DOI Artikel:
Mylōnas, K.: Ptykton ex Eretrias katoptron
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14594#0122
219
πττκτον εξ ερετριας κατοπτρον
220
Άναφέρουσι μεν ρητώς δ σχολιαστής τοΟ Εύρι-
πίδου 1 και δ Ευστάθιος 2 τήν ΤΙώ εφιππον, αλλ
ή παράστασις αύτη ανήκει εις πολύ μεταγενεστέ-
ρους χρόνους κατά τήν ρητήν τοΟ ϊζέτζου μ·αρ-
τυρίαν ". Εφιππος παρίσταται και ή Άρτεμις έπι
τίνων νομισμάτων τών Φερρών 4. "Αλλη θεά έφιπ-
πος μνημονεύεται ή Αφροδίτη ;'.
Άς έξετάσωμεν τώρα ποίαν τών τεσσάρων τού-
των Οεαινών, τών επί ίππων φερομένων δύναται
μετά περισσοτέρας πιΟανότητος νά παριστάνη ή
έπι του κατόπτρου μας έφιππος γυναικεία μορφή.
Τήν Ηώ βεβαίως άούνατον είνε νά παριστάνη,
διότι ή Ηώς ουδέποτε μεταξύ τών πολυαρίθμων
αυτής εν τή τέχνη παραστάσεων άπαντα έφιππος"
τό δε άνωτέρω μνημονευΟέν χωρίον τοΰ Εύριπίδου,
εφ οδ στηριζόμενοι τίνες παραδέχονται τήν εφιπ-
πον αύτής παράστασιν, είνε, ώς είοομεν υποπτον
και άμφίοολον, και τών σχολιαστών δε ή μαρτυ-
ρία καΟ' ήν ή Ήώς μνημονεύεται έφιππος δεν πρέ-
πει νά ληφΟή ύπ όψιν, διότι ή παράστασις εκείνη
άνήκει εις πολύ μεταγενεστέρους χρόνους, ενώ τό
κάτοπτρον ημών τουλάχιστον εις τον 4ον π. Χ.
αιώνα.
' Μήπως λοιπόν ή έπι του κατόπτρου μας έφιπ-
πος γυναικεία μορφή είνε ή Αφροδίτη ; Δυστυχώς
ουδέν ούδαμου εχομεν νά άναφέρωμεν μνημείον έν
τη τέχνη έφ οδ ή θεά αύτη παριστάνεται έφιπ-
πος1^ έκ τών ομηρικών δε σχολίων μόνον και έκ
τοΰ Σερβίου γνωρίζ'ομεν τήν παράστασιν ταύτην 7,
Επί τών δύο τούτων μαρτυριών στηριχθείς έςη-
γησα άλλοτε άλλαχοΰ 8 παρεμφερή παράστασιν
έπι χαλκού κατόπτρου ώς ΑφροόίζΎ\γ εφιππον
(νβηιΐδ ΕηϋθΒΐΠβ)" μολονότι δέ ή έξήγησις έκείνη
δεν φαίνεται όλως άπίΟανος, διότι τό κάτοπτρον
έκεΐνο, ώς ή τεχνοτροπία αύτοΰ δεικνύει, εινε κατά
μίαν τούλάχιστον εκατονταετηρίδα τοΰ περί ού δ
1 "Ορεστ. «- 1004.
2 Όμ. Ίλ. σελ. 1'ι3θ, 12.
Τζέτζης εις Λυκοφρ. 'Λλες". 17.
Μυ1Ιβι·-\νΐβκβ1βΓ υοιιίαηίίίοι· ά. Λ. Κ.3 16. 173. 8ΐβρΙι&ηί
ο. Κ. Ι86υ σελ. 16.
·' ΊΙσκχ. έν Λ. Ίπποδίηηια. Σ/ολια Βενετικά εις Όμηρου
Ίλιάοα 2,820 Σέρβιος εις Βεργ. Α. 1.720.
,; ΙΙρόλ. και ΒοπιοιιΙΙί ΑρΙ)ΓΟ(1ίΙβ σελ. 412.
7 Σ/όλια Βενετικά εις Όμ. Ίλ. Β. 280 και 8βΙ'νίϋ8 εις Βιργ.
Λ. 1. 720.
8 'Εν τη ιζίρΐ ΈλληνιχΟν κάτοπτρων πραγματεία αου σελ. 28,
άριβ 20, και έν ΙΙαρνασσώ 1877. σελ. 39, 7»ιν. Α.
