DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12704#0055
GANDAVVM»
AND A VVMFlandrix Metropolis,actotiuspeneorbis, intcr vrbes miraculum,in hanc,
quam videsLe&or,magnitudinem,fuisviribuspaulatimexcreuit, contraq;aliarum vrbium
iata,inuittamxternitatcm meruit.Coluerceam primiim indigenxGorduni, fiue Gunduni
vetcresNericorum clientes,teftcCxfare.DeindeRomani,quosipfeCxfiu]ulius,hkprimum
prxfidiocollocafle, conftanti annalium memoria refertur. Hispoftremoacceflc-reGermani,
quorum parsmaximaSaxones^quosadfcxagintamilliaCarolusMagnuSjinhanc Bdgicepar-
tcm uaduxit. Vrbseft,nonamplitudinefolum & dignitatc, fedamcenitatcquoquc Ioci,quamflumina'riui,
prata,coUes, &ccelumdeniq;nonalibi fuauiusairicit, confpicua .Cumquealijs rebus clariflimafit, multb
tamcn clariorem reddidit,fceliciflimusCaroli V. Imperatorisortus, quc vt inuictiflimum,nifiin inuicra vr-
bcnafci, nondecuit.Hxc D. Antonius Schonhouius.Nonarbitror(inquit Erafmusin Epift.)quaqua patct
Chriftiana ditio, ciuitatem vllam rcperiri, quac cum hac conferri qucat, fiue fpc&csamplitudinem vibis, ac
potcntiam,fiucpolitiam,fiuegentisindolem.Hactenusille. Tria miliariaGcrmanica in ambitucontinet.
Infulxhabitat3c,qusfluminibus, &aquxdu£tibusemincnt,funtinhac vrbe20. Pontes,quorum multi tribus
fulciunturfornicibus,plurimiduobus,nauefquemaximas(quasilii pleitas vocant)fubmittunt 9S.Molxven-
tisagitatx pluresC. quarum maxima pars frumenta frangit, alixex feminecontufo, olcum conficiunt. Vna
aquam,cx vliginofispratis.in flumina educit. Scx item,aquarum impetu rapiuntur, cx quibus quatuor granis
frangcndis,quintacorticibus, fcxta papyroconficicndxferuit. Templa Parceciarum hxcvrbstantum 7-ha-
bct,quarumquxS.Martiniin Ackergem,nequemaxima,neque minima pcrhibetur,xdium diftinctarum
V.M.X.V.continct,quasplurcs nonnunquamfamili^incolut. Abbatixintramceniafunt V. Canonicorum
collcgiatafodalitiall. Monafteria XXV.publica pcregrinorum Xencdochiay. Nofocomiu v numamplif-
fimum &ditiffimum.Gerontotrophia vtriufquefexus X. Pedotrophia, vbietiam expolitiinfantesaluntur,
I l.Furioforumergaftula ll.Xenodochium item Leproforum vnum,annuoprouctuditilfimum,vndc&no-
mcn habet.Hismaiorum inftitutisliberalitas, & piabenignitas ciuium huiusquoque temporisacccflit, qui
xre vicatim, &in concionibus collecto quotidieplusquam 1111. M.familiarium pauperum, inomnircne-
ceflaria fuftentant.
In loco nouxarcis,olimfuitpagusGandcnfis,qui & vrbis, & nominis initiumfecit, habuitq; infigneMo-
naftcriumS. Bauonis, ordinisS Benedicti, quod e vetuftiffimaarce,cui nomenOduca,conditum,nuncru ".
fusCaroli V.aufpici.js,anno M.D.XL. in arccm longeampliorem rcductum cft, Ccenobitis(qui iam paul >
anteCanonicifcculares euafcrant) in aede m principcm S. loannis Bap.cum rcliquijs & ornamentis omnibus
tranllatis. Erat & hicnon incelebretcmplum, ParcecialcS.Chrifti,quodfundituseuetfum, vnacum Mona.
fterio illo(cui proximum erat)arci ceflit. Egregia etiam opificum collegia habet,inter qucLaniorum & Nau.
tarum primatumobtinent.Vnica ctiam ftudiorum alumna;multisdo&iflimis viris prima literarum rudi.
menta,contulit.Vrbem hancmagnifica templa: Abbatixampliffimx,S.Petri vna:altera verdS.Bauonis. Aec
falubris:rerumnccelfariarumabundantia:& vrbanaciuium humanitas commcndabilcm rcddunt. Varii
huiuspolitiefacics,pro diuerfitatc tcmporum,fuit.PolitiamGandenfium fepe,inquitIacob.Mcicrus,Anna.
