DOI Heft:
Recenzje i przeglądy
DOI Artikel:Piwocka, Magdalena: Elżbieta Stuart - "Nieznana dama" z galerii w Nieświeżu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20542#0170
11. Daniel Mytens, Elżbieta, królowa czeska, po r. 1633,
Her Majesty the Queen (wg Millar, Tudor-Stuart...)
(repr. Prac. Fot. IS PAN w Warszawie)
lekkim ludziom dać przed sobą przodkować” (Księcia
Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego Wielkiego Księ-
stwa Litewskiego, sprawy wojenne i polityczne 1621—
1632, Paryż 1852, s. 691—693).
42 Królowa wyraziła w imieniu męża radość i apro-
batę — por. list z Pragi, 26 VI 1620, w: Les memoires
du burgrane et comte Frederic de Dohna 1621—1688,
Wyd. H. v. Borkowski, Konigsberg 1898, s. 453—454.
43 Radziwiłł, Autobiografia, s. 22, i Kalendarium.
*4 Sprawił to zapewne rozgłos pojedynku z księciem
Talmontem (1642) ,,o krzesło” przy królowej czeskiej
(por. Radziwiłł, Autobiografia, s. 27—28, 125—126).
W haskiej siedzibie Elżbiety składało wizyty także wielu
innych Polaków, różnowierców przyjezdnych, osiadłych
w Holandii lub walczących pod znakami Orańczyków.
(za pośrednictwem książąt Dolina), prosząc, by
Fryderyk zechciał 'być ojcem chrzestnym jego
poitcmkai42. Br alk danych na tem at roli przewi-
dzianej dla miej, gdyż nie jest znane imię matki
chrzestnej dziecka. Po tej dacie wzajemne sto-
sunki jeszcze się zacieśniły.
W r. 1638 pojawił się w Niderlandach Bogu-
sław Radziwiłł (początkowo „odbywający studia”
w Grondingen i Utrechcie, później wojażujący
między Hagą, Londynem, Polską i Paryżem, w
latach 1638—1640 i 1642—1648 43). Od pierwszej
chwili zajął miejsce u boku Elżbiety ina jej „cze-
skim dworze”, zapewne rekomendowany listami
swego stryja i opiekuna Krzysztofa. Awanse, ja-
kie dawała mu ‘królowa czeska w swym otocze-
niu, dostarczyły powodu do plotek, które pokutu-
ją nadal u współczesnych historiografów. Starszą
0 dwadzieścia cztery lata żonę jego chrzestnego
ojca, matkę trzynaściorga dzieci, znękaną stratą
męża i pierworodnego syna (który utonął w wieku
piętnastu lat u brzegów Zuider Zee), a także przy-
gnębioną odstępstwami religijnymi dwóch sy-
nów i 'Córki, „męczennicę protestantyzmu”, uczy-
niono w opinii potomnych motrcsą Bogusława 44.
Przyczyną tej pomyłki był niewątpliwie fawory-
zujący (może opiekuńczy?) sposób traktowania
polskiego magnata przez córkę Jakuba I.
Czy przejście jej portretu w ręce rodziny Ra-
dziwiłłów należy odnieść do czasu jej znajomości
z Bogusławem? Jakie chronologicznie miejsce zaj-
muje obraz w ikonografii angielskiej królewny?
Mimo pewnych cech zgorzknienia-, zastygłego w
jej rysach, czy też lekkiego obrzęku policzków,
oznak mylnie wskazujących na wiek późniejszy,
portret dokumentuje „przedkrólewski” rozdział
życia Elżbiety (choć w wizerunku nieoficjalnym
nie musiała demonstrować atrybutów władzy mo-
narszej). Źródła angielskie przynoszą wskazówki
na temat daty i twórcy dzieła. Jest nim Marcus
Gheeraerts Młodszy (1561—1635), autor jej dziew-
częcej podobizny45 (ryc. 3), który w kwietniu
W początkach r. 1648 zatrzymali się w Hadze Marek
1 Jan Sobiescy, którzy — według diariusza Gawareckie-
go — na jej dworze „częstokroć przebywali” (K. Tar-
gosz, Jana Sobieskiego nauki i peregrynacje, Wrocław
1985, s. 157 i 159).
45 O artyście, synu religijnego emigranta z Flandrii,
nadwornym malarzu królowej Anny Duńskiej, żony Ja-
kuba Stuarta —- por. Thieme-Becker, Allgemeines
Lexikon der bildenden Kiinstler, XIII, Leipzig 1920, s.
325—327; R. S t r o n g, The Elisabethan Image. Painting
in England 1540—1620, London 1989, s. 70—75; R.
