DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12704#0089
TIGVRVM* <3»
IIG V R V M, proximisaliquot feculisThuregum dictum.vulgo Zutch Heluetiae vetuftifllma eft vrbs, fita in atnceno loco, ad exitu lacus ma.
\gni.qui hicdefinit,cxcludirq'ueamnem Lymagum.vulgo Limmad dittum, qucxnhaud procula Glatona rccipit, & diuidit vtbem in duasci-
Juitarcs.maiorem & minorcm.quas tamcn tiibus coniunguntur amcenis pontibus.tn quibus ficqucntcs ciuium fiunt deambulationes. Solum
g pcrciicuitum ciuitatiscft valdefcecundum fcraxque vini,& fiumcnti plunm i Frumentarium habct forumampliffimum.in quoingensfru-
M mcnticopiahebdomadatim diucnditur.lncrcdibilem pifcium copiam lacusTigurinushuic vrbi fuppeditat.Forumannonseilliclocuplescft,
lacus fubueftioni idoneus.Quauis porroTiguxum quinto demum loco HcIuetico foederi acceflcrir, nihilo tame minus proptei vtbis cclcbri.
ltatem,c<potcntiam,princcpslocus,omniumconfenfuil!idatuscft,qucmhodicquoqueau<aofo:derc, inconcilijs,!cgationibus,a]ijfq;publi-
cisaaionibusretinet.Deoriginc,antiquitatc,Republica,&adminiltratioaehuius vtbispr«etei Stumpfium,omniumcxaftijIiirielofiasSimlc-
rusannofupcrioieM.D.LXXVI.quemadmodum & dc vniuctfa Hcluetiorum Rcp.librosduosconfcripllt.
VRSINA.
VRSIN A ciuitas, vuIg6BernaHelueriae,fiannosnumetcs,nonadmodum vetus«ft,fifitum&cultum,fimorcs8cc5uilitatem,iTIegesotinftituta,iipote-
tiam ac virtutem cognofcas.nulli vrbium cedit.Eam Bartholdus duxZeringenfis.quintuseius nominis, conftruxit, &ab vrfo, in venationecapto.deiio-
minauit-Huiusciuitatisfituscft in peninfula.quam facit Arola amnis nauigabilis: folum habetomnium rerum.pratetquam vini,fcrax.Trcsitcmplateas
ab Oricntcin Occidentcm.decentiordineperpctuas.&quiahatc vrbsab vrfb nomen acccpit.folctpcrpctuoaliquot vrfosnutrire Hancautem vrbcm primuscius
conditorBartholdus,nobilitatioffenfus, cuius fraudibus fili j ipfius nccati erant.Impetio Romanoattribuit.libertatcq; donauit; Quam eius voluntatcm Fridcri-
cusll.lmpcrator.ratam haouir,&abobitu Zeringij Anno uis. nomine Imperij vrbi prsefcftum dedit,Otthonem Rautfpurgium: fedaliquot annis poft.proprer
fortem &fidclemoperam,quam ciucseius vrbis Imperatori nauarant,maioribuspriuilegijs,& immuniratibusab ipfodonatifunt,&a iure prsefecticxcmpti.Cc;-
terum,inillisturbis,& Anarchialmpcrij.KybnrgiusComes.Burgdorffij Dominus.libcrtatem vrbisopprimereconatuscft.coniunctafibi vicina nobilitate,8c Fri-
burgooppido.Bernatcs,vtadueifatijspareseiTent,fcfeinclieivtclamSabaudix parta, mcenia vrbisampli-
auit.Bellodeinde,interSabaudum,8cBurgundum orto,BernatibusSabauduspolIiccrur,fiftrcnueauxilium feranr,fe,rebcnegefta, prcmium quodcunque pctic-
rint.daturum.Illi igitutfortitct pugnantcs.victo hoftc, premi j loco,vererem fuam libertatcm a Sabaudo rcpetiere, idq; illisbona fide,ab eo praftitum eft, fcedus
tamen &amicitiamabcotcmpore,perpctu6cum Sabaudocoluere, Vrbslibcrtati reftituta.antequam in fcedusHelucticum veniret, vaiia8c difEciliabellagcflit,
<umprolibcitatctuenda,ttmiprofinibusampliandis.Qu^
L V C E R N A.
