DOI Heft:
Hryniewiecka, Sabina: Miejsca kultu w pałacach kultury mykeńskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26514#0201
Fontes Archaeologici Posnanienses
Vol. 48 Poznań 2012
Miejsca kultu w pałacach kultury mykeńskiej
Sabina Hryniewiecka1
Places of cult in palaces of the Mycenean culture
Wprowadzenie
Celem niniejszego artykułu jest prezentacja ak-
tualnego stanu badań nad jednym z newralgicz-
nych zagadnień dotyczących kultury mykeńskiej, a
mianowicie nad pałacowymi miejscami kultu2. Jest
to problematyka należąca do najistotniejszych dla
poznania tej kultury, zwłaszcza w klasycznym etapie
rozwoju, ponieważ ogniskuje wielorakie aspekty ży-
cia jej społeczeństw.
Do miejsc kultu w pałacach mykeńskich zali-
cza się przede wszystkim megaron, pełniący funk-
cje zarówno religijne, jak i państwowe. W obrębie
pałaców powstawały jednak także inne budowle o
funkcji sakralnej, na przykład kaplice czy sanktuaria
domowe. Kryterium uznania danego pomieszcze-
nia za kultowe stanowi zespół odpowiednich cech,
a mianowicie określony plan budowli, lokalizacja,
obecność malowideł ściennych o określonej tema-
tyce, a w szczególności charakterystyczne „umeblo-
wanie” (stoły ofiarne, platformy ołtarzowe, kanaliki
libacyjne, w pewnym wymiarze również tron, który
ma także funkcje polityczne) oraz artefakty o prze-
znaczeniu religijnym (ceramika, figurki).
We wczesnym okresie mykeńskim (PH I-II)3 za-
częły pojawiać się okazałe budowle, których rozbu-
dowa i poszerzenie miały miejsce w PH IIIA i PH
IIIB (Crowley 2008: 261), co doprowadziło do ufor-
mowania się tzw. centrów pałacowych. Centra tego
rodzaju znane są z całej Grecji: od obszarów Tesalii
na północy po Peloponez na południu (Ryc. 1). Zare-
jestrowano je m.in. w Tesalii (Iolkos), Beocji (Orcho-
menos, Gla i Teby), Attyce (pozostałości rezydencji
mykeńskiej w Atenach), Argolidzie (Mykeny, Tiryns,
Midea) czy Messenii (Pylos i Malthi). W południo-
wo-wschodnim paśmie Peloponezu leży Lakonia z
domniemanym pałacem królewskim w Menelaionie.
Pod koniec okresu PH IIIB2, tj. ok. 1190 r. przed
Chr., znaczna liczba budowli pałacowych została
zniszczona lub opuszczona w wyniku pożarów. Sta-
ło się tak m.in. w Mykenach, Midei, Tebach, Or-
chomenos, natomiast pałac w Pylos został znisz-
czony nieco później (Deger-Jalkotzy 2008: 390). W
fazie PH IIIC na terenie niektórych cytadel, m.in.
w Mykenach, Tirynsie (Deger-Jalkotzy 2008: 397),
Iolkos (megaron A) czy Atenach (Iakovidis 1983:
109), miała miejsce stopniowa odbudowa centrów
administracyjnych. W Midei obszar niższej terasy
został odbudowany we wczesnej i środkowej fazie
PH IIIC. Jednakże budowle te nie miały już tak
okazałej formy, jak w PH IIIB. Zauważalna była na-
tomiast zmiana w układach wnętrz, gdzie central-
ne palenisko zastąpione zostało przez kilka mniej-
szych, zaś główną salę megaronową podzielono na
dwie części (np. w Tirynsie czy Midei).
1 mgr Sabina Hryniewiecka, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, ul. Wodna 27, 61-781 Poznań, e-mail: sabina.hryniewiecka@muzarp.
poznan.pl
2 Niniejszy artykuł oparty jest na pracy magisterskiej: „Miejsca kultu w pałacach mykeńskich” napisanej w Instytucie Prahistorii Uniwersy-
tetu im. Adama Mickiewicza pod kierunkiem prof. dra hab. Janusza Czebreszuka.
