość historyczna, kulturowa i artystyczna
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.61578#0156
MATERIAŁY
Marek Janiak
Ciechanowiec
Kamil Marek Leszczyński
Ciechanowiec
Cmentarz ewangelicki w Ciechanowcu.
Stan zachowania a jego wartość historyczna,
kulturowa i artystyczna
Cmentarz ewangelicki w Ciechanowcu, jeden z ostatnich materialnych śla-
dów wielokulturowego charakteru tego kilkutysięcznego (obecnie) miasta, to jedna
z dwóch zachowanych ewangelickich nekropolii znajdujących się na tym obszarze.
Druga znajduje się w Paproci Dużej, gdzie w 1837 roku powstała parafia ewangelic-
ka, która swoim zasięgiem objęła również gminę wyznaniową w Ciechanowcu1.
Założenie cmentarza wiąże się z napływem ludności pochodzenia niemiec-
kiego na przełomie XVIII i XIX wieku2. Już w 1795 r., w wyniku trzeciego rozbio-
ru Polski, znaczny obszar ówczesnego Podlasia został wcielony w granice państwa
pruskiego, a administracyjnie należał do tzw. Prus Nowowschodnich (Neu-Ost-
-Preusen). Od tego czasu przybywała do miasta niemieckojęzyczna ludność, co
związane było z akcją kolonizacyjną podjętą w okresie jego istnienia (1795-1807)3.
W 1802 roku liczba mieszkańców Ciechanowca wyznania ewangelickiego
wynosiła już ok. 63 osoby, o czym pisze Witold Jemielity, powołujący się na źródła
archiwalne4. Dla zachowania wewnętrznej tożsamości ewangelicy rozpoczęli stara-
nia o utworzenie swojej gminy wyznaniowej, co zakończyło się sukcesem w 1833
roku5. Za datę założenia cmentarza położonego na północno-wschodnim skraju
miasta (obecnie ul. Sienkiewicza) przyjmuje się rok 1810, który jest również datą po-
wstania katolickiego cmentarza parafialnego6. Położenie w bezpośrednim sąsiedz-
twie nekropolii różnych wyznań było dość powszechnym zwyczajem w wielowy-
znaniowych miejscowościach. W Ciechanowcu znajdują się obok siebie cmentarze:
rzymsko-katolicki, ewangelicki, prawosławny oraz żydowski. Analogiczną sytuację
mamy w Łomży, gdzie w bliskiej odległości znajduje się cmentarz rzymsko-katolic-
ki, ewangelicko-augsburski oraz prawosławny. W kontekście historycznym świad-
czy to o symbiozie różnych wyznań i kultur, funkcjonujących na tym obszarze.
Cmentarz ewangelicki funkcjonował w Ciechanowcu do połowy 1944 roku,
kiedy to wycofujące się z tego rejonu wojska niemieckie wysadziły w powietrze wy-
budowaną w 1880 roku ewangelicką kirchę, zabierając następnie ze sobą ostatnich
155
Marek Janiak
Ciechanowiec
Kamil Marek Leszczyński
Ciechanowiec
Cmentarz ewangelicki w Ciechanowcu.
Stan zachowania a jego wartość historyczna,
kulturowa i artystyczna
Cmentarz ewangelicki w Ciechanowcu, jeden z ostatnich materialnych śla-
dów wielokulturowego charakteru tego kilkutysięcznego (obecnie) miasta, to jedna
z dwóch zachowanych ewangelickich nekropolii znajdujących się na tym obszarze.
Druga znajduje się w Paproci Dużej, gdzie w 1837 roku powstała parafia ewangelic-
ka, która swoim zasięgiem objęła również gminę wyznaniową w Ciechanowcu1.
Założenie cmentarza wiąże się z napływem ludności pochodzenia niemiec-
kiego na przełomie XVIII i XIX wieku2. Już w 1795 r., w wyniku trzeciego rozbio-
ru Polski, znaczny obszar ówczesnego Podlasia został wcielony w granice państwa
pruskiego, a administracyjnie należał do tzw. Prus Nowowschodnich (Neu-Ost-
-Preusen). Od tego czasu przybywała do miasta niemieckojęzyczna ludność, co
związane było z akcją kolonizacyjną podjętą w okresie jego istnienia (1795-1807)3.
W 1802 roku liczba mieszkańców Ciechanowca wyznania ewangelickiego
wynosiła już ok. 63 osoby, o czym pisze Witold Jemielity, powołujący się na źródła
archiwalne4. Dla zachowania wewnętrznej tożsamości ewangelicy rozpoczęli stara-
nia o utworzenie swojej gminy wyznaniowej, co zakończyło się sukcesem w 1833
roku5. Za datę założenia cmentarza położonego na północno-wschodnim skraju
miasta (obecnie ul. Sienkiewicza) przyjmuje się rok 1810, który jest również datą po-
wstania katolickiego cmentarza parafialnego6. Położenie w bezpośrednim sąsiedz-
twie nekropolii różnych wyznań było dość powszechnym zwyczajem w wielowy-
znaniowych miejscowościach. W Ciechanowcu znajdują się obok siebie cmentarze:
rzymsko-katolicki, ewangelicki, prawosławny oraz żydowski. Analogiczną sytuację
mamy w Łomży, gdzie w bliskiej odległości znajduje się cmentarz rzymsko-katolic-
ki, ewangelicko-augsburski oraz prawosławny. W kontekście historycznym świad-
czy to o symbiozie różnych wyznań i kultur, funkcjonujących na tym obszarze.
Cmentarz ewangelicki funkcjonował w Ciechanowcu do połowy 1944 roku,
kiedy to wycofujące się z tego rejonu wojska niemieckie wysadziły w powietrze wy-
budowaną w 1880 roku ewangelicką kirchę, zabierając następnie ze sobą ostatnich
155