λόγος ένταΰΟα νεώτερον όμως δέ κατ' άναλογίαν
μάλιστα προς τάς δύο μεγάλας αγγειογραφίας, ων-
ή μεν μία έδημοσιεύΟη ύπό δίβρίιαηϊ' 1 ή δέ άλλη
ύπό Βΐ'αίΐη 2 έδύνατο ίσως νά έξηγηΟή ή επί τοΰ·
κατόπτρου έκείνου έφιππος γυναικεία μορφή μάλ-
λον ώς Σεΐηνη.
Άλλά και εις τήν Άρτεμιν φρονοΰμεν, ότι δεν·
δυνάμεθα ν' άναγάγωμεν τήν έπι του κατόπτρου
ημών εφιππον γυναικείαν μορφήν, ορμώμενοι έκ
τών νου,ισυ.άτων τών Φερρών έο ών άπαντα *ή
"Αρτεμις έφιππος, ώς άνωτέρω είοομεν διότι ή
έπι τών είρημένων νομισμάτων παράστασις αυτη
της θεας φαίνεται σχετιζομένη μάλλον προς λα-
τρείαν τοπικήν της εύίππου θεσσαλικής χώρας,
προς δέ τούτοις δεν είνε αυτη όλως όμοία προς τήν
περί ής δ λόγος ένταΰθα παράστασιν ή έπι τοΰ·
'Φερραίου νομίσματος π. χ. έφιππος γυναικεία μορφή
παρά τήν οιάοορον αύτής έπι του ίππου στάσιν,.
φέρει και δαδα, γνωστόν της Αρτέμιδος σύμβο-
λον3.
Άφοϋ' ίν τών είρημένων κατεδείχΟη ότι ή έφιπ-
πος έπι τοΰ κατόπτρου ημών γυναικεία μορφή
δεν δύναται μετά τίνος πιΟανότητος νά άναχΟή
εις τήν 7/ώ ή εις τήν Άφροδίτην ή εις τήν·
"Αρτεμιν, ύπολείπεται ήμΐν ή πρώτη μνημονευ-
θείσα θεά ΣεΛήνη. Τό στρογγύλον και πλήρες τοΰ·
προσώπου της έφιππου ήμών γυναικός, δ οπίσω
της κεφαλής αύτής έρριμμένος πέπλος, τό όλως
ενοεουυ,ενον σωμα της, η υπο τον ιππον οια των
κυυ,άτων και τοΰ δελφίνος ύποδηλουμένη θάλασσα4
είνε πάντα χαρακτηριστικά καΟιστώντα πιΟανωτέ-
ραν τήν έξήγησιν της έν λόγω γυναικείας μορφής
" Ο. Κ. 1360 σελ. 43 ττίν. 2.
2 Μοιι. (ΙοΙΙ. 1ιΐ5(. τόμ. 2. π!ν. 31.
3 "Εν νομίσμασι τών χρονών τών Ρωμαίων αυτοκρατόρων
(Μβάϊυ1>&Γΐ>ί>Γυ8 Ιιηρ. Κοπι. Ναοί. σελ. 149 στ. 39. ΜΐοηηεΙ,
δαρρΙ. τόμ. 6 σελ. 241 άρ. 1052 χα! ϋρδϋπρ. τόμ. 3 σελ. 154 άρ.
680 I έν οίς άπαντώσι μορφαί έφιπποι δεν έξηγήΟησαν ορθώς ώς 'Αρ-
τέμιδες Ιπρδλ. ΒίΡρΙιηηί Ιν Ο.Κ. 1860 σελ. 46 σημ 4)· και άλλος
δέ τις νομισματικός τύπος τών Πατρών, (ΜϋΙΙβΓ-λνίβϋβΙβΓ ϋοηΐν.
ά. Λ. Κ2 16 174) έφ' ου γυναικεία μορφή έφιππος, πρλΰ άμφιβάλλο-
μεν, άν ποέπη νά άνα'/Οή εις τήν "Αρτεμιν, Ινώ ό τοξοειδώς υπερ
τήν κεφαλήν της γυναικός κυματίζων πέπλος ΰποδηλοΐ μάλλον τήν
Σελήνην (πρβλ. και Οί11Ιιέν ΑγοΗ. ΖβίΙ. 1873 σελ. 74)· δεν
ποέπει δέ νά μει'νη άπαρατήρητον, ό'τι πάντα τά μνημονευθέντα εν-
ταύθα νοαίσματα είνε */ρόνων πολΰ μεταγενεστέρων,
'' Λιά της ΰποδηλουμένης θαλάσσης παριστάνεται ή Σελήνη οπως
εκάστοτε τά εσπέρας έκ τοΰ ωκεανού άνερ/ομένη άφου διανύση τον*
μέναν.αυτής δρόμοV. ΙΙρβλ. Όμηρ. "Γμν. 32, II.
