DOI article:
Kuczman, Kazimierz: Wczesne refleksy twórczości Michała Anioła w malarstwie polskim
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0059
Wenecjanina z lat 1546/1547 9. Dzieło przeciętne-
go eklektyka nawiązuje z jednej strony do ma-
larstwa Mantegni i konserwatywnej twórczości
weneckiej początku w. XVI, z drugiej zaś ujaw-
nia piętno rozwiniętego renesansu, twórczości Ra-
faela i Michała Anioła. Układ ciała ukazanych tu
łotrów jest najstarszym znanym mi przykładem
rozwiązania ikonograficznego polegającego na
tym, iż tylko jedna ręka jest przywiązana — na
wysokości nadgarstka — do ramienia krzyża, dru-
ga zaś opuszczona. Gest uniesionej nad głową
ręki, wywodzący się z rzeźby antycznej 10 *, poja-
wił się w sztuce włoskiej w drugiej połowie wie-
ku XV (Bertolo di Gkwanni, Mantegna), później
spopularyzował go Rafael, głównie zaś Michał
Anioł.
Kompozycja postaci łotra z prawej wydaje się
być echem znanej nam pozycji Szymona Cyre-
nę jeżyka (z reminiscencjami kompozycji niektó-
rych posągów zamierzonego grobowca papieża
Juliusza II), co może wskazywać na krążenie w
Krakowie już w drugiej połowie lat czterdziestych
w. XVI graficznych kopii Sądu. Podobieństwo
widoczne jest w uniesieniu prawej ręki i opusz-
czeniu lewej, a także w skłonie głowy. Autor
franciszkańskiego epitafium musiał znać dobrze
dzieło Piotra Wenecjanina, które być może wpły-
nęło również na szukanie pierwowzorów do po-
staci łotrów w graficznych kopiach Sądu Osta-
tecznego. Dodać wypada, iż kompozycja obrazu
wawelskiego znalazła w większym lub niniejszym
stopniu odbicie w trzech późniejszych małopol-
skich obrazach: w Skawinie (przed r. 1570) n, Pi-
licy (1584) 12 i Janowcu (około r. 1600) 13, jednak,
przy podobnym schemacie kompozycji postaci ło-
trów, w .zasadzie zatraciły tu one piętno formalne
włoskiej twórczości.
Epitafium Reyesli, mimo że reprezentuje naj-
wyżej przeciętną — w skali polskiej — klasę ar-
tystyczną, należy uznać za jeden z najciekawszych
obrazów małopolskich połowy wieku XVI, właś-
9 Obraz, wraz z jego autorem, wzmiankują m. in.:
T. Dobrowolski, Sztuka polska, Kraków 1974, s.
303; tenże, Sztuka Krakowa, Kraków 1978, s. 292;
A. Fischinger, Główne kierunki włoskiej twórczości
renesansowej w Polsce XVI w. ‘[w:] Renesans. Sztuka
i ideologia, pod red. T. S. Jaroszewskiego, War-
szawa 1976, s. 205; Katalog zabytków sztuki w Polsce.
T. III: Województwo kieleckie. Powiat kielecki. Pod
red. J. Z. Łozińskiego i B. Wolff, Warszawa 1957,
s. 5, il. 83; M. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk —
Renesans — Wczesny manieryzm, Warszawa 1963, s.
32 n.
10 L. Kalinowski, Motywy antyczne w dekoracji
kaplicy Zygmuntówskiej (Folia Historiae Artium, XII,
1976), s. 75, il. 6; s. 79, il. 13; s. 80, il. 15.
11 Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. I: Woje-
wództwo krakowskie. Powiat krakowski (oprać. J. Le-
piarczyk). Pod red. J. Szabłowskiego, Warszawa
1953, s. 173, il. 524; Walicki, o.c., s. 341, poz. 204;
K u c z m a n, o.c.
12 t. Dobrzeniecki, J. Ruszczycówna, Z.
Niesiołowsk a-R otherowa, Sztuka sakralna w
Polsce. Malarstwo, Warszawa 1958, s. 347, poz. 152; Ku-
cz m a n, o.c.
13 Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. III: Woje-
wództwo kieleckie. Powiat koniński. Pod red. J. Z. Ło-
zińskiego i B. Wolff, Warszawa 1958, s. 9, il. 30;
K u c z m a n, o.c.
