DOI Heft:
Materiały / Materials
DOI Artikel:Naumovic̆ Riabcevic̆, Valantin: Znaleziska brakteatów, imitujących kufickie dirhamy, z terytorium współczesnej Białorusi
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22230#0200
YALANTIN NAUMOYIĆ RIABCEYIĆ
dirhemów (452), każe sporządzić (453) dla swej żony jeden naszyjnik, a gdy po-
siada dwadzieścia tysięcy [dirhemów], każe sporządzić dla niej dwa naszyjniki.
W ten sposób z każdym przybywającym dziesiątkiem tysięcy [jego dirhemów]
przybywa jeden naszyjnik dla jego żony, tak że czasem na szyi jednej z nich bywa
wiele naszyjników (454)”2.
Wiarygodność tego przekazu wielokrotnie potwierdziły inwentarze staroru-
skich kobiecych pochówków z X-XI w., w których często spotyka się dirhamy
z przebitymi u krawędzi otworami lub z przymocowanymi zawieszkami. Nierzad-
ko ozdoby te wracały w sferę obiegu monetarnego, o czym świadczy ich obecność
w składzie skarbów monetarnych.
W grobach i skarbach monet i ozdób, datowanych na 2. połowę X i XI w., re-
jestrowane są srebrne naśladownictwa dirhamów, przygotowane w technice brak-
teatowej i pierwotnie przeznaczone do pełnienia funkcji dekoracyjnej3.
Do niedawna zarejestrowano 116 takich wyrobów, imitujących emisje
Samanidów (Isma'Tla ibn Ahmad [892-907] - 1 egz., Nasr ibn Ahmada [914-943]
- 15 egz., Nuha ibn Nasr [943-954] - 1 egz., rAbd al-Malika ibn Nuh [954-961] -
1 egz., Mansura ibn Nuh [961-976] - 1 egz., Nuha ibn Mansur [976-997] - 2 egz.,
niezidentyfikowanych emirów - 40 egz.) oraz 55 egz. dirhamów nieokreślonych.
Jeśli chodzi o regiony Rusi Kijowskiej znaleziska takich brakteatów zlokali-
zowane są następująco:
A. Ziemie północne (dzisiejsza Rosja - obwody wladymirski, leningradzki4,
nowogorodzki, pskowski, smoleński, tambowski, twerski i jarosławski).
Ponad 40 grobów [dane dostępne autorowi nie pozwoliły ustalić dokładnej
liczby] - 63 egz., 2 skarby - 3 egz. 5
2 „Ibn Fadlan. Kitab”. Źródła arabskie do dziejów Słowiańszczyzny, t. III, oprać. A. KMIETOWICZ,
F. KMIETOWICZ, T. LEWICKI, wyd. PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1985, s. 109; Por.
A.P. KOVALEVSKIJ, Kniga Ahmeda ibn Fadłana, Charkov 1956, s. 141. Archiv Instituta Archeologii Rossijskoj
Akademii Nauk (Moskva). R-l- Nr 2633/1962, 3811/1967.
3 V.N. RIABCEVIĆ, „Brakteatnyje podrażanija kufićeskim dirchamam v pogriebienijach i kładach końca
X—XI w na territorii Zapadnych zemel’ Drewnej Rusi”, Gistaryćnaja navuka u Beldzjarżuniversitece na rubiaźy
tysjaćagoddzjau, Mmsk 2000, s. 207-209; IDEM, „Brakteaty - podrażanija kufićeskim dirchamam v archeolo-
gićeskich i numizmatićeskich pamjatnikach Drevnej Rusi”, VIII Vsierossijskaja numizmatićeskaia konferenciia,
Moskva 2000, s. 61-60.
4 Pisownia oryginalna przysłana przez autora (przyp. red.).
5 Drevnosti Rossijskogo gosudarstva, Otd. IV, Moskva 1851, PI. 37; Żurnał Ministerstwa Ynutriennich deł,
Ć. XXV, SanktPeterburg 1837, s. 135-136; G.F. KORZUCHINA, Russkije kłady IX XIII w, Moskva-Leningrad
1954, s. 99-100, nr 52, s. 103-104, nr 63; A.K. MARKOV, Topografija kładov vostoćnych monet (sasanidskich
i kufićeskich), S.-Peterburg 1910, s. 53, nr 306; Materiały po archeologii Rossii, Vyp. 18, Sankt Peterburg 1895,
s. 129; Otćet Rossijskogo istorićeskogo muzejaza 1906g., Moskva 1907, s. 12; V.M. POTIN, „Monety v pogrebe-
nijach drevnej Rusi i ich znaćenije dlja archeologii i etnografii”, Trudy Gosudarstvennogo Ermitaźa, T. XII, Vyp.
4, Leningrad 1971, s. 76, nr 10, s. 78 nr 21, s. 80, nr 29, s. 100, nr 135, s. 112, nr 184; IDEM, „O serebrjanych
monetovidnych plastinkach v kładach X-XII w.”, Numizmatika i Epigrafika, T. II, Moskva 1960, s. 74, nr 23,
25; IDEM, „Topografija nachodok zapadnoevropejskich monet na territorii drevnej Rusi”, Trudy GosudarsFen-
nogo Ermitaźa, T. IX, vyp. 3, Leningrad 1967, s. 135, nr 171, s. 156, nr 236; T.V. RAYDINA, Pogrebenija X-XI
dirhemów (452), każe sporządzić (453) dla swej żony jeden naszyjnik, a gdy po-
siada dwadzieścia tysięcy [dirhemów], każe sporządzić dla niej dwa naszyjniki.
