DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12704#0049
A QV I S G R A N V Mv
tat Ipcdandae vetultatis monumentum.turrisGrani dida:quam quidem arcem,Ptolcmaeo Cofmogra
phiaefuae lib.2.cap.9.funt,quicredant Vetterram diftam. Ab incoliscerre.AquaeGrani appellataefunt,
ciim Therm3e,tumlocusipfe,dedutto fcilicct nomine ab aquis calidis,&Grano,repertore,manfirque
appcllatio poftea «Sc vrbi.nifi quod quidam(non faris tamen apte) immutata infiexione,Aquifgranum
appellent.Poft aliquot deinde fa:cula,annos fcilicetfeptingentos,Carolus,cognomentoMagnus,Fraa
corum Rex, cum adcum locum inter venandum crrabundus veniffet,dele&atusloci amoenitate,fi-
mul &commoditate,acThermarum vfu,ipfas,vnacum arce, aruina vindicauit,regiamq;extruxit.eo
potiffimum.vt fcribit in fua SaxoniaCrantzius,nominc, quia vaporibusaquarumnaturaliter calen-
tium dele&abatur.frequenti natatu fe exercens,cuius adeo peritusfuit.vt nullusilli cederet.Deinde.vt
cratdiligentifrimusreligioniscultor,eodcmlocoproximeregiam fuam,infigne hoctemplum maxi-
mo fumptu condidit, ac per Romanum Pontificem Leonem, in honorem Dei & B. Mariae Virginis
confecraricurauit,amplitrimifq;donisornauit,praec^^
nis monumentis.Qu.orum caufa, feptenisannisinftituitperegrinationcs.ad noftra vfque tcmporaob-
feruatas.Cumquc fortiflimus pariter & pijflimus Rex,& Ecclefiae defenfor acerrimus,Romani Imperij
habenas diuinadifpenfatione iufcepiffetmoderandas,locumiam di£tum,mcenibuscinxit,vrbcmquc
obdifti templi reuerentiam,condidit,quam fedem regni,& Tranfalpinae Gallia;caput,conftituit. Ac
tandemfebrecorreptus,feptimopoftquam decubuitdie,facracommunionepercepta, obijt,Annoae-
tatisfuaeLXXI fed cx quo regnarccocpir,XLVI.lndi<3ionefeptima,V.Calend.Febr.hora dieitertia.
Cuiuscorpus morc folenni lotum& curatum.maximo totius populi lut"tu,Ecclefiae illatum atque hu-
matumeft,quam ipfe fuis impenfiseodem lococonftruxit. Arcusautemfupcrtumulum eiusdeaura-
tus.cum imagine & titulo extruclus eft talis. Sub hoc conditorio fitum eft corpus Caroli Magni,&Or-
thodoxi Imperatoris,qui Regnum Francorum notabiliter ampliauir,& per annos XLVI.fcelicitcr re-
xir.Haec vrbs.tametfi in vallefita, & montibuscircumquaquefepta fit, incredibili tamengaudet aeris
falubritate.quam praecipue teftantur mira hominum in ca ad decrepitam vfqucfenettam viuacitas,ac
peftilcnticorum morborumrariras. In proximo vrbisambitu.latafereplanitiescft, inqua&pafcua
funt.alcndo pecoric6modiflima,&agri pingues,omnifq;generisfrugum feraces, hpsambiunt mon-
tcs fyluofi.igni alimcnta prasbentes.necnon ligncam faxcamq; mate riam aedificijs abunde fuppeditan-
tcs.Nccdefuntfontes,ramforis pafcuairri^antcs,quamintusdiuerfis vrbislocis, cum publicein pla-
teis.tum priuatim in aedibus fcaturicntes: fed praecipua ftru&ura ac magnitudine infignis.quiin mcdio
foro,e regione ampliflimae domus Scnatoriae, pcrpetuas aquas ofto canalibus cx alto diffundir.Sunt &
torrentes,mediam vrbem perlabcntes,munditiaeac moliscircumducendisferuientes. Extramontes,
infra miliaris fpacium ab vrbe,ad Hybernum occafum.effoditur cadmiaegenus.vulgusLapidcm cala-
minarem vocat,quo aes, ad auri colorem tingitur. Haud proculinde, Meridiem vcrfus,ferri,plumbiq-
inucniuntur mctalla. Ad Oricntcm ab vrbe effoditur terra nigra, foco culinario admixtagleba aptif-
fima. Adeo natura ipfa locum hunc varijs multifq; dotibuslocupletauit,vt ad fcelicitatem nihil deeffe
videatur.quam nauigabilis fluuius,quo tamen quamuiscareat,cum ad Orientem Rhenum,ad Occide
temMolam habeat,tantaeftibi annonaecopia &facilitas, vt multas etiam riparias vrbeshocnominc
fuperct.Sed alias dotes omnes,meo quidem iudicio, vincunt aquarum calidarum vbcrrimi fimui & fa-
lubcrrimifontes,ncccalore,nechumoredeficientes,tantacopiafcaturientes,vtfinguliplurcs balnco-
rum alueos,cofq;magnos.noua quotidieaquaimplcre queant.Sunt autem eorum quidam intra mce-
nia,quidam non procul cxtra cadem,in vico fuburbano.Intra vrbem duae funt praecipuae Thcrme.qua-
rum alterae dicuntur Rcgiae.alterae Cornelianae.quae quidcm, vt loci intercapedine diftant.ita & aqua-
rum qualitatibus ac facultatibus.cum inter fc.tum a fuburbanis nonnihil difcrepant. Dc Thermarum
Aquenfium conditione atque natura.FrancifcusFabritius Aquenfis Medicus Commcntarium edid;t,
& Bartholdmaeus a Cliuolo Medicus Taurincnfis libros quatuor.