S t r o n g, Tudor and Jacobean Portraits, I—II, London
1969, oraz The English Icon. Elisabethan and Jacobean
Portraiture, London 1969, passim i literatura przed-
miotu.
164
Her Majesty the Queen (wg Millar, Tudor-Stuart...)
(repr. Prac. Fot. IS PAN w Warszawie)
lekkim ludziom dać przed sobą przodkować” (Księcia
Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego Wielkiego Księ-
stwa Litewskiego, sprawy wojenne i polityczne 1621—
1632, Paryż 1852, s. 691—693).
42 Królowa wyraziła w imieniu męża radość i apro-
batę — por. list z Pragi, 26 VI 1620, w: Les memoires
du burgrane et comte Frederic de Dohna 1621—1688,
Wyd. H. v. Borkowski, Konigsberg 1898, s. 453—454.
43 Radziwiłł, Autobiografia, s. 22, i Kalendarium.
*4 Sprawił to zapewne rozgłos pojedynku z księciem
Talmontem (1642) ,,o krzesło” przy królowej czeskiej
(por. Radziwiłł, Autobiografia, s. 27—28, 125—126).
W haskiej siedzibie Elżbiety składało wizyty także wielu
innych Polaków, różnowierców przyjezdnych, osiadłych
w Holandii lub walczących pod znakami Orańczyków.
(za pośrednictwem książąt Dolina), prosząc, by
Fryderyk zechciał 'być ojcem chrzestnym jego
poitcmkai42. Br alk danych na tem at roli przewi-
dzianej dla miej, gdyż nie jest znane imię matki
chrzestnej dziecka. Po tej dacie wzajemne sto-
sunki jeszcze się zacieśniły.
W r. 1638 pojawił się w Niderlandach Bogu-
sław Radziwiłł (początkowo „odbywający studia”
w Grondingen i Utrechcie, później wojażujący
między Hagą, Londynem, Polską i Paryżem, w
latach 1638—1640 i 1642—1648 43). Od pierwszej
chwili zajął miejsce u boku Elżbiety ina jej „cze-
skim dworze”, zapewne rekomendowany listami
swego stryja i opiekuna Krzysztofa. Awanse, ja-
kie dawała mu ‘królowa czeska w swym otocze-
niu, dostarczyły powodu do plotek, które pokutu-
ją nadal u współczesnych historiografów. Starszą
0 dwadzieścia cztery lata żonę jego chrzestnego
ojca, matkę trzynaściorga dzieci, znękaną stratą
męża i pierworodnego syna (który utonął w wieku
piętnastu lat u brzegów Zuider Zee), a także przy-
gnębioną odstępstwami religijnymi dwóch sy-
nów i 'Córki, „męczennicę protestantyzmu”, uczy-
niono w opinii potomnych motrcsą Bogusława 44.
Przyczyną tej pomyłki był niewątpliwie fawory-
zujący (może opiekuńczy?) sposób traktowania
polskiego magnata przez córkę Jakuba I.
Czy przejście jej portretu w ręce rodziny Ra-
dziwiłłów należy odnieść do czasu jej znajomości
z Bogusławem? Jakie chronologicznie miejsce zaj-
muje obraz w ikonografii angielskiej królewny?
Mimo pewnych cech zgorzknienia-, zastygłego w
jej rysach, czy też lekkiego obrzęku policzków,
oznak mylnie wskazujących na wiek późniejszy,
portret dokumentuje „przedkrólewski” rozdział
życia Elżbiety (choć w wizerunku nieoficjalnym
nie musiała demonstrować atrybutów władzy mo-
narszej). Źródła angielskie przynoszą wskazówki
na temat daty i twórcy dzieła. Jest nim Marcus
Gheeraerts Młodszy (1561—1635), autor jej dziew-
częcej podobizny45 (ryc. 3), który w kwietniu
W początkach r. 1648 zatrzymali się w Hadze Marek
1 Jan Sobiescy, którzy — według diariusza Gawareckie-
go — na jej dworze „częstokroć przebywali” (K. Tar-
gosz, Jana Sobieskiego nauki i peregrynacje, Wrocław
1985, s. 157 i 159).
45 O artyście, synu religijnego emigranta z Flandrii,
nadwornym malarzu królowej Anny Duńskiej, żony Ja-
kuba Stuarta —- por. Thieme-Becker, Allgemeines
Lexikon der bildenden Kiinstler, XIII, Leipzig 1920, s.
325—327; R. S t r o n g, The Elisabethan Image. Painting
in England 1540—1620, London 1989, s. 70—75; R.
S t r o n g, Tudor and Jacobean Portraits, I—II, London
1969, oraz The English Icon. Elisabethan and Jacobean
Portraiture, London 1969, passim i literatura przed-
miotu.
164