DIVERS MONUMENTS D'ORFEVRERIE.
115
1310. Son cimier est une tête d'autruche tenant au bec un fer à cheval. On sait que telle était
au moyen âge la manière ordinaire de représenter lW.sd%M Mmmyc tû* /cr. Ce cimier paraît
avoir été adopté par Gharobert : c'est du moins sous le règne de ce prince que la figure de
i'autruche apparaît pour la première fois dans les monnaies hongroises où elle caractérise
celles qui furent à cette époque frappées à Bude Les armes de Pologne., tû? ta
tf c/'c/' /fc.s' t/c /77C/77C, ne se voient que sur la
monstrance G. H., PI. XVIII. Louis fut élu par la diète polonaise en 1370, à la mort du roi Ca-
simir son oncle; mais en devenant roi de Pologne il réserva ses plus vives sympathies pour les
Hongrois, qui le payèrent de retour. I] reçut d'eux le surnom de Grand, mérité par les bien-
faits d'une administration juste aussi bien que par l'éclat de ses nombreuses victoires. Religieux
autant que brave, il voulut favoriser la piété qui entraînait ses peuples en pèlerinage à Notre-
Dame d'Aix-la-Chapelle, et fonder dans cette église, en l'honneur des saints de la maison de
Hongrie, une chapelle desservie par des prêtres hongrois. L'acte est daté de 1374^ ce doit être
l'époque de nos monuments destinés sans doute à l'ornement de l'autel ainsi que quelques
autres objets du trésor : aujourd'hui ces objets ne pourraient plus répondre au but primitif,
car le dix-huitième siècle a passé par là et fait table rase de l'œuvre du quatorzième. Une
large coupole italienne remplace les hauts fenêtrages et les arceaux en gerbes de la voûte
ogivale. Cependant le souvenir de Louis-le-Grand se retrouve encore dans quelques inscrip-
tions, dont l'une peut remonter à l'origine de la chapelle :
Hanc capellam
Dotavit et ornamentis pretiosis ditavit Ludovicus, rex Hungariæ, ipsamquc ædilicari procuravit, et consecrari
in honorent beatæ Mariæ Virginis, sanctæque Annæ, sancti Stepliani regis Hungariæ, sancti Emerici tilii ejus,
ducis Sclavoniæ, sancti Ladislai regis Hungariæ, sanctæ Elisabetiiæ tiliæ regis Hungariæ, sancti Henrici irnpera-
toris Romanorunt, sanctæ Cunigundæ uxoris et viduæ, et cæterorum sanctorum regum Hungariæ. Anno Do-
mini M CCCLXXIV. IV augusti
1 Tabulæ numismaticæ Szechenyani. I vol. p. 67. Catalogus
abbatis Schonvisncri.
2 Cet acte a etc publié par l'abbé Quix, (Arc/ni'o/otu-sc/te
oder /üromoty.s/nrc/te m Aac/tcu,
1818, p. 136.) Je n'en citerai que ies principaux passages :
tt Ludovicus dci gratia Hungarie, Daimatie, Croatie, Ranie,
Bohcmie, Gaüicie, Loudonne, Cornate, Buigariequc rex prin-
ceps Salercntanus et honoris moniis sancti Angeii Dominus,
omnibus Christi tideiibus tam prcsentibus quam futuris pre-
sentium notitiam habituris, saiutem. In omnium Saivatore,
gloria et honore coronatos in terra principes cœiestis ahitudo
consilii supra cuncta tenons imperium in exceisis; idco ad regni
gubernacula subiimavit, ut quanquam universis sibi subditis
esse dcceat liberales, circa curant tamen et décorum sancte
Matris Ecclcsie, quam altissimus ille Dominus, opifex futuro-
rum bonorum sui sanguinis rosei cruore rubricavit, curam im-
pendere debant potiorem. Proinde ad universorum noti-
tiam volumus pervenire, quod nos... Capellam noslram, quam
ob spem et liduciant nostram in llucntis desiderii ttostri aifec-
tum, quos ad beatissimos Stephanum, Ladislaunt reges ac
Emericunt dueem, piissimos progenitores nostros, sanctissima-
runt recordationem gerimus et habemus singulares,... Suo
honore corumdem SS. progenitorum nostrorum in civitate
Aqucnsi circa capellam B. V. ibidem constructam propriis ne-
cessariis sutnptibus et expensis construi fccintus et fundari. Et
pro duobus capcllaius ineodem jugiter degendis ob reveren-
tiam dictorum nostrorum progenitorum, quorum suHraganti-
bus, meritis nobis usque ad hæc tempora victoriosc triuni-
phantibus cuncta prospéra successerunt, etsucceduntdcpræ-
senti continieque regni nostri, cui auctorc Domino féliciter
presideinus longe lateque diffusa et mirilice extitit dilatata,
ncc non pro nostra nostrorumque parentum salutc, perpe-
tuis rcddidbus et obventionibus dotavimus... Anno Domini
M CCCLXXIV nonas ntensis Januarii.
