DOI article:
Nogieć-Czepielowa, Ewa: Pozostałości dekoracji rzeźbiarskiej I katedry wawelskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20356#0038
28. Płyta z kaplicy bpa Maciejowskiego, fragment, Kraków-
-Wawel, katedra (fot. E. Nogieć-Czepielowa)
Prawdopodobnie szczerby w dolnym brzegu płyty
są wynikiem przypadkowych obtłuczeń, natomiast
prosta linia brzegu lewego powstać mogła tylko
w wyniku celowego działania — być może znacznie
większą płytę przecięto podczas demontażu na dwie
części dla ułatwienia transportu na obecne miejsce.
Jeżeli przyjąć, że podzielono ją na dwie, mniej
więcej równe części, to jej pierwotna długość wyno-
siłaby 148-150 cm. Trudniej określić jej dawną
wysokość. W tej chwili pokrywa płytę pięć rzędów
pętli, ale tuż pod drugą pętlą od prawej strony,
w dolnym rzędzie, widoczny jest maleńki łukowaty
zarys wstęgi, wyglądający jak fragmencik pętli,
którego obecność pozwala przypuszczać, że plecionka
160 Wiadomości dotyczące metodologii postępowania z pły-
tami plecionkowymi według Th. v. Bogyay, Zum Problem
der Flechtwerksteine, Karolingische u. ottonische Kunst (For-
schungen zur Kunstgeschicbte u. christlichen Archaoiogie, III,
miała co najmniej o jeden rząd pętli więcej. W takim
wypadku płyta nie mogła mieć mniej niż około
1 m wysokości.
Zachowany fragment płyty pozwala również na
próbę rekonstrukcji pokrywającego ją ornamentu.
Zakładając, że ornament całej płyty był zbudowany
tak samo, jak to widać na zachowanym fragmencie,
można przyjąć z dużym prawdopodobieństwem,
że plecionka utworzona była z jednej, nie zamkniętej
wstęgi, której drugi koniec znajdował się na nieza-
chowanej części. Rekonstrukcja płyty potrzebna
jest dla umożliwienia przeprowadzenia analizy po-
równawczej .
Analiza porównawcza
Zanim przejdziemy do analizy porównawczej
płyty z plecionką, konieczne wydaje się przedsta-
wienie niektórych zagadnień związanych z proble-
matyką płyt plecionkowych, których wyjaśnienie
ma duże znaczenie dla dalszego toku rozważań nad
płytą wawelską. Szczególnie ważne są postulaty
metodologiczne dotyczące postępowania z tego
rodzaju zabytkami. Dotychczasowa literatura próbo-
wała je wyjaśnić szukając analogii dla samego orna-
mentu, w oderwaniu od obiektu, na którym on
występuje. Tymczasem sam ornament plecionkowy
może być rozpatrywany bez czasowego i terytorial-
nego ograniczenia, natomiast plecionka na kamiennej
płycie jest szczególnym zjawiskiem o w miarę spre-
cyzowanym czasie i obszarze występowania160.
Prawidłowe zajęcie stanowiska wobec płyty wa-
welskiej pozwoliło bez trudu umieścić ją wśród
pokrewnych zabytków, do których należą fragmenty
kamiennego wyposażenia kościelnego, pochodzące
z przegród oddzielających chór od nawy, ambon,
cyboriów, antependiów i sarkofagów. Są to płyty,
filarki i fragmenty łuków arkad pokryte plecionką
czy ornamentem wiciowym, wymieniane już wielo-
krotnie w niniejszym opracowaniu. Sztuka dekoro-
wania w ten sposób kamiennych sprzętów kościel-
nych wykształciła się w północnych i środkowych
Włoszech. Początki tego procesu sięgają 1 poł.
w. VIII, ale właściwy rozkwit plastyki dekoracyjnej
rozpoczął się w drugiej jego połowie161. Wkrótce
Wiesbaden 1957, s. 262).
