Modus: Prace z historii sztuki (10-11.2011)

w działaniach awangardy, które określa jako
ideę transparencji muzeum (white cube).
Kolejnym etapem zmian w podejściu do eks-
pozycji jest teoria postmodernistyczna obja-
wiająca się w wystawach neoawangardy.

Opisując teorie współczesnych badaczy
podejmujących temat zmian ekspozycyj-
nych i funkcjonowania muzeów, Popczyk
przyporządkowuje im od razu określoną
strategię - estetyki bądź anestetyki. Wybór
myślicieli, na których zostaje skupiona uwa-
ga Autorki, nie ma więc na celu zarysowania
szerokiej perspektywy badawczej, a raczej
podkreślenie słuszności podziału na wraże-
nie estetyczne bądź anestetyczne, które może
wzbudzać wystawa. W ten sposób w książce
zabrakło takich form ekspresji, których nie
można jednoznacznie określić mianem este-
tycznych bądź anestetycznych. Przykładem
może być współczesna tendencja, którą
Swiecimski określa mianem „barbaryzacji
estetycznej"1. Są to zabiegi wystawiennicze
oparte na estetyzacji ograniczonej jedynie
do „znaków" i „sygnałów", gdyż współ-
czesna kultura wizualna jest od takowych
zależna. Nie możemy w tym wypadku
mówić o anestetyzacji, gdyż dla szerokiej
rzeszy odbiorców wskazany przekaz jest
atrakcyjny estetycznie, wzbudzający w nich
pewnego rodzaju przeżycia. Dyskusyjne jest
jednocześnie uznawanie tego typu wystaw
za wynik estetyzacji ekspozycji, jeśli za
Swiecimskim określimy cel tej ostatniej jako
dążenie do piękna, kontemplacji i ducho-
wej przemiany widza. Wyróżniającą kilka
rodzajów przestrzeni muzealnych Victorię
Newhouse Popczyk przywołuje dopiero
w zakończeniu swojej książki. Amerykańska
badaczka zaznacza bowiem, iż w każdym
z rodzajów przestrzeni muzealnej działa inna
estetyka i na innej zasadzie jest konstruowa-
ne estetyczne przeżycie.

' J. Swiecimski, Ekspozycja muzealna -jej
wartość informacyjna i artystyczna, „Muzealnic-
two" 40, 1998, s. 109.

Estetyzację i anestetyzację wystaw
muzealnych Popczyk opisuje w pierwszej
kolejności na przykładzie muzeów przyrody.
Autorka wprowadza dwa kluczowe dla sie-
bie pojęcia do analizy tego rodzaju muzeów
ze względu na przemiany, jakich dokonuje
się dziś w obrębie ekspozycji przyrodni-
czych. Związane jest to z coraz większym
znaczeniem eksponatów wytworzonych
przez człowieka (stąd Popczyk używa sfor-
mułowania „artefakty przyrody"). Zgodnie
z jej założeniem eksponatom przyrodniczym
bliżej do artefaktów artystycznych niż do
tworów natury. Istotny jest tutaj fakt. że
w muzeach naturalnych od początków ich
funkcjonowania to nauka decyduje o eks-
pozycji.

W XIX w. występowała w nich jedynie
estetyzacja epistemologiczna, natomiast
ekspozycja była przestrzenią anestetyczną.
W XX w. nastąpiła estetyzacja ekspozycji
z użyciem coraz popularniejszych dioram
i przedstawiania okazów przyrody w for-
mie opowieści o ich życiu. Jednakże wraz
z nowym podejściem do ekspozycji przy-
rodniczych zrodziły się także inne skutki -
poprzez wykorzystanie artefaktów nastąpiły
anestetyzacja żywej przyrody oraz aneste-
tyzacja śmierci. Dopuszczenie do muzeów
przyrodniczych artystów sprawiło, że z tymi
anestetycznymi zjawiskami podjęto dialog.
Autorka, oprócz podania przykładów arty-
stycznych działań, przekonująco zarysowuje
paralele między dioramą a krajobrazem ma-
larskim.

Rozdział poświęcony muzeom przyrod-
niczym ma wskazać, w jaki sposób estetyka
może odnosić się dziś również do wystaw
w muzeach innych niż muzea sztuki. Cel
ten został osiągnięty. Obserwacje Autorki
zaś potwierdzają wnioski wysnuwane przez
badaczy od lat 70.. kiedy w ekspozycjach
przyrodniczych pojawiły się dioramy. Inte-
resującym zabiegiem ze strony Popczyk jest
wskazanie działalności współczesnych arty-
stów w przestrzeniach muzeów natury, która

220