VRBS LVCERN A,quamMeycrusLacocernamnominat,fitacftadfluuiumRufam,quaisefHuitexlacuamplo,8c,perquemadtrespagoSflauigatur,
ad pcdemaltiflimi montis,qucm frafrum montem,8c Pilati montcm vulgo nominant.Locus vrbi commodus cft.quod hacitcrfitinlmlia.per Alpcs Lc-
pontias,quemmontcrnS.Gothardihodienuncupant:hincmcrcesad Alpesfubuchuntur.indcque inltaliam clitcllarijs iumentis,8c viciflim ltalica:mer-
cesperlacum&Rufamflu.inRhcnum,ac porro inOceanum dcfccndunt.Origo vtbisincertaeft.vtiinqueadfiumcncxtitiflecaftclla fingula traditur(hodiefunt
ciuium aedes)quatab Alemanniscxtructacreduntur.Vrbsnomcnaccepifix videturaLuccrna.quseforteillicin vfum nauigantium noftu ponebatur, atque huic
icicredibilecft.inferuijffe turrim illam vctuftam,qua:ad fupcriorcm pontcm,hodieabaquis,nomenhabct,Pharos,anriqui turreshuiusgenerisappcllarut. I"ra-
duntannales domeftiei, Luccrnates Carolo MagnoaducrfusSaracenosmilitanre,& ab eo.citm priuilegia qux-dam confequuros, tum cornuum vfum,quibussd-
hucclafficum.temporcDclli.canunt.Penes Canonicorum collcgium maxima hic quondam potcflasfuit.Quod in poreflatem deindc AbbatisMurbaccnlis.exdo.
nationePipiniRegisperuenir. Tum Albertus Auftrij Imperator.Lucernam a Murbaccnfi Abbatccniit.Scd nonitamulto poft, Luccinatcs fub Auftrioiumitn.
pciio.gtauibusoneiibuspiefli^pacis&libcitatjsamoie,foedcri nomcnfubfcribunt. {uHXVts.i'aKt~~~\
V tLL A. I HSlDEUtStJ ;
V
RSELL A.quarrtrm infyluanorumfcedere.obtinetlociim.iltu & naturaIocioppidummunitiflimum.Habct enima|metidieCothardimontem,ab orm
Crifpaltum,abOccafufrigidiffimumillum,&afccnfudinicil^ lacum Lucciinumiefpicit. Celebri
Hcluctia: fluuio.Vtfa, vulgo Rufs,alluitur.
SVICI A.
SVICI A,oppidumvniuerf<;Hc]uctiaf nomen communicar.namabijsprimum .rdificatumcft.qui nouisqu:erendisfcdibusex$ueciaeregno,r)ue profuge»
rant.Extribuspagiseft vnus.qui contra nobiliurninfolenriam focderc coniundi fuerunt.robuftos.belloquepotcnteshomincsedit, qui frequcntes hoftibus
incuflerunt terrorem.Ex ijs rebus.quaercrracompafcua-cxfe fundit.fcreomnes vitam fuftentant. Ab hocoppido,(iuepago,cxtcri HcluetiosSuitzeros nun-
cupant.vcl.quodprimoprolibertatcinipfoiumagro pugnatum fit:vel,quiadiutrffimccum Ercmitaniscontenderunr,8c primiomniumexpagistribus Auftrio.
lum irruptionicxpofiti fue(unt,&intertres pagos maximacorum fuit potcntia,nomineeorum,vt cclcbiiori.rcliqui etiampagifunrcompichenfij&abhisdcin-
■dc nomcn.adomncs confocdcratosdimanauit.
SYLVANIA,
s
YLV A NI A.liberaeconditionis pagus.mutuofocietatis fcedcreSuiciae& Vraniat iunftus.Anno falutis M. CC C. X V. natutali Alpium vallo circumfep-
tus.pafcua habetamcena pccoribus alcndis perquam idonca, vndemagnas opesSylaaniac incolx pctcipiunt. F. Nicolaus.fummx pietatis cictni cultor, hic
vixit.cuius vitam loannc* Stumpfius.Hcnricus V Vccftc,8c alij<lefciipfcrunt.
TVGIVM.
TVGIVM,vulg6ZVG,oppidum,eiufdemquenoministcgio,veifusSeptentrioncm,Suitiam vicinitateattingens,inpedepafcui,& vitibuitonfitimotii
lacui pifcofoadiacet.cuiaciuitatenomenLacusTuginus.quiadmeridiem verfus Artenfcoppidumextenditur,vndeMiconiolacus Artenfisdicitur.bcl-
licofos producit.quosGlarcanusobfingularemanimiconftantiamCamillos nominat.Agrumcompafcuum,vini,frumentiq'uefcracem habct.Eius culto.
iesTugini,Strabonivci61ib.7.Toygcnidicuntur,quieum Tygurinis&Cimbris,initofcederc,Romanisfcoppofuere.P!utarchusin vita Marij, 8c Eutropiuslib.