161 Wiadomości dotyczące obszaru występowania, czasu
trwania i warunków rozwoju sztuki karolińskowioskiej według
v. Bogyay, Zum Problem..., s. 262-276.
30
-Wawel, katedra (fot. E. Nogieć-Czepielowa)
Prawdopodobnie szczerby w dolnym brzegu płyty
są wynikiem przypadkowych obtłuczeń, natomiast
prosta linia brzegu lewego powstać mogła tylko
w wyniku celowego działania — być może znacznie
większą płytę przecięto podczas demontażu na dwie
części dla ułatwienia transportu na obecne miejsce.
Jeżeli przyjąć, że podzielono ją na dwie, mniej
więcej równe części, to jej pierwotna długość wyno-
siłaby 148-150 cm. Trudniej określić jej dawną
wysokość. W tej chwili pokrywa płytę pięć rzędów
pętli, ale tuż pod drugą pętlą od prawej strony,
w dolnym rzędzie, widoczny jest maleńki łukowaty
zarys wstęgi, wyglądający jak fragmencik pętli,
którego obecność pozwala przypuszczać, że plecionka
160 Wiadomości dotyczące metodologii postępowania z pły-
tami plecionkowymi według Th. v. Bogyay, Zum Problem
der Flechtwerksteine, Karolingische u. ottonische Kunst (For-
schungen zur Kunstgeschicbte u. christlichen Archaoiogie, III,
miała co najmniej o jeden rząd pętli więcej. W takim
wypadku płyta nie mogła mieć mniej niż około
1 m wysokości.
Zachowany fragment płyty pozwala również na
próbę rekonstrukcji pokrywającego ją ornamentu.
Zakładając, że ornament całej płyty był zbudowany
tak samo, jak to widać na zachowanym fragmencie,
można przyjąć z dużym prawdopodobieństwem,
że plecionka utworzona była z jednej, nie zamkniętej
wstęgi, której drugi koniec znajdował się na nieza-
chowanej części. Rekonstrukcja płyty potrzebna
jest dla umożliwienia przeprowadzenia analizy po-
równawczej .
Analiza porównawcza
Zanim przejdziemy do analizy porównawczej
płyty z plecionką, konieczne wydaje się przedsta-
wienie niektórych zagadnień związanych z proble-
matyką płyt plecionkowych, których wyjaśnienie
ma duże znaczenie dla dalszego toku rozważań nad
płytą wawelską. Szczególnie ważne są postulaty
metodologiczne dotyczące postępowania z tego
rodzaju zabytkami. Dotychczasowa literatura próbo-
wała je wyjaśnić szukając analogii dla samego orna-
mentu, w oderwaniu od obiektu, na którym on
występuje. Tymczasem sam ornament plecionkowy
może być rozpatrywany bez czasowego i terytorial-
nego ograniczenia, natomiast plecionka na kamiennej
płycie jest szczególnym zjawiskiem o w miarę spre-
cyzowanym czasie i obszarze występowania160.
Prawidłowe zajęcie stanowiska wobec płyty wa-
welskiej pozwoliło bez trudu umieścić ją wśród
pokrewnych zabytków, do których należą fragmenty
kamiennego wyposażenia kościelnego, pochodzące
z przegród oddzielających chór od nawy, ambon,
cyboriów, antependiów i sarkofagów. Są to płyty,
filarki i fragmenty łuków arkad pokryte plecionką
czy ornamentem wiciowym, wymieniane już wielo-
krotnie w niniejszym opracowaniu. Sztuka dekoro-
wania w ten sposób kamiennych sprzętów kościel-
nych wykształciła się w północnych i środkowych
Włoszech. Początki tego procesu sięgają 1 poł.
w. VIII, ale właściwy rozkwit plastyki dekoracyjnej
rozpoczął się w drugiej jego połowie161. Wkrótce
Wiesbaden 1957, s. 262).
161 Wiadomości dotyczące obszaru występowania, czasu
trwania i warunków rozwoju sztuki karolińskowioskiej według
v. Bogyay, Zum Problem..., s. 262-276.
30