12
/
tat Ipcdandae vetultatis monumentum.turrisGrani dida:quam quidem arcem,Ptolcmaeo Cofmogra
phiaefuae lib.2.cap.9.funt,quicredant Vetterram diftam. Ab incoliscerre.AquaeGrani appellataefunt,
ciim Therm3e,tumlocusipfe,dedutto fcilicct nomine ab aquis calidis,&Grano,repertore,manfirque
appcllatio poftea «Sc vrbi.nifi quod quidam(non faris tamen apte) immutata infiexione,Aquifgranum
appellent.Poft aliquot deinde fa:cula,annos fcilicetfeptingentos,Carolus,cognomentoMagnus,Fraa
corum Rex, cum adcum locum inter venandum crrabundus veniffet,dele&atusloci amoenitate,fi-
mul &commoditate,acThermarum vfu,ipfas,vnacum arce, aruina vindicauit,regiamq;extruxit.eo
potiffimum.vt fcribit in fua SaxoniaCrantzius,nominc, quia vaporibusaquarumnaturaliter calen-
tium dele&abatur.frequenti natatu fe exercens,cuius adeo peritusfuit.vt nullusilli cederet.Deinde.vt
cratdiligentifrimusreligioniscultor,eodcmlocoproximeregiam fuam,infigne hoctemplum maxi-
mo fumptu condidit, ac per Romanum Pontificem Leonem, in honorem Dei & B. Mariae Virginis
confecraricurauit,amplitrimifq;donisornauit,praec^^
nis monumentis.Qu.orum caufa, feptenisannisinftituitperegrinationcs.ad noftra vfque tcmporaob-
feruatas.Cumquc fortiflimus pariter & pijflimus Rex,& Ecclefiae defenfor acerrimus,Romani Imperij
habenas diuinadifpenfatione iufcepiffetmoderandas,locumiam di£tum,mcenibuscinxit,vrbcmquc
obdifti templi reuerentiam,condidit,quam fedem regni,& Tranfalpinae Gallia;caput,conftituit. Ac
tandemfebrecorreptus,feptimopoftquam decubuitdie,facracommunionepercepta, obijt,Annoae-
tatisfuaeLXXI fed cx quo regnarccocpir,XLVI.lndi<3ionefeptima,V.Calend.Febr.hora dieitertia.
Cuiuscorpus morc folenni lotum& curatum.maximo totius populi lut"tu,Ecclefiae illatum atque hu-
matumeft,quam ipfe fuis impenfiseodem lococonftruxit. Arcusautemfupcrtumulum eiusdeaura-
tus.cum imagine & titulo extruclus eft talis. Sub hoc conditorio fitum eft corpus Caroli Magni,&Or-
thodoxi Imperatoris,qui Regnum Francorum notabiliter ampliauir,& per annos XLVI.fcelicitcr re-
xir.Haec vrbs.tametfi in vallefita, & montibuscircumquaquefepta fit, incredibili tamengaudet aeris
falubritate.quam praecipue teftantur mira hominum in ca ad decrepitam vfqucfenettam viuacitas,ac
peftilcnticorum morborumrariras. In proximo vrbisambitu.latafereplanitiescft, inqua&pafcua
funt.alcndo pecoric6modiflima,&agri pingues,omnifq;generisfrugum feraces, hpsambiunt mon-
tcs fyluofi.igni alimcnta prasbentes.necnon ligncam faxcamq; mate riam aedificijs abunde fuppeditan-
tcs.Nccdefuntfontes,ramforis pafcuairri^antcs,quamintusdiuerfis vrbislocis, cum publicein pla-
teis.tum priuatim in aedibus fcaturicntes: fed praecipua ftru&ura ac magnitudine infignis.quiin mcdio
foro,e regione ampliflimae domus Scnatoriae, pcrpetuas aquas ofto canalibus cx alto diffundir.Sunt &
torrentes,mediam vrbem perlabcntes,munditiaeac moliscircumducendisferuientes. Extramontes,
infra miliaris fpacium ab vrbe,ad Hybernum occafum.effoditur cadmiaegenus.vulgusLapidcm cala-
minarem vocat,quo aes, ad auri colorem tingitur. Haud proculinde, Meridiem vcrfus,ferri,plumbiq-
inucniuntur mctalla. Ad Oricntcm ab vrbe effoditur terra nigra, foco culinario admixtagleba aptif-
fima. Adeo natura ipfa locum hunc varijs multifq; dotibuslocupletauit,vt ad fcelicitatem nihil deeffe
videatur.quam nauigabilis fluuius,quo tamen quamuiscareat,cum ad Orientem Rhenum,ad Occide
temMolam habeat,tantaeftibi annonaecopia &facilitas, vt multas etiam riparias vrbeshocnominc
fuperct.Sed alias dotes omnes,meo quidem iudicio, vincunt aquarum calidarum vbcrrimi fimui & fa-
lubcrrimifontes,ncccalore,nechumoredeficientes,tantacopiafcaturientes,vtfinguliplurcs balnco-
rum alueos,cofq;magnos.noua quotidieaquaimplcre queant.Sunt autem eorum quidam intra mce-
nia,quidam non procul cxtra cadem,in vico fuburbano.Intra vrbem duae funt praecipuae Thcrme.qua-
rum alterae dicuntur Rcgiae.alterae Cornelianae.quae quidcm, vt loci intercapedine diftant.ita & aqua-
rum qualitatibus ac facultatibus.cum inter fc.tum a fuburbanis nonnihil difcrepant. Dc Thermarum
Aquenfium conditione atque natura.FrancifcusFabritius Aquenfis Medicus Commcntarium edid;t,
& Bartholdmaeus a Cliuolo Medicus Taurincnfis libros quatuor.
12
/