^ Les inscriptions du dix-huitième siècle rappellent égale
ment le roi Louis : On lit d'une part :
Lapis fondamentalis sacclti basilici, quod a Ludovicol, rege
Hungariæ circa annum MCCCLVII cxtructum subinde vetustate
115
1310. Son cimier est une tête d'autruche tenant au bec un fer à cheval. On sait que telle était
au moyen âge la manière ordinaire de représenter lW.sd%M Mmmyc tû* /cr. Ce cimier paraît
avoir été adopté par Gharobert : c'est du moins sous le règne de ce prince que la figure de
i'autruche apparaît pour la première fois dans les monnaies hongroises où elle caractérise
celles qui furent à cette époque frappées à Bude Les armes de Pologne., tû? ta
tf c/'c/' /fc.s' t/c /77C/77C, ne se voient que sur la
monstrance G. H., PI. XVIII. Louis fut élu par la diète polonaise en 1370, à la mort du roi Ca-
simir son oncle; mais en devenant roi de Pologne il réserva ses plus vives sympathies pour les
Hongrois, qui le payèrent de retour. I] reçut d'eux le surnom de Grand, mérité par les bien-
faits d'une administration juste aussi bien que par l'éclat de ses nombreuses victoires. Religieux
autant que brave, il voulut favoriser la piété qui entraînait ses peuples en pèlerinage à Notre-
Dame d'Aix-la-Chapelle, et fonder dans cette église, en l'honneur des saints de la maison de
Hongrie, une chapelle desservie par des prêtres hongrois. L'acte est daté de 1374^ ce doit être
l'époque de nos monuments destinés sans doute à l'ornement de l'autel ainsi que quelques
autres objets du trésor : aujourd'hui ces objets ne pourraient plus répondre au but primitif,
car le dix-huitième siècle a passé par là et fait table rase de l'œuvre du quatorzième. Une
large coupole italienne remplace les hauts fenêtrages et les arceaux en gerbes de la voûte
ogivale. Cependant le souvenir de Louis-le-Grand se retrouve encore dans quelques inscrip-
tions, dont l'une peut remonter à l'origine de la chapelle :
Hanc capellam
Dotavit et ornamentis pretiosis ditavit Ludovicus, rex Hungariæ, ipsamquc ædilicari procuravit, et consecrari
in honorent beatæ Mariæ Virginis, sanctæque Annæ, sancti Stepliani regis Hungariæ, sancti Emerici tilii ejus,
ducis Sclavoniæ, sancti Ladislai regis Hungariæ, sanctæ Elisabetiiæ tiliæ regis Hungariæ, sancti Henrici irnpera-
toris Romanorunt, sanctæ Cunigundæ uxoris et viduæ, et cæterorum sanctorum regum Hungariæ. Anno Do-
mini M CCCLXXIV. IV augusti
1 Tabulæ numismaticæ Szechenyani. I vol. p. 67. Catalogus
abbatis Schonvisncri.
2 Cet acte a etc publié par l'abbé Quix, (Arc/ni'o/otu-sc/te
oder /üromoty.s/nrc/te m Aac/tcu,
1818, p. 136.) Je n'en citerai que ies principaux passages :
tt Ludovicus dci gratia Hungarie, Daimatie, Croatie, Ranie,
Bohcmie, Gaüicie, Loudonne, Cornate, Buigariequc rex prin-
ceps Salercntanus et honoris moniis sancti Angeii Dominus,
omnibus Christi tideiibus tam prcsentibus quam futuris pre-
sentium notitiam habituris, saiutem. In omnium Saivatore,
gloria et honore coronatos in terra principes cœiestis ahitudo
consilii supra cuncta tenons imperium in exceisis; idco ad regni
gubernacula subiimavit, ut quanquam universis sibi subditis
esse dcceat liberales, circa curant tamen et décorum sancte
Matris Ecclcsie, quam altissimus ille Dominus, opifex futuro-
rum bonorum sui sanguinis rosei cruore rubricavit, curam im-
pendere debant potiorem. Proinde ad universorum noti-
tiam volumus pervenire, quod nos... Capellam noslram, quam
ob spem et liduciant nostram in llucntis desiderii ttostri aifec-
tum, quos ad beatissimos Stephanum, Ladislaunt reges ac
Emericunt dueem, piissimos progenitores nostros, sanctissima-
runt recordationem gerimus et habemus singulares,... Suo
honore corumdem SS. progenitorum nostrorum in civitate
Aqucnsi circa capellam B. V. ibidem constructam propriis ne-
cessariis sutnptibus et expensis construi fccintus et fundari. Et
pro duobus capcllaius ineodem jugiter degendis ob reveren-
tiam dictorum nostrorum progenitorum, quorum suHraganti-
bus, meritis nobis usque ad hæc tempora victoriosc triuni-
phantibus cuncta prospéra successerunt, etsucceduntdcpræ-
senti continieque regni nostri, cui auctorc Domino féliciter
presideinus longe lateque diffusa et mirilice extitit dilatata,
ncc non pro nostra nostrorumque parentum salutc, perpe-
tuis rcddidbus et obventionibus dotavimus... Anno Domini
M CCCLXXIV nonas ntensis Januarii.
^ Les inscriptions du dix-huitième siècle rappellent égale
ment le roi Louis : On lit d'une part :
Lapis fondamentalis sacclti basilici, quod a Ludovicol, rege
Hungariæ circa annum MCCCLVII cxtructum subinde vetustate