DOI Artikel:
Bukowska, Aneta; Graczyńska, Marta: Architektura kamiennej wieży w Stołpiu koło Chełma: Zarys problematyki badawczej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0186
murowano znaczną część elewacji (szczególnie zachodniej), otworów okien-
nych i narożników przy obfitym użyciu zaprawy cementowej. Nadbudowa-
no koronę murów i wykonano półkoliste otwory okienne w najwyższej kon-
dygnacji wieży. Wtedy też bryłę opasano dookolnymi żelaznymi klamrami
w celu zabezpieczenia przed postępującym rozchylaniem ścian.
Pierwsze opracowania dotyczące wieży w Stołpiu pojawiły się na fali za-
interesowań starożytniczych już w pierwszej połowie XIX wieku i ich liczba
z biegiem czasu zaczęła stopniowo przyrastać. Pierwsi badacze: J.K. Łazow-
ski, J. Kołaczkowski, M. Baliński, T. Lipiński, P. Reyjakin, G. Chruscević, F.
Gerbaćevskij19 - pomijając w tym miejscu odosobnione w swej wyjątkowości
XVII-wieczne dzieło biskupa Suszy - prezentowali opisy budowli wraz z oto-
czeniem i podejmowali próby interpretacji historycznej zabytku, odnosząc się
do znanych im przekazów źródłowych20.
Latem 1909 roku dzięki zainteresowaniu Imperatorskiej Komisji Arche-
ologicznej z Sankt Petersburga przeprowadzono pierwsze badania architek-
toniczne wieży i założono wykopy archeologiczne w obrębie nasypu. Ba-
dania prowadził petersburski akademik-architekt Petr Petrowicz Pokryszkin
19 J.K. Łazowski, Przedchrześcijańskie nu ziemi naszej pomniki dla bóstw Lelum polelum
i Swistum poświstum. „Biblioteka Warszawska" 1. 1844, s. 211-213; J. Kołaczkowski, Prze-
trząśnięcie artykułu w Bibliotece Warszawskiej z mca stycznia r. b. pod tytułem: Przedchrze-
ścijańskie na ziemi naszej pomniki dla bóstw Lelum polelum i Swistum poświstum, „Bibliote-
ka Warszawska" 4. 1844. s. 437-445; M. Baliński. T. Lipiński. Starożytna Polska pod wzglę-
dem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, t. I. Warszawa 1885 [wyd. 2], t. II.
Warszawa 1845. s. 763-766; Revjakin (przyp. 15), s. 129-142; Chruscević (przyp. 15), s. 45-
62; Modest Episkop [E.M.], Monastyri Cholmskoj EparchiiXV-XVIIstoletij, „Cholmsko-Var-
savskij Eparchial'nyj Vestnik" 10, 1886. nr 13. s. 206-208; F. Gerbaćevskij. Russkie dremo-
sti i pamatniki pravoslavid Cholmsko-Podluśskoj Rus'i (Lublinskoj i Sedleckoj gub.), Varśava
1892, s. 27-30.
20 Z lat 40. XIX wieku pochodzi też pierwsza polemika naukowa pomiędzy J.K. Łazow-
skim a J. Kołaczkowskim, zob. Łazowski (przyp. 19), s. 211-213; Kołaczkowski (przyp. 19), s.
437—445. Zarówno G. Chruscević"jak i F. Gerbaćevskij dostrzegali w wieży zamek myśliwski
księcia aiskiego pogańskiego Szczeka, podążając za relacją biskupa Suszy i legendami o rodo-
wodzie lokalnym, zob. Chruscević" (przyp. 15), s. 48-62; Gerbaćevskij (przyp. 19). s. 29-30.
Inni badacze i autorzy wydawnictw starożytniczo-krajoznawczych interpretowali wieżę jako
założenie obronne na przedpolu Chełma, zob. Starożytności polskie, t. II. Poznań 1852. s. 546;
Encyklopedia Powszechna, red. S. Orgelbrandt. t. V, Warszawa 1 861. s. 211-212; jeszcze inni
widzieli w wieży założenie samodzielne nie stanowiące punktu obronnego wobec Chełma, zob.
Album lubelskie rysowane z natury przez A. Lerue. Oddział II. zeszyt IV. Chełm i wieża w Bie-
ławinie - Wieża w Stołpiu - Zamek w Sielcu - Kościół w Spasie - Pomnik Uchańskich w Ucha-
niach - Kościół w Tamogórze, Warszawa 1860, s. 20-21; Revjakin (przyp. 15), s. 135-140.
Według S. Cerchy był to zespół obronny książąt polskich, zob. S. Cercha. Gdzie znajdowały
się Grody Czerwieńskie, „Litwa i Ruś. Miesięcznik ilustrowany poświęcony kulturze, dziejom,
krajoznawstwu i ludoznawstwu" 3, 1912. z. 1 (lipiec), s. 21-40, 30-37.