S.ParuitTugiumaliquandonobilibus.pofteain Auftriorum potcftatemperuenit,hi,bclloHcluetico,perpetu6pra:fidiaillic alucre.qui Suitios &Tigurinosin-
feltabant.Itaqucannoij5Z.MenfeIunio,Tigurinicumquaruoralijspagisexpeditionem aduerfusTugiumfufceperc.Prxfidiarij,qui difEderetmunitionibusop-
pidi.antcaduentum Hcluetiorumcodcferto,Brcmogartum,& vicina loca Vetbigeni pagi fecontulerunt,ciues tamc.qui fidcm Auftrioferuare vellcnt,obfidio.
nem per dics i^.fuftinucrunt.fed ciirn aliquotiesfumma contentione Helueti j oppidum oppugnaflent.tandem deditioncm fccere, & Hcluetijs facrametum dixe-
iunt,haccondittone:Siintrapra:finitum tcmpusDux Auftrius eos,exercitu*dducto,obfidioneliberaret, ab Hclueticofacramcntolibcri.in eiusobcdientiam re-
dircpoflent.caqucdere lcgatosad Duccm,auxiliumpetetes,miferunt. ErattumDux Albertusin monafterio pagi Vcrbigeni.quod Capum rcgium vocant.Currt
autemTuginoiumlegatimandatafuaexponerent,acciditfortc,vtPrinceps inperyftilioobambulans,abaucupequxreret,Anaccipitres cibum ccpiflcnt; Ibi Icga-
tionispiinceps,Ach,inquit,clementiflimcPiinceps, An non tuotum clicntum potioi tibi,quam auium ratio cft.praefertim ciim ita ab hofte vrgeamur.vt niauxt.
lium feras.dcditioncm facerc cogamur':Cui Princcps: Agite, dcditioacm facitc.brcui omnia,qux nobis ablata funt,recupeiabimus,Quaic Tut>ini,ciini vidctCUC
fibinullam in Auftiio fpemcflc,H.cluctico facdcii fciunxcrunt.
uHlVL»il"V^ 1 »«UOTH5K j 1
IIG V R V M, proximisaliquot feculisThuregum dictum.vulgo Zutch Heluetiae vetuftifllma eft vrbs, fita in atnceno loco, ad exitu lacus ma.
\gni.qui hicdefinit,cxcludirq'ueamnem Lymagum.vulgo Limmad dittum, qucxnhaud procula Glatona rccipit, & diuidit vtbem in duasci-
Juitarcs.maiorem & minorcm.quas tamcn tiibus coniunguntur amcenis pontibus.tn quibus ficqucntcs ciuium fiunt deambulationes. Solum
g pcrciicuitum ciuitatiscft valdefcecundum fcraxque vini,& fiumcnti plunm i Frumentarium habct forumampliffimum.in quoingensfru-
M mcnticopiahebdomadatim diucnditur.lncrcdibilem pifcium copiam lacusTigurinushuic vrbi fuppeditat.Forumannonseilliclocuplescft,
lacus fubueftioni idoneus.Quauis porroTiguxum quinto demum loco HcIuetico foederi acceflcrir, nihilo tame minus proptei vtbis cclcbri.
ltatem,c<potcntiam,princcpslocus,omniumconfenfuil!idatuscft,qucmhodicquoqueau<aofo:derc, inconcilijs,!cgationibus,a]ijfq;publi-
cisaaionibusretinet.Deoriginc,antiquitatc,Republica,&adminiltratioaehuius vtbispr«etei Stumpfium,omniumcxaftijIiirielofiasSimlc-
rusannofupcrioieM.D.LXXVI.quemadmodum & dc vniuctfa Hcluetiorum Rcp.librosduosconfcripllt.
VRSINA.