liumFland.lib.i6 contigit mutari.Temporibus Balduini Hagnomenfis.hoceft, fubannum DominiM.CC.
aXI I I.perpcruislcnatoribusRefpub gubcrnabatur,quoruenumcro, ciimquismoreretur,reliqui 12. alium
moxin demorruilocum fufficiebant. Annoautem M. CC. XII. FernandusComcslegcmtulit,vti3.iIliSena-
tores.qui ha&enusfuerant perpctui,fierent annui,annisq; finguIis,habitiscomitijs,in fcrijs D. Laurentij Mar_
tyrisinnouarentur.Hocinftitntum annos omnino tcnuit i6.Nam anno i228.poftquamFerdinandusComes
cxcaptiuitatcrcdijflet, inftituit ordincm ?9. viratus R eipub. multo vtiliflimum. Annoautem i275.Margari_
taComes,&filiusciusGuido,videntesper hnncordinem ciuitatem nimiseffeiiberam,eum abrogarunt, fta-
tueruntq;CuratoresRcipub.tantiim 30.Scabinosputa is.Confiliarios 13. & Acrarios 4.Quosinannosfingu.
los,pridiefcriarum dccollationisD.Ioan.Bap.innouari volebat,ea ratione, vt 3o.cedentcs,alios30. inlocum
fuum eligercnt. CiuesomnesGandcnfcs,ac fociosfcu fratresCollcgijeius,Comanorum appeilatur(tcutoni-
ceComanfgulda:.)Hitertiograduneccflitudinecontingerefenon poterant. Verumin hanc nouationcm
nonconfentientes39.viri,appcIlabant mox Curiam Parifienfem,iudicatumquecftperarreftum39. viratum
dcbercfuum haberclocum,abolita noua conftitutione. Dchinc anno M.CCC. I. Philip. Rex, cognominc
Pulchcr,feruansincuftodiaComitcm Guidoncm,Gandauum venit,nouam ftatuit politiam & fenatum,
quiperannos plus minus i70.confcruatus eft. Quanqua\n 39 viratulongeeflct vtilitate inferior. Comitia
habebantur per hanc lcgem pridie Aflumptionis Deiparx virginis.Comes,autciuslegati,quatuorlegebant
ciucs Gandenfes. Ciuitas lcgcbat totidcm, qui o&o crcati electores .-ft.honoratos & idoneos cligebantScna-
tores.quem numerumComcsaut eius vicarijin i^.Scabinos ac totideConliliariosdiuidebant. Eoquecurfu
temporisintrodu&um eft;vt ciuitasin ternas partircrurpartcs,nepeciucs,opifices, & tcxtores. Introduftus
crt&iftcabufus,vtexternisillistribubusciuitatiS26.illicligantur Senatorcs. Eo item tempore inuentaeft
crcatio Decanorum;dequibusin cam vfquediem nullafuerat mcmoria.CrcatusDtxanusciuium,Decanus
Quxftus,&DecanusTextrinulc.Sed intercagrandis& pcrniciofusintrodudusabufus,vtquotiesturbatio a.
liqua in ciuitatcoriretur, Decani illi, pcrinde, accomp<>hcndi motuscaufa, cum vexillis omnibus. Sic, vt
primusSenatorcum vexillis D.Georgij,Flandria?,atq;opp4diGandcnfis,fupremus veroDecanuscum 52.C0I,
legiorum vexillis,ad 25.& ampliusmiliahominum fxpenumero fccumaggregarent. Eumabufum Phillp.
pus Dux,hocanno53.mftulit,&abrogiuit,omniaq;illis vexillaad<iinit,e6q.uodritus illc plane barbarus cf-
let,&intolerabilis,fcditionefq;ciuilcs,cxdesbonorum ac innocentium ciuium frequenter cx illonafcc-
rentur. Sed oppidaniadpriftinumingcnium, &adeandem barbaricm rcdierunt, doncca DiuoCarolo, in
uictiflimo Monarcha,grandeatquevtileilludacciperent priuilegium^nempeomnium priuilegiorum abo.
litioncm,quequidcmabolitio,mign.imquietem,atqtiefalutcm hatcciuitati attulit,&c.HattcnusMcierus
Superiorcannoi576.dumlibertatisadfercndae gratia,ciucsGandcnfes, Auriaci adiuti copijs,arccm valida
obfidionecingunt, eiufqueMcenia, muraliummachinarumimpetuadoppugnationcm folo adxquant.Et
nndemimmaniflima Anuerpienfium direptioncaudita, dum militem ad oppugnandum difponunt, ar-
cem ipfam dcditioneoccupant, dienoaa rncnlis Noucmb. Hiipanisprxfidiarijs, dimiflisillxfis.