πττκτον εξ ερετριας κατοπτρον
220
Άναφέρουσι μεν ρητώς δ σχολιαστής τοΟ Εύρι-
πίδου 1 και δ Ευστάθιος 2 τήν ΤΙώ εφιππον, αλλ
ή παράστασις αύτη ανήκει εις πολύ μεταγενεστέ-
ρους χρόνους κατά τήν ρητήν τοΟ ϊζέτζου μ·αρ-
τυρίαν ". Εφιππος παρίσταται και ή Άρτεμις έπι
τίνων νομισμάτων τών Φερρών 4. "Αλλη θεά έφιπ-
πος μνημονεύεται ή Αφροδίτη ;'.
Άς έξετάσωμεν τώρα ποίαν τών τεσσάρων τού-
των Οεαινών, τών επί ίππων φερομένων δύναται
μετά περισσοτέρας πιΟανότητος νά παριστάνη ή
έπι του κατόπτρου μας έφιππος γυναικεία μορφή.
Τήν Ηώ βεβαίως άούνατον είνε νά παριστάνη,
διότι ή Ηώς ουδέποτε μεταξύ τών πολυαρίθμων
αυτής εν τή τέχνη παραστάσεων άπαντα έφιππος"
τό δε άνωτέρω μνημονευΟέν χωρίον τοΰ Εύριπίδου,
εφ οδ στηριζόμενοι τίνες παραδέχονται τήν εφιπ-
πον αύτής παράστασιν, είνε, ώς είοομεν υποπτον
και άμφίοολον, και τών σχολιαστών δε ή μαρτυ-
ρία καΟ' ήν ή Ήώς μνημονεύεται έφιππος δεν πρέ-
πει νά ληφΟή ύπ όψιν, διότι ή παράστασις εκείνη
άνήκει εις πολύ μεταγενεστέρους χρόνους, ενώ τό
κάτοπτρον ημών τουλάχιστον εις τον 4ον π. Χ.
αιώνα.
' Μήπως λοιπόν ή έπι του κατόπτρου μας έφιπ-
πος γυναικεία μορφή είνε ή Αφροδίτη ; Δυστυχώς
ουδέν ούδαμου εχομεν νά άναφέρωμεν μνημείον έν
τη τέχνη έφ οδ ή θεά αύτη παριστάνεται έφιπ-
πος1^ έκ τών ομηρικών δε σχολίων μόνον και έκ
τοΰ Σερβίου γνωρίζ'ομεν τήν παράστασιν ταύτην 7,
Επί τών δύο τούτων μαρτυριών στηριχθείς έςη-
γησα άλλοτε άλλαχοΰ 8 παρεμφερή παράστασιν
έπι χαλκού κατόπτρου ώς ΑφροόίζΎ\γ εφιππον
(νβηιΐδ ΕηϋθΒΐΠβ)" μολονότι δέ ή έξήγησις έκείνη
δεν φαίνεται όλως άπίΟανος, διότι τό κάτοπτρον
έκεΐνο, ώς ή τεχνοτροπία αύτοΰ δεικνύει, εινε κατά
μίαν τούλάχιστον εκατονταετηρίδα τοΰ περί ού δ
1 "Ορεστ. «- 1004.
2 Όμ. Ίλ. σελ. 1'ι3θ, 12.
Τζέτζης εις Λυκοφρ. 'Λλες". 17.
Μυ1Ιβι·-\νΐβκβ1βΓ υοιιίαηίίίοι· ά. Λ. Κ.3 16. 173. 8ΐβρΙι&ηί
ο. Κ. Ι86υ σελ. 16.
·' ΊΙσκχ. έν Λ. Ίπποδίηηια. Σ/ολια Βενετικά εις Όμηρου
Ίλιάοα 2,820 Σέρβιος εις Βεργ. Α. 1.720.
,; ΙΙρόλ. και ΒοπιοιιΙΙί ΑρΙ)ΓΟ(1ίΙβ σελ. 412.
7 Σ/όλια Βενετικά εις Όμ. Ίλ. Β. 280 και 8βΙ'νίϋ8 εις Βιργ.
Λ. 1. 720.
8 'Εν τη ιζίρΐ ΈλληνιχΟν κάτοπτρων πραγματεία αου σελ. 28,
άριβ 20, και έν ΙΙαρνασσώ 1877. σελ. 39, 7»ιν. Α.
