DOI article:
Ryżewski, Grzegorz: Z dziejów cerkwi w Samogrodzie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.61578#0124
MATERIAŁY
Grzegorz Ryżewski
Białystok
Z dziejów cerkwi w Samogrodzie
Samogród to nazwa kolonii w gminie Szudziałowo, powiecie sokolskim. Na
początku XVIII wieku było to uroczysko o nazwie Samohrud, na terenie którego
wybudowano cerkiew. Nazwa wywodzi się od charakterystyki krajobrazu i ozna-
cza jedyne, suche, wyróżniające się z otoczenia miejsce. Człon „samo" może ozna-
czać „jedyny", „samotny", „sam", zaś człon „hrud" - twardy grunt wśród podmo-
kłego otoczenia; (ew.) porośnięte lasem, twarde, suche wzniesienie na podmokłym
terenie1.
T rudno dokładnie dociec, kiedy zbudowano cerkiew w Samogrodzie. Pierw-
sza o niej wzmianka (a raczej o jej uposażeniu) pochodzi z 1709 roku i jest bardzo
lakoniczna. W Dziale Rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego zachował się
Regestr dokumentów różnych wielm. Wiszczyńskim do dóbr Hruda i Starzyny służących.
W spisie tych dokumentów znajduje się następujący zapis: 1709 9-bris 15 dnia. Fun-
dusz cerkwi samohrudzkiej2, z którego wynika, że Wiszczyńscy uczynili jakiś zapis na
cerkiew samogrodzką już w 1709 roku. Niestety, nie znam treści tego dokumentu.
1 listopada 1713 roku Samuel Mościcki, oboźny starodubowski wystawił akt
funduszowy cerkwi w Samogrodzie, w którym czytamy: In nomine Domini, amen. Na
cześć, na chwałę Bogu, w Trójcy Świętej jedynemu, Najświętszej Pannie Maryi, Aniołom
Bożym. Patriarchom, Prorokom, Apostołom, Męczennikom, Wyznawcom, Michałowi Ar-
chaniołowi. Stań się wola jego przenajświętsza! Ja Samuel Mościcki, oboźny starodubowski,
zważając to sobie, iż w tym doczesnym padole świata nie masz nic gruntowniejszego i świąto-
bliwszego nad pomnożenie wiary świętej katolickiej rzymskiej w ołtarzach Pańskich i świąt-
nicach, która od początku świata aż do końcawieków mocna i trwająca jest i będzie, przeto nie
z żadnego przymuszenia, pogotowiu chluby światozoej, ale z dobrowolnego umysłu mojego
cerkiew według uniej świętej rzymskiej katolickiej de nona radice w dobrach moich wieczy-
stych, nazywających się Nieszkowicze, w powiecie grodzieńskim będące, ufundować; jakoż
niniejszym zapisem moim wieczystym funduszem, pod tytułem śś. Piotra i Pawła Apostołów
i Wniebowzięcia Panny Maryjej, podług religii greckiej ruskiej w unii świętej i Kościoła
rzymskiego założonej i już erygowanej i ufundowanej na uroczyszcza Samohrudzie, od ma-
jętności mojej Nieszkowicz odłączonym, z pewnymi gruntami niżej ograniczonymi, a do tej
cerkwi, wiecznością przyłączonymi, wiecznie a nieodzownie tak funduję i mieć chcę: naprzód
na zabudowanie cerkwi świętej, cmentarza i plebaniej grunta leżą w takowym ograniczeniu:
bokiem jednym od granicy JKM sioła Suchinicz, a drugim bokiem od wygonu mego, po prze-
kop idącego, końcem jednym od ichmpp. Nowickich, a drugim przez gościniec z zabudowaną
123
Grzegorz Ryżewski
Białystok
Z dziejów cerkwi w Samogrodzie
Samogród to nazwa kolonii w gminie Szudziałowo, powiecie sokolskim. Na
początku XVIII wieku było to uroczysko o nazwie Samohrud, na terenie którego
wybudowano cerkiew. Nazwa wywodzi się od charakterystyki krajobrazu i ozna-
cza jedyne, suche, wyróżniające się z otoczenia miejsce. Człon „samo" może ozna-
czać „jedyny", „samotny", „sam", zaś człon „hrud" - twardy grunt wśród podmo-
kłego otoczenia; (ew.) porośnięte lasem, twarde, suche wzniesienie na podmokłym
terenie1.
T rudno dokładnie dociec, kiedy zbudowano cerkiew w Samogrodzie. Pierw-
sza o niej wzmianka (a raczej o jej uposażeniu) pochodzi z 1709 roku i jest bardzo
lakoniczna. W Dziale Rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego zachował się
Regestr dokumentów różnych wielm. Wiszczyńskim do dóbr Hruda i Starzyny służących.
W spisie tych dokumentów znajduje się następujący zapis: 1709 9-bris 15 dnia. Fun-
dusz cerkwi samohrudzkiej2, z którego wynika, że Wiszczyńscy uczynili jakiś zapis na
cerkiew samogrodzką już w 1709 roku. Niestety, nie znam treści tego dokumentu.
1 listopada 1713 roku Samuel Mościcki, oboźny starodubowski wystawił akt
funduszowy cerkwi w Samogrodzie, w którym czytamy: In nomine Domini, amen. Na
cześć, na chwałę Bogu, w Trójcy Świętej jedynemu, Najświętszej Pannie Maryi, Aniołom
Bożym. Patriarchom, Prorokom, Apostołom, Męczennikom, Wyznawcom, Michałowi Ar-
chaniołowi. Stań się wola jego przenajświętsza! Ja Samuel Mościcki, oboźny starodubowski,
zważając to sobie, iż w tym doczesnym padole świata nie masz nic gruntowniejszego i świąto-
bliwszego nad pomnożenie wiary świętej katolickiej rzymskiej w ołtarzach Pańskich i świąt-
nicach, która od początku świata aż do końcawieków mocna i trwająca jest i będzie, przeto nie
z żadnego przymuszenia, pogotowiu chluby światozoej, ale z dobrowolnego umysłu mojego
cerkiew według uniej świętej rzymskiej katolickiej de nona radice w dobrach moich wieczy-
stych, nazywających się Nieszkowicze, w powiecie grodzieńskim będące, ufundować; jakoż
niniejszym zapisem moim wieczystym funduszem, pod tytułem śś. Piotra i Pawła Apostołów
i Wniebowzięcia Panny Maryjej, podług religii greckiej ruskiej w unii świętej i Kościoła
rzymskiego założonej i już erygowanej i ufundowanej na uroczyszcza Samohrudzie, od ma-
jętności mojej Nieszkowicz odłączonym, z pewnymi gruntami niżej ograniczonymi, a do tej
cerkwi, wiecznością przyłączonymi, wiecznie a nieodzownie tak funduję i mieć chcę: naprzód
na zabudowanie cerkwi świętej, cmentarza i plebaniej grunta leżą w takowym ograniczeniu:
bokiem jednym od granicy JKM sioła Suchinicz, a drugim bokiem od wygonu mego, po prze-
kop idącego, końcem jednym od ichmpp. Nowickich, a drugim przez gościniec z zabudowaną
123