AND A VVMFlandrix Metropolis,actotiuspeneorbis, intcr vrbes miraculum,in hanc,
quam videsLe&or,magnitudinem,fuisviribuspaulatimexcreuit, contraq;aliarum vrbium
iata,inuittamxternitatcm meruit.Coluerceam primiim indigenxGorduni, fiue Gunduni
vetcresNericorum clientes,teftcCxfare.DeindeRomani,quosipfeCxfiu]ulius,hkprimum
prxfidiocollocafle, conftanti annalium memoria refertur. Hispoftremoacceflc-reGermani,
quorum parsmaximaSaxones^quosadfcxagintamilliaCarolusMagnuSjinhanc Bdgicepar-
tcm uaduxit. Vrbseft,nonamplitudinefolum & dignitatc, fedamcenitatcquoquc Ioci,quamflumina'riui,
prata,coUes, &ccelumdeniq;nonalibi fuauiusairicit, confpicua .Cumquealijs rebus clariflimafit, multb
tamcn clariorem reddidit,fceliciflimusCaroli V. Imperatorisortus, quc vt inuictiflimum,nifiin inuicra vr-
bcnafci, nondecuit.Hxc D. Antonius Schonhouius.Nonarbitror(inquit Erafmusin Epift.)quaqua patct
Chriftiana ditio, ciuitatem vllam rcperiri, quac cum hac conferri qucat, fiue fpc&csamplitudinem vibis, ac
potcntiam,fiucpolitiam,fiuegentisindolem.Hactenusille. Tria miliariaGcrmanica in ambitucontinet.
Infulxhabitat3c,qusfluminibus, &aquxdu£tibusemincnt,funtinhac vrbe20. Pontes,quorum multi tribus
fulciunturfornicibus,plurimiduobus,nauefquemaximas(quasilii pleitas vocant)fubmittunt 9S.Molxven-
tisagitatx pluresC. quarum maxima pars frumenta frangit, alixex feminecontufo, olcum conficiunt. Vna
aquam,cx vliginofispratis.in flumina educit. Scx item,aquarum impetu rapiuntur, cx quibus quatuor granis
frangcndis,quintacorticibus, fcxta papyroconficicndxferuit. Templa Parceciarum hxcvrbstantum 7-ha-
bct,quarumquxS.Martiniin Ackergem,nequemaxima,neque minima pcrhibetur,xdium diftinctarum
V.M.X.V.continct,quasplurcs nonnunquamfamili^incolut. Abbatixintramceniafunt V. Canonicorum
collcgiatafodalitiall. Monafteria XXV.publica pcregrinorum Xencdochiay. Nofocomiu v numamplif-
fimum &ditiffimum.Gerontotrophia vtriufquefexus X. Pedotrophia, vbietiam expolitiinfantesaluntur,
I l.Furioforumergaftula ll.Xenodochium item Leproforum vnum,annuoprouctuditilfimum,vndc&no-
mcn habet.Hismaiorum inftitutisliberalitas, & piabenignitas ciuium huiusquoque temporisacccflit, qui
xre vicatim, &in concionibus collecto quotidieplusquam 1111. M.familiarium pauperum, inomnircne-
ceflaria fuftentant.
In loco nouxarcis,olimfuitpagusGandcnfis,qui & vrbis, & nominis initiumfecit, habuitq; infigneMo-
naftcriumS. Bauonis, ordinisS Benedicti, quod e vetuftiffimaarce,cui nomenOduca,conditum,nuncru ".
fusCaroli V.aufpici.js,anno M.D.XL. in arccm longeampliorem rcductum cft, Ccenobitis(qui iam paul >
anteCanonicifcculares euafcrant) in aede m principcm S. loannis Bap.cum rcliquijs & ornamentis omnibus
tranllatis. Erat & hicnon incelebretcmplum, ParcecialcS.Chrifti,quodfundituseuetfum, vnacum Mona.
fterio illo(cui proximum erat)arci ceflit. Egregia etiam opificum collegia habet,inter qucLaniorum & Nau.
tarum primatumobtinent.Vnica ctiam ftudiorum alumna;multisdo&iflimis viris prima literarum rudi.
menta,contulit.Vrbem hancmagnifica templa: Abbatixampliffimx,S.Petri vna:altera verdS.Bauonis. Aec
falubris:rerumnccelfariarumabundantia:& vrbanaciuium humanitas commcndabilcm rcddunt. Varii
huiuspolitiefacics,pro diuerfitatc tcmporum,fuit.PolitiamGandenfium fepe,inquitIacob.Mcicrus,Anna.