6. Piotr Wenecjanin, Ukrzyżowanie Chrystusa, 1546/1547.
Bodzentyn, kościół parafialny (fot. E. Kozłowska-Tom-
czyk)
nie ze względu na sposób adaptacji motywów
rodem z twórczości Michała Anioła. Jest to w
malarstwie polskim wieku XVI bodaj jedyny
przykład talk wyraźnego przejęcia włoskich mo-
go eklektyka nawiązuje z jednej strony do ma-
larstwa Mantegni i konserwatywnej twórczości
weneckiej początku w. XVI, z drugiej zaś ujaw-
nia piętno rozwiniętego renesansu, twórczości Ra-
faela i Michała Anioła. Układ ciała ukazanych tu
łotrów jest najstarszym znanym mi przykładem
rozwiązania ikonograficznego polegającego na
tym, iż tylko jedna ręka jest przywiązana — na
wysokości nadgarstka — do ramienia krzyża, dru-
ga zaś opuszczona. Gest uniesionej nad głową
ręki, wywodzący się z rzeźby antycznej 10 *, poja-
wił się w sztuce włoskiej w drugiej połowie wie-
ku XV (Bertolo di Gkwanni, Mantegna), później
spopularyzował go Rafael, głównie zaś Michał
Anioł.
Kompozycja postaci łotra z prawej wydaje się
być echem znanej nam pozycji Szymona Cyre-
nę jeżyka (z reminiscencjami kompozycji niektó-
rych posągów zamierzonego grobowca papieża
Juliusza II), co może wskazywać na krążenie w
Krakowie już w drugiej połowie lat czterdziestych
w. XVI graficznych kopii Sądu. Podobieństwo
widoczne jest w uniesieniu prawej ręki i opusz-
czeniu lewej, a także w skłonie głowy. Autor
franciszkańskiego epitafium musiał znać dobrze
dzieło Piotra Wenecjanina, które być może wpły-
nęło również na szukanie pierwowzorów do po-
staci łotrów w graficznych kopiach Sądu Osta-
tecznego. Dodać wypada, iż kompozycja obrazu
wawelskiego znalazła w większym lub niniejszym
stopniu odbicie w trzech późniejszych małopol-
skich obrazach: w Skawinie (przed r. 1570) n, Pi-
licy (1584) 12 i Janowcu (około r. 1600) 13, jednak,
przy podobnym schemacie kompozycji postaci ło-
trów, w .zasadzie zatraciły tu one piętno formalne
włoskiej twórczości.
Epitafium Reyesli, mimo że reprezentuje naj-
wyżej przeciętną — w skali polskiej — klasę ar-
tystyczną, należy uznać za jeden z najciekawszych
obrazów małopolskich połowy wieku XVI, właś-
9 Obraz, wraz z jego autorem, wzmiankują m. in.:
T. Dobrowolski, Sztuka polska, Kraków 1974, s.
303; tenże, Sztuka Krakowa, Kraków 1978, s. 292;
A. Fischinger, Główne kierunki włoskiej twórczości
renesansowej w Polsce XVI w. ‘[w:] Renesans. Sztuka
i ideologia, pod red. T. S. Jaroszewskiego, War-
szawa 1976, s. 205; Katalog zabytków sztuki w Polsce.
T. III: Województwo kieleckie. Powiat kielecki. Pod
red. J. Z. Łozińskiego i B. Wolff, Warszawa 1957,
s. 5, il. 83; M. Walicki, Malarstwo polskie. Gotyk —
Renesans — Wczesny manieryzm, Warszawa 1963, s.
32 n.
10 L. Kalinowski, Motywy antyczne w dekoracji
kaplicy Zygmuntówskiej (Folia Historiae Artium, XII,
1976), s. 75, il. 6; s. 79, il. 13; s. 80, il. 15.
11 Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. I: Woje-
wództwo krakowskie. Powiat krakowski (oprać. J. Le-
piarczyk). Pod red. J. Szabłowskiego, Warszawa
1953, s. 173, il. 524; Walicki, o.c., s. 341, poz. 204;
K u c z m a n, o.c.
12 t. Dobrzeniecki, J. Ruszczycówna, Z.
Niesiołowsk a-R otherowa, Sztuka sakralna w
Polsce. Malarstwo, Warszawa 1958, s. 347, poz. 152; Ku-
cz m a n, o.c.
13 Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. III: Woje-
wództwo kieleckie. Powiat koniński. Pod red. J. Z. Ło-
zińskiego i B. Wolff, Warszawa 1958, s. 9, il. 30;
K u c z m a n, o.c.
6. Piotr Wenecjanin, Ukrzyżowanie Chrystusa, 1546/1547.
Bodzentyn, kościół parafialny (fot. E. Kozłowska-Tom-
czyk)
nie ze względu na sposób adaptacji motywów
rodem z twórczości Michała Anioła. Jest to w
malarstwie polskim wieku XVI bodaj jedyny
przykład talk wyraźnego przejęcia włoskich mo-