λόγος ένταΰΟα νεώτερον όμως δέ κατ' άναλογίαν
μάλιστα προς τάς δύο μεγάλας αγγειογραφίας, ων-
ή μεν μία έδημοσιεύΟη ύπό δίβρίιαηϊ' 1 ή δέ άλλη
ύπό Βΐ'αίΐη 2 έδύνατο ίσως νά έξηγηΟή ή επί τοΰ·
κατόπτρου έκείνου έφιππος γυναικεία μορφή μάλ-
λον ώς Σεΐηνη.
Άλλά και εις τήν Άρτεμιν φρονοΰμεν, ότι δεν·
δυνάμεθα ν' άναγάγωμεν τήν έπι του κατόπτρου
ημών εφιππον γυναικείαν μορφήν, ορμώμενοι έκ
τών νου,ισυ.άτων τών Φερρών έο ών άπαντα *ή
"Αρτεμις έφιππος, ώς άνωτέρω είοομεν διότι ή
έπι τών είρημένων νομισμάτων παράστασις αυτη
της θεας φαίνεται σχετιζομένη μάλλον προς λα-
τρείαν τοπικήν της εύίππου θεσσαλικής χώρας,
προς δέ τούτοις δεν είνε αυτη όλως όμοία προς τήν
περί ής δ λόγος ένταΰθα παράστασιν ή έπι τοΰ·
'Φερραίου νομίσματος π. χ. έφιππος γυναικεία μορφή
παρά τήν οιάοορον αύτής έπι του ίππου στάσιν,.
φέρει και δαδα, γνωστόν της Αρτέμιδος σύμβο-
λον3.
Άφοϋ' ίν τών είρημένων κατεδείχΟη ότι ή έφιπ-
πος έπι τοΰ κατόπτρου ημών γυναικεία μορφή
δεν δύναται μετά τίνος πιΟανότητος νά άναχΟή
εις τήν 7/ώ ή εις τήν Άφροδίτην ή εις τήν·
"Αρτεμιν, ύπολείπεται ήμΐν ή πρώτη μνημονευ-
θείσα θεά ΣεΛήνη. Τό στρογγύλον και πλήρες τοΰ·
προσώπου της έφιππου ήμών γυναικός, δ οπίσω
της κεφαλής αύτής έρριμμένος πέπλος, τό όλως
ενοεουυ,ενον σωμα της, η υπο τον ιππον οια των
κυυ,άτων και τοΰ δελφίνος ύποδηλουμένη θάλασσα4
είνε πάντα χαρακτηριστικά καΟιστώντα πιΟανωτέ-
ραν τήν έξήγησιν της έν λόγω γυναικείας μορφής
" Ο. Κ. 1360 σελ. 43 ττίν. 2.
2 Μοιι. (ΙοΙΙ. 1ιΐ5(. τόμ. 2. π!ν. 31.
3 "Εν νομίσμασι τών χρονών τών Ρωμαίων αυτοκρατόρων
(Μβάϊυ1>&Γΐ>ί>Γυ8 Ιιηρ. Κοπι. Ναοί. σελ. 149 στ. 39. ΜΐοηηεΙ,
δαρρΙ. τόμ. 6 σελ. 241 άρ. 1052 χα! ϋρδϋπρ. τόμ. 3 σελ. 154 άρ.
680 I έν οίς άπαντώσι μορφαί έφιπποι δεν έξηγήΟησαν ορθώς ώς 'Αρ-
τέμιδες Ιπρδλ. ΒίΡρΙιηηί Ιν Ο.Κ. 1860 σελ. 46 σημ 4)· και άλλος
δέ τις νομισματικός τύπος τών Πατρών, (ΜϋΙΙβΓ-λνίβϋβΙβΓ ϋοηΐν.
ά. Λ. Κ2 16 174) έφ' ου γυναικεία μορφή έφιππος, πρλΰ άμφιβάλλο-
μεν, άν ποέπη νά άνα'/Οή εις τήν "Αρτεμιν, Ινώ ό τοξοειδώς υπερ
τήν κεφαλήν της γυναικός κυματίζων πέπλος ΰποδηλοΐ μάλλον τήν
Σελήνην (πρβλ. και Οί11Ιιέν ΑγοΗ. ΖβίΙ. 1873 σελ. 74)· δεν
ποέπει δέ νά μει'νη άπαρατήρητον, ό'τι πάντα τά μνημονευθέντα εν-
ταύθα νοαίσματα είνε */ρόνων πολΰ μεταγενεστέρων,
'' Λιά της ΰποδηλουμένης θαλάσσης παριστάνεται ή Σελήνη οπως
εκάστοτε τά εσπέρας έκ τοΰ ωκεανού άνερ/ομένη άφου διανύση τον*
μέναν.αυτής δρόμοV. ΙΙρβλ. Όμηρ. "Γμν. 32, II.