liumFland.lib.i6 contigit mutari.Temporibus Balduini Hagnomenfis.hoceft, fubannum DominiM.CC.
aXI I I.perpcruislcnatoribusRefpub gubcrnabatur,quoruenumcro, ciimquismoreretur,reliqui 12. alium
moxin demorruilocum fufficiebant. Annoautem M. CC. XII. FernandusComcslegcmtulit,vti3.iIliSena-
tores.qui ha&enusfuerant perpctui,fierent annui,annisq; finguIis,habitiscomitijs,in fcrijs D. Laurentij Mar_
tyrisinnouarentur.Hocinftitntum annos omnino tcnuit i6.Nam anno i228.poftquamFerdinandusComes
cxcaptiuitatcrcdijflet, inftituit ordincm ?9. viratus R eipub. multo vtiliflimum. Annoautem i275.Margari_
taComes,&filiusciusGuido,videntesper hnncordinem ciuitatem nimiseffeiiberam,eum abrogarunt, fta-
tueruntq;CuratoresRcipub.tantiim 30.Scabinosputa is.Confiliarios 13. & Acrarios 4.Quosinannosfingu.
los,pridiefcriarum dccollationisD.Ioan.Bap.innouari volebat,ea ratione, vt 3o.cedentcs,alios30. inlocum
fuum eligercnt. CiuesomnesGandcnfcs,ac fociosfcu fratresCollcgijeius,Comanorum appeilatur(tcutoni-
ceComanfgulda:.)Hitertiograduneccflitudinecontingerefenon poterant. Verumin hanc nouationcm
nonconfentientes39.viri,appcIlabant mox Curiam Parifienfem,iudicatumquecftperarreftum39. viratum
dcbercfuum haberclocum,abolita noua conftitutione. Dchinc anno M.CCC. I. Philip. Rex, cognominc
Pulchcr,feruansincuftodiaComitcm Guidoncm,Gandauum venit,nouam ftatuit politiam & fenatum,
quiperannos plus minus i70.confcruatus eft. Quanqua\n 39 viratulongeeflct vtilitate inferior. Comitia
habebantur per hanc lcgem pridie Aflumptionis Deiparx virginis.Comes,autciuslegati,quatuorlegebant
ciucs Gandenfes. Ciuitas lcgcbat totidcm, qui o&o crcati electores .-ft.honoratos & idoneos cligebantScna-
tores.quem numerumComcsaut eius vicarijin i^.Scabinos ac totideConliliariosdiuidebant. Eoquecurfu
temporisintrodu&um eft;vt ciuitasin ternas partircrurpartcs,nepeciucs,opifices, & tcxtores. Introduftus
crt&iftcabufus,vtexternisillistribubusciuitatiS26.illicligantur Senatorcs. Eo item tempore inuentaeft
crcatio Decanorum;dequibusin cam vfquediem nullafuerat mcmoria.CrcatusDtxanusciuium,Decanus
Quxftus,&DecanusTextrinulc.Sed intercagrandis& pcrniciofusintrodudusabufus,vtquotiesturbatio a.
liqua in ciuitatcoriretur, Decani illi, pcrinde, accomp<>hcndi motuscaufa, cum vexillis omnibus. Sic, vt
primusSenatorcum vexillis D.Georgij,Flandria?,atq;opp4diGandcnfis,fupremus veroDecanuscum 52.C0I,
legiorum vexillis,ad 25.& ampliusmiliahominum fxpenumero fccumaggregarent. Eumabufum Phillp.
pus Dux,hocanno53.mftulit,&abrogiuit,omniaq;illis vexillaad<iinit,e6q.uodritus illc plane barbarus cf-
let,&intolerabilis,fcditionefq;ciuilcs,cxdesbonorum ac innocentium ciuium frequenter cx illonafcc-
rentur. Sed oppidaniadpriftinumingcnium, &adeandem barbaricm rcdierunt, doncca DiuoCarolo, in
uictiflimo Monarcha,grandeatquevtileilludacciperent priuilegium^nempeomnium priuilegiorum abo.
litioncm,quequidcmabolitio,mign.imquietem,atqtiefalutcm hatcciuitati attulit,&c.HattcnusMcierus
Superiorcannoi576.dumlibertatisadfercndae gratia,ciucsGandcnfes, Auriaci adiuti copijs,arccm valida
obfidionecingunt, eiufqueMcenia, muraliummachinarumimpetuadoppugnationcm folo adxquant.Et
nndemimmaniflima Anuerpienfium direptioncaudita, dum militem ad oppugnandum difponunt, ar-
cem ipfam dcditioneoccupant, dienoaa rncnlis Noucmb. Hiipanisprxfidiarijs, dimiflisillxfis.