VRSIN A ciuitas, vuIg6BernaHelueriae,fiannosnumetcs,nonadmodum vetus«ft,fifitum&cultum,fimorcs8cc5uilitatem,iTIegesotinftituta,iipote-
tiam ac virtutem cognofcas.nulli vrbium cedit.Eam Bartholdus duxZeringenfis.quintuseius nominis, conftruxit, &ab vrfo, in venationecapto.deiio-
minauit-Huiusciuitatisfituscft in peninfula.quam facit Arola amnis nauigabilis: folum habetomnium rerum.pratetquam vini,fcrax.Trcsitcmplateas
ab Oricntcin Occidentcm.decentiordineperpctuas.&quiahatc vrbsab vrfb nomen acccpit.folctpcrpctuoaliquot vrfosnutrire Hancautem vrbcm primuscius
conditorBartholdus,nobilitatioffenfus, cuius fraudibus fili j ipfius nccati erant.Impetio Romanoattribuit.libertatcq; donauit; Quam eius voluntatcm Fridcri-
cusll.lmpcrator.ratam haouir,&abobitu Zeringij Anno uis. nomine Imperij vrbi prsefcftum dedit,Otthonem Rautfpurgium: fedaliquot annis poft.proprer
fortem &fidclemoperam,quam ciucseius vrbis Imperatori nauarant,maioribuspriuilegijs,& immuniratibusab ipfodonatifunt,&a iure prsefecticxcmpti.Cc;-
terum,inillisturbis,& Anarchialmpcrij.KybnrgiusComes.Burgdorffij Dominus.libcrtatem vrbisopprimereconatuscft.coniunctafibi vicina nobilitate,8c Fri-
burgooppido.Bernatcs,vtadueifatijspareseiTent,fcfeinclieivtclamSabaudix parta, mcenia vrbisampli-
auit.Bellodeinde,interSabaudum,8cBurgundum orto,BernatibusSabauduspolIiccrur,fiftrcnueauxilium feranr,fe,rebcnegefta, prcmium quodcunque pctic-
rint.daturum.Illi igitutfortitct pugnantcs.victo hoftc, premi j loco,vererem fuam libertatcm a Sabaudo rcpetiere, idq; illisbona fide,ab eo praftitum eft, fcedus
tamen &amicitiamabcotcmpore,perpctu6cum Sabaudocoluere, Vrbslibcrtati reftituta.antequam in fcedusHelucticum veniret, vaiia8c difEciliabellagcflit,
<umprolibcitatctuenda,ttmiprofinibusampliandis.Qu^
L V C E R N A.
VRBS LVCERN A,quamMeycrusLacocernamnominat,fitacftadfluuiumRufam,quaisefHuitexlacuamplo,8c,perquemadtrespagoSflauigatur,
ad pcdemaltiflimi montis,qucm frafrum montem,8c Pilati montcm vulgo nominant.Locus vrbi commodus cft.quod hacitcrfitinlmlia.per Alpcs Lc-
pontias,quemmontcrnS.Gothardihodienuncupant:hincmcrcesad Alpesfubuchuntur.indcque inltaliam clitcllarijs iumentis,8c viciflim ltalica:mer-
cesperlacum&Rufamflu.inRhcnum,ac porro inOceanum dcfccndunt.Origo vtbisincertaeft.vtiinqueadfiumcncxtitiflecaftclla fingula traditur(hodiefunt
ciuium aedes)quatab Alemanniscxtructacreduntur.Vrbsnomcnaccepifix videturaLuccrna.quseforteillicin vfum nauigantium noftu ponebatur, atque huic
icicredibilecft.inferuijffe turrim illam vctuftam,qua:ad fupcriorcm pontcm,hodieabaquis,nomenhabct,Pharos,anriqui turreshuiusgenerisappcllarut. I"ra-
duntannales domeftiei, Luccrnates Carolo MagnoaducrfusSaracenosmilitanre,& ab eo.citm priuilegia qux-dam confequuros, tum cornuum vfum,quibussd-
hucclafficum.temporcDclli.canunt.Penes Canonicorum collcgium maxima hic quondam potcflasfuit.Quod in poreflatem deindc AbbatisMurbaccnlis.exdo.
nationePipiniRegisperuenir. Tum Albertus Auftrij Imperator.Lucernam a Murbaccnfi Abbatccniit.Scd nonitamulto poft, Luccinatcs fub Auftrioiumitn.
pciio.gtauibusoneiibuspiefli^pacis&libcitatjsamoie,foedcri nomcnfubfcribunt. {uHXVts.i'aKt~~~\
V tLL A. I HSlDEUtStJ ;
V
RSELL A.quarrtrm infyluanorumfcedere.obtinetlociim.iltu & naturaIocioppidummunitiflimum.Habct enima|metidieCothardimontem,ab orm
Crifpaltum,abOccafufrigidiffimumillum,&afccnfudinicil^ lacum Lucciinumiefpicit. Celebri
Hcluctia: fluuio.Vtfa, vulgo Rufs,alluitur.
SVICI A.