3 W tekście zastosowano następujące skróty: PH - okres późnohelladzki, ŚH - okres średniohelladzki, PM - okres późnominojski, ŚM -
okres średniominojski
Vol. 48 Poznań 2012
Miejsca kultu w pałacach kultury mykeńskiej
Sabina Hryniewiecka1
Places of cult in palaces of the Mycenean culture
Wprowadzenie
Celem niniejszego artykułu jest prezentacja ak-
tualnego stanu badań nad jednym z newralgicz-
nych zagadnień dotyczących kultury mykeńskiej, a
mianowicie nad pałacowymi miejscami kultu2. Jest
to problematyka należąca do najistotniejszych dla
poznania tej kultury, zwłaszcza w klasycznym etapie
rozwoju, ponieważ ogniskuje wielorakie aspekty ży-
cia jej społeczeństw.
Do miejsc kultu w pałacach mykeńskich zali-
cza się przede wszystkim megaron, pełniący funk-
cje zarówno religijne, jak i państwowe. W obrębie
pałaców powstawały jednak także inne budowle o
funkcji sakralnej, na przykład kaplice czy sanktuaria
domowe. Kryterium uznania danego pomieszcze-
nia za kultowe stanowi zespół odpowiednich cech,
a mianowicie określony plan budowli, lokalizacja,
obecność malowideł ściennych o określonej tema-
tyce, a w szczególności charakterystyczne „umeblo-
wanie” (stoły ofiarne, platformy ołtarzowe, kanaliki
libacyjne, w pewnym wymiarze również tron, który
ma także funkcje polityczne) oraz artefakty o prze-
znaczeniu religijnym (ceramika, figurki).
We wczesnym okresie mykeńskim (PH I-II)3 za-
częły pojawiać się okazałe budowle, których rozbu-
dowa i poszerzenie miały miejsce w PH IIIA i PH
IIIB (Crowley 2008: 261), co doprowadziło do ufor-
mowania się tzw. centrów pałacowych. Centra tego
rodzaju znane są z całej Grecji: od obszarów Tesalii
na północy po Peloponez na południu (Ryc. 1). Zare-
jestrowano je m.in. w Tesalii (Iolkos), Beocji (Orcho-
menos, Gla i Teby), Attyce (pozostałości rezydencji
mykeńskiej w Atenach), Argolidzie (Mykeny, Tiryns,
Midea) czy Messenii (Pylos i Malthi). W południo-
wo-wschodnim paśmie Peloponezu leży Lakonia z
domniemanym pałacem królewskim w Menelaionie.
Pod koniec okresu PH IIIB2, tj. ok. 1190 r. przed
Chr., znaczna liczba budowli pałacowych została
zniszczona lub opuszczona w wyniku pożarów. Sta-
ło się tak m.in. w Mykenach, Midei, Tebach, Or-
chomenos, natomiast pałac w Pylos został znisz-
czony nieco później (Deger-Jalkotzy 2008: 390). W
fazie PH IIIC na terenie niektórych cytadel, m.in.
w Mykenach, Tirynsie (Deger-Jalkotzy 2008: 397),
Iolkos (megaron A) czy Atenach (Iakovidis 1983:
109), miała miejsce stopniowa odbudowa centrów
administracyjnych. W Midei obszar niższej terasy
został odbudowany we wczesnej i środkowej fazie
PH IIIC. Jednakże budowle te nie miały już tak
okazałej formy, jak w PH IIIB. Zauważalna była na-
tomiast zmiana w układach wnętrz, gdzie central-
ne palenisko zastąpione zostało przez kilka mniej-
szych, zaś główną salę megaronową podzielono na
dwie części (np. w Tirynsie czy Midei).
1 mgr Sabina Hryniewiecka, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, ul. Wodna 27, 61-781 Poznań, e-mail: sabina.hryniewiecka@muzarp.
poznan.pl
2 Niniejszy artykuł oparty jest na pracy magisterskiej: „Miejsca kultu w pałacach mykeńskich” napisanej w Instytucie Prahistorii Uniwersy-
tetu im. Adama Mickiewicza pod kierunkiem prof. dra hab. Janusza Czebreszuka.
3 W tekście zastosowano następujące skróty: PH - okres późnohelladzki, ŚH - okres średniohelladzki, PM - okres późnominojski, ŚM -
okres średniominojski