170
nych i narożników przy obfitym użyciu zaprawy cementowej. Nadbudowa-
no koronę murów i wykonano półkoliste otwory okienne w najwyższej kon-
dygnacji wieży. Wtedy też bryłę opasano dookolnymi żelaznymi klamrami
w celu zabezpieczenia przed postępującym rozchylaniem ścian.
Pierwsze opracowania dotyczące wieży w Stołpiu pojawiły się na fali za-
interesowań starożytniczych już w pierwszej połowie XIX wieku i ich liczba
z biegiem czasu zaczęła stopniowo przyrastać. Pierwsi badacze: J.K. Łazow-
ski, J. Kołaczkowski, M. Baliński, T. Lipiński, P. Reyjakin, G. Chruscević, F.
Gerbaćevskij19 - pomijając w tym miejscu odosobnione w swej wyjątkowości
XVII-wieczne dzieło biskupa Suszy - prezentowali opisy budowli wraz z oto-
czeniem i podejmowali próby interpretacji historycznej zabytku, odnosząc się
do znanych im przekazów źródłowych20.
Latem 1909 roku dzięki zainteresowaniu Imperatorskiej Komisji Arche-
ologicznej z Sankt Petersburga przeprowadzono pierwsze badania architek-
toniczne wieży i założono wykopy archeologiczne w obrębie nasypu. Ba-
dania prowadził petersburski akademik-architekt Petr Petrowicz Pokryszkin
19 J.K. Łazowski, Przedchrześcijańskie nu ziemi naszej pomniki dla bóstw Lelum polelum
i Swistum poświstum. „Biblioteka Warszawska" 1. 1844, s. 211-213; J. Kołaczkowski, Prze-
trząśnięcie artykułu w Bibliotece Warszawskiej z mca stycznia r. b. pod tytułem: Przedchrze-
ścijańskie na ziemi naszej pomniki dla bóstw Lelum polelum i Swistum poświstum, „Bibliote-
ka Warszawska" 4. 1844. s. 437-445; M. Baliński. T. Lipiński. Starożytna Polska pod wzglę-
dem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, t. I. Warszawa 1885 [wyd. 2], t. II.
Warszawa 1845. s. 763-766; Revjakin (przyp. 15), s. 129-142; Chruscević (przyp. 15), s. 45-
62; Modest Episkop [E.M.], Monastyri Cholmskoj EparchiiXV-XVIIstoletij, „Cholmsko-Var-
savskij Eparchial'nyj Vestnik" 10, 1886. nr 13. s. 206-208; F. Gerbaćevskij. Russkie dremo-
sti i pamatniki pravoslavid Cholmsko-Podluśskoj Rus'i (Lublinskoj i Sedleckoj gub.), Varśava
1892, s. 27-30.
20 Z lat 40. XIX wieku pochodzi też pierwsza polemika naukowa pomiędzy J.K. Łazow-
skim a J. Kołaczkowskim, zob. Łazowski (przyp. 19), s. 211-213; Kołaczkowski (przyp. 19), s.
437—445. Zarówno G. Chruscević"jak i F. Gerbaćevskij dostrzegali w wieży zamek myśliwski
księcia aiskiego pogańskiego Szczeka, podążając za relacją biskupa Suszy i legendami o rodo-
wodzie lokalnym, zob. Chruscević" (przyp. 15), s. 48-62; Gerbaćevskij (przyp. 19). s. 29-30.
Inni badacze i autorzy wydawnictw starożytniczo-krajoznawczych interpretowali wieżę jako
założenie obronne na przedpolu Chełma, zob. Starożytności polskie, t. II. Poznań 1852. s. 546;
Encyklopedia Powszechna, red. S. Orgelbrandt. t. V, Warszawa 1 861. s. 211-212; jeszcze inni
widzieli w wieży założenie samodzielne nie stanowiące punktu obronnego wobec Chełma, zob.
Album lubelskie rysowane z natury przez A. Lerue. Oddział II. zeszyt IV. Chełm i wieża w Bie-
ławinie - Wieża w Stołpiu - Zamek w Sielcu - Kościół w Spasie - Pomnik Uchańskich w Ucha-
niach - Kościół w Tamogórze, Warszawa 1860, s. 20-21; Revjakin (przyp. 15), s. 135-140.
Według S. Cerchy był to zespół obronny książąt polskich, zob. S. Cercha. Gdzie znajdowały
się Grody Czerwieńskie, „Litwa i Ruś. Miesięcznik ilustrowany poświęcony kulturze, dziejom,
krajoznawstwu i ludoznawstwu" 3, 1912. z. 1 (lipiec), s. 21-40, 30-37.
170