W ten sposób z każdym przybywającym dziesiątkiem tysięcy [jego dirhemów]
przybywa jeden naszyjnik dla jego żony, tak że czasem na szyi jednej z nich bywa
wiele naszyjników (454)”2.
Wiarygodność tego przekazu wielokrotnie potwierdziły inwentarze staroru-
skich kobiecych pochówków z X-XI w., w których często spotyka się dirhamy
z przebitymi u krawędzi otworami lub z przymocowanymi zawieszkami. Nierzad-
ko ozdoby te wracały w sferę obiegu monetarnego, o czym świadczy ich obecność
w składzie skarbów monetarnych.
W grobach i skarbach monet i ozdób, datowanych na 2. połowę X i XI w., re-
jestrowane są srebrne naśladownictwa dirhamów, przygotowane w technice brak-
teatowej i pierwotnie przeznaczone do pełnienia funkcji dekoracyjnej3.
Do niedawna zarejestrowano 116 takich wyrobów, imitujących emisje
Samanidów (Isma'Tla ibn Ahmad [892-907] - 1 egz., Nasr ibn Ahmada [914-943]
- 15 egz., Nuha ibn Nasr [943-954] - 1 egz., rAbd al-Malika ibn Nuh [954-961] -
1 egz., Mansura ibn Nuh [961-976] - 1 egz., Nuha ibn Mansur [976-997] - 2 egz.,
niezidentyfikowanych emirów - 40 egz.) oraz 55 egz. dirhamów nieokreślonych.
Jeśli chodzi o regiony Rusi Kijowskiej znaleziska takich brakteatów zlokali-
zowane są następująco:
A. Ziemie północne (dzisiejsza Rosja - obwody wladymirski, leningradzki4,
nowogorodzki, pskowski, smoleński, tambowski, twerski i jarosławski).
Ponad 40 grobów [dane dostępne autorowi nie pozwoliły ustalić dokładnej
liczby] - 63 egz., 2 skarby - 3 egz. 5
2 „Ibn Fadlan. Kitab”. Źródła arabskie do dziejów Słowiańszczyzny, t. III, oprać. A. KMIETOWICZ,
F. KMIETOWICZ, T. LEWICKI, wyd. PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1985, s. 109; Por.
A.P. KOVALEVSKIJ, Kniga Ahmeda ibn Fadłana, Charkov 1956, s. 141. Archiv Instituta Archeologii Rossijskoj
Akademii Nauk (Moskva). R-l- Nr 2633/1962, 3811/1967.
3 V.N. RIABCEVIĆ, „Brakteatnyje podrażanija kufićeskim dirchamam v pogriebienijach i kładach końca
X—XI w na territorii Zapadnych zemel’ Drewnej Rusi”, Gistaryćnaja navuka u Beldzjarżuniversitece na rubiaźy
tysjaćagoddzjau, Mmsk 2000, s. 207-209; IDEM, „Brakteaty - podrażanija kufićeskim dirchamam v archeolo-
gićeskich i numizmatićeskich pamjatnikach Drevnej Rusi”, VIII Vsierossijskaja numizmatićeskaia konferenciia,
Moskva 2000, s. 61-60.
4 Pisownia oryginalna przysłana przez autora (przyp. red.).
5 Drevnosti Rossijskogo gosudarstva, Otd. IV, Moskva 1851, PI. 37; Żurnał Ministerstwa Ynutriennich deł,
Ć. XXV, SanktPeterburg 1837, s. 135-136; G.F. KORZUCHINA, Russkije kłady IX XIII w, Moskva-Leningrad
1954, s. 99-100, nr 52, s. 103-104, nr 63; A.K. MARKOV, Topografija kładov vostoćnych monet (sasanidskich
i kufićeskich), S.-Peterburg 1910, s. 53, nr 306; Materiały po archeologii Rossii, Vyp. 18, Sankt Peterburg 1895,
s. 129; Otćet Rossijskogo istorićeskogo muzejaza 1906g., Moskva 1907, s. 12; V.M. POTIN, „Monety v pogrebe-
nijach drevnej Rusi i ich znaćenije dlja archeologii i etnografii”, Trudy Gosudarstvennogo Ermitaźa, T. XII, Vyp.
4, Leningrad 1971, s. 76, nr 10, s. 78 nr 21, s. 80, nr 29, s. 100, nr 135, s. 112, nr 184; IDEM, „O serebrjanych
monetovidnych plastinkach v kładach X-XII w.”, Numizmatika i Epigrafika, T. II, Moskva 1960, s. 74, nr 23,
25; IDEM, „Topografija nachodok zapadnoevropejskich monet na territorii drevnej Rusi”, Trudy GosudarsFen-
nogo Ermitaźa, T. IX, vyp. 3, Leningrad 1967, s. 135, nr 171, s. 156, nr 236; T.V. RAYDINA, Pogrebenija X-XI