DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0012
8 •©• Jak mówić o sztuce
odnoszące się do dzieła najwyższej wartości: „O arcydziełach. Nie
ma wielkiego artysty bez arcydzieła: ale ci wszyscy, którzy stwo-
rzyli za życia jedno arcydzieło, nie są jeszcze z tego powodu wielcy”.
Podobnie jak w dyskusji z Chenavardem Delacrobc daje tu wyraz na-
dziei na sprawiedliwy osąd dziejów. Nawet początkowo źle przyjęte,
„prawdziwe arcydzieła [...] ukażą się w całym swym blasku i zostaną
ocenione według swej prawdziwej wartości. Rzadko zdarza się, by prę-
dzej czy później nie wymierzono sprawiedliwości wielkim osiągnięciom
umysłu ludzkiego w każdej dziedzinie; byłby to, obok prześladowań,
jakich przedmiotem prawie zawsze jest cnota, jeszcze jeden argument
przemawiający za nieśmiertelnością duszy”3. Owo podniosłe credo, do-
tyczące wszak nie tylko spraw sztuki, sąsiaduje z notatką o wieczorze
u pani de Neuville, przypomnieniem o kolacji u księcia Napoleona
i o posiedzeniu komisji ministerialnej w sprawie placu przy Luwrze. Ist-
nienie arcydzieł i należnej im oceny zdaje się być dla artysty taką samą
oczywistością jak oficjalne i towarzyskie obowiązki.
„Nie ma wielkiego artysty bez arcydzieła” - pisze Delacrobc. Oba okre-
ślenia: „wielki artysta” i „arcydzieło” - to dwie najwyższe pochwały
w języku mówiącym o sztuce. Jedna odnosi się do twórcy, druga - do
jego dzieła. Oba dziś nieobecne. Nieobecne w historii sztuki, bo oczy-
wiście wszechobecne w popularyzacji, promocji, reklamie, na rynku
sztuki. W tym inflacyjnym nadużyciu można by widzieć przyczynę wy-
cofania się historii sztuki z oceniania, a zwłaszcza z wystawiania ocen
najwyższych. Gdy „arcydziełem mistrzów holenderskich” staje się piwo
(co jest zresztą dowcipnym hasłem), trudno się dziwić wstrzemięźliwo-
ści języka, który o sztuce chce mówić serio.
Dewaluacja artystycznej pochwały to może najbardziej widoczna, ale
i najbardziej powierzchowna strona zjawiska. Raczej objaw niż przyczy-
na. „Aksjologiczne wycofanie” historii sztuki to sprawa nienowa4.
Wszystkie niemal tendencje współczesnej nauki o sztuce: ikonologia,
socjologia i psychologia sztuki, semiotyka, strukturalizm i jego różne
odmiany, kontekstualizm, dekonstrukcja, mają - acz z różnych powo-
odnoszące się do dzieła najwyższej wartości: „O arcydziełach. Nie
ma wielkiego artysty bez arcydzieła: ale ci wszyscy, którzy stwo-
rzyli za życia jedno arcydzieło, nie są jeszcze z tego powodu wielcy”.
Podobnie jak w dyskusji z Chenavardem Delacrobc daje tu wyraz na-
dziei na sprawiedliwy osąd dziejów. Nawet początkowo źle przyjęte,
„prawdziwe arcydzieła [...] ukażą się w całym swym blasku i zostaną
ocenione według swej prawdziwej wartości. Rzadko zdarza się, by prę-
dzej czy później nie wymierzono sprawiedliwości wielkim osiągnięciom
umysłu ludzkiego w każdej dziedzinie; byłby to, obok prześladowań,
jakich przedmiotem prawie zawsze jest cnota, jeszcze jeden argument
przemawiający za nieśmiertelnością duszy”3. Owo podniosłe credo, do-
tyczące wszak nie tylko spraw sztuki, sąsiaduje z notatką o wieczorze
u pani de Neuville, przypomnieniem o kolacji u księcia Napoleona
i o posiedzeniu komisji ministerialnej w sprawie placu przy Luwrze. Ist-
nienie arcydzieł i należnej im oceny zdaje się być dla artysty taką samą
oczywistością jak oficjalne i towarzyskie obowiązki.
„Nie ma wielkiego artysty bez arcydzieła” - pisze Delacrobc. Oba okre-
ślenia: „wielki artysta” i „arcydzieło” - to dwie najwyższe pochwały
w języku mówiącym o sztuce. Jedna odnosi się do twórcy, druga - do
jego dzieła. Oba dziś nieobecne. Nieobecne w historii sztuki, bo oczy-
wiście wszechobecne w popularyzacji, promocji, reklamie, na rynku
sztuki. W tym inflacyjnym nadużyciu można by widzieć przyczynę wy-
cofania się historii sztuki z oceniania, a zwłaszcza z wystawiania ocen
najwyższych. Gdy „arcydziełem mistrzów holenderskich” staje się piwo
(co jest zresztą dowcipnym hasłem), trudno się dziwić wstrzemięźliwo-
ści języka, który o sztuce chce mówić serio.
Dewaluacja artystycznej pochwały to może najbardziej widoczna, ale
i najbardziej powierzchowna strona zjawiska. Raczej objaw niż przyczy-
na. „Aksjologiczne wycofanie” historii sztuki to sprawa nienowa4.
Wszystkie niemal tendencje współczesnej nauki o sztuce: ikonologia,
socjologia i psychologia sztuki, semiotyka, strukturalizm i jego różne
odmiany, kontekstualizm, dekonstrukcja, mają - acz z różnych powo-