SVICI A,oppidumvniuerf<;Hc]uctiaf nomen communicar.namabijsprimum .rdificatumcft.qui nouisqu:erendisfcdibusex$ueciaeregno,r)ue profuge»
rant.Extribuspagiseft vnus.qui contra nobiliurninfolenriam focderc coniundi fuerunt.robuftos.belloquepotcnteshomincsedit, qui frequcntes hoftibus
incuflerunt terrorem.Ex ijs rebus.quaercrracompafcua-cxfe fundit.fcreomnes vitam fuftentant. Ab hocoppido,(iuepago,cxtcri HcluetiosSuitzeros nun-
cupant.vcl.quodprimoprolibertatcinipfoiumagro pugnatum fit:vel,quiadiutrffimccum Ercmitaniscontenderunr,8c primiomniumexpagistribus Auftrio.
lum irruptionicxpofiti fue(unt,&intertres pagos maximacorum fuit potcntia,nomineeorum,vt cclcbiiori.rcliqui etiampagifunrcompichenfij&abhisdcin-
■dc nomcn.adomncs confocdcratosdimanauit.
SYLVANIA,
s
YLV A NI A.liberaeconditionis pagus.mutuofocietatis fcedcreSuiciae& Vraniat iunftus.Anno falutis M. CC C. X V. natutali Alpium vallo circumfep-
tus.pafcua habetamcena pccoribus alcndis perquam idonca, vndemagnas opesSylaaniac incolx pctcipiunt. F. Nicolaus.fummx pietatis cictni cultor, hic
vixit.cuius vitam loannc* Stumpfius.Hcnricus V Vccftc,8c alij<lefciipfcrunt.
TVGIVM.
TVGIVM,vulg6ZVG,oppidum,eiufdemquenoministcgio,veifusSeptentrioncm,Suitiam vicinitateattingens,inpedepafcui,& vitibuitonfitimotii
lacui pifcofoadiacet.cuiaciuitatenomenLacusTuginus.quiadmeridiem verfus Artenfcoppidumextenditur,vndeMiconiolacus Artenfisdicitur.bcl-
licofos producit.quosGlarcanusobfingularemanimiconftantiamCamillos nominat.Agrumcompafcuum,vini,frumentiq'uefcracem habct.Eius culto.
iesTugini,Strabonivci61ib.7.Toygcnidicuntur,quieum Tygurinis&Cimbris,initofcederc,Romanisfcoppofuere.P!utarchusin vita Marij, 8c Eutropiuslib.
S.ParuitTugiumaliquandonobilibus.pofteain Auftriorum potcftatemperuenit,hi,bclloHcluetico,perpetu6pra:fidiaillic alucre.qui Suitios &Tigurinosin-
feltabant.Itaqucannoij5Z.MenfeIunio,Tigurinicumquaruoralijspagisexpeditionem aduerfusTugiumfufceperc.Prxfidiarij,qui difEderetmunitionibusop-
pidi.antcaduentum Hcluetiorumcodcferto,Brcmogartum,& vicina loca Vetbigeni pagi fecontulerunt,ciues tamc.qui fidcm Auftrioferuare vellcnt,obfidio.
nem per dics i^.fuftinucrunt.fed ciirn aliquotiesfumma contentione Helueti j oppidum oppugnaflent.tandem deditioncm fccere, & Hcluetijs facrametum dixe-
iunt,haccondittone:Siintrapra:finitum tcmpusDux Auftrius eos,exercitu*dducto,obfidioneliberaret, ab Hclueticofacramcntolibcri.in eiusobcdientiam re-
dircpoflent.caqucdere lcgatosad Duccm,auxiliumpetetes,miferunt. ErattumDux Albertusin monafterio pagi Vcrbigeni.quod Capum rcgium vocant.Currt
autemTuginoiumlegatimandatafuaexponerent,acciditfortc,vtPrinceps inperyftilioobambulans,abaucupequxreret,Anaccipitres cibum ccpiflcnt; Ibi Icga-
tionispiinceps,Ach,inquit,clementiflimcPiinceps, An non tuotum clicntum potioi tibi,quam auium ratio cft.praefertim ciim ita ab hofte vrgeamur.vt niauxt.
lium feras.dcditioncm facerc cogamur':Cui Princcps: Agite, dcditioacm facitc.brcui omnia,qux nobis ablata funt,recupeiabimus,Quaic Tut>ini,ciini vidctCUC
fibinullam in Auftiio fpemcflc,H.cluctico facdcii fciunxcrunt.
uHlVL»il"V^ 1 »«UOTH5K j 1