DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0212
Czy artystce wolno wyjść za mąż?
Jackowi Woźniakowskiemu
Ofiarowując Jackowi Woźniakowskiemu przypis do Jego artykułu o ma-
trymonialnych perypetiach artystów, tak jak je przedstawiają polskie
Kiinstlerromane1, i postępując wyznaczonym przez Niego porządkiem,
zaczynam od spisu lektur2. Nie jest on imponujący. „Kobiety uprawiają-
ce sztukę pojawiają się w historii jako zaledwie cienie, jedna daleko od
drugiej”3, i tak też rzecz się ma z wizerunkiem artystki-malarki w zeszlo-
wiecznej polskiej literaturze. W półwieczu, które otwiera Książka pamią-
tek Żmichowskiej (1846-1848), a zamyka Jerychonka Rodziewiczówny
(1895), jest tych powieści zaledwie kilkanaście. Jeszcze mniej znajdzie-
my takich, w których artystka jest główną bohaterką (jak w Jedynaczce
Korzeniowskiego czy Jerychonce Rodziewiczówny). Częściej są to po-
stacie drugoplanowe, których rola bywa różna: wzbogacają galerię ty-
pów ludzkich (Augusta we Wstępnym obrazku do Poganki Żmichowskiej),
ubarwiają charakterystykę środowiska artystycznego (malarka Ocieska we
Wrzosie Rodziewiczówny). Czasem artystyczne uzdolnienia są czymś zu-
pełnie nieistotnym dla akcji powieści, a nawet charakterystyki postaci
(rzeźbiąca figurki i studiująca w drezdeńskiej akademii Bronia ze Strasz-
nego dziadunia Rodziewiczówny), innym razem objawiony talent nie
może zmienić losu bohaterki i tylko pogłębia obraz jej niedoli (Marta
Orzeszkowej). Najwięcej jest amatorek „bawiących się w studia z natu-
ry” (na przykład panna Bronisława z Zony artysty Grudzińskiego, innych
przykładów stosunkowo wiele), które to zatrudnienie nie ma większego
znaczenia niż gra na pianinie, haft na kanwie i tym podobne zajęcia
panien na wydaniu. Nawet na tle polskich powieści o artyście4 jest to
niewiele, tak że można sądzić, iż w polskim życiu artystycznym, ukaza-
nym w literaturze, „kwestia kobieca” nie istniała5; widocznie trudno
z przedmiotu (choćby i natchnienia) stać się podmiotem kreacji. Można
Jackowi Woźniakowskiemu
Ofiarowując Jackowi Woźniakowskiemu przypis do Jego artykułu o ma-
trymonialnych perypetiach artystów, tak jak je przedstawiają polskie
Kiinstlerromane1, i postępując wyznaczonym przez Niego porządkiem,
zaczynam od spisu lektur2. Nie jest on imponujący. „Kobiety uprawiają-
ce sztukę pojawiają się w historii jako zaledwie cienie, jedna daleko od
drugiej”3, i tak też rzecz się ma z wizerunkiem artystki-malarki w zeszlo-
wiecznej polskiej literaturze. W półwieczu, które otwiera Książka pamią-
tek Żmichowskiej (1846-1848), a zamyka Jerychonka Rodziewiczówny
(1895), jest tych powieści zaledwie kilkanaście. Jeszcze mniej znajdzie-
my takich, w których artystka jest główną bohaterką (jak w Jedynaczce
Korzeniowskiego czy Jerychonce Rodziewiczówny). Częściej są to po-
stacie drugoplanowe, których rola bywa różna: wzbogacają galerię ty-
pów ludzkich (Augusta we Wstępnym obrazku do Poganki Żmichowskiej),
ubarwiają charakterystykę środowiska artystycznego (malarka Ocieska we
Wrzosie Rodziewiczówny). Czasem artystyczne uzdolnienia są czymś zu-
pełnie nieistotnym dla akcji powieści, a nawet charakterystyki postaci
(rzeźbiąca figurki i studiująca w drezdeńskiej akademii Bronia ze Strasz-
nego dziadunia Rodziewiczówny), innym razem objawiony talent nie
może zmienić losu bohaterki i tylko pogłębia obraz jej niedoli (Marta
Orzeszkowej). Najwięcej jest amatorek „bawiących się w studia z natu-
ry” (na przykład panna Bronisława z Zony artysty Grudzińskiego, innych
przykładów stosunkowo wiele), które to zatrudnienie nie ma większego
znaczenia niż gra na pianinie, haft na kanwie i tym podobne zajęcia
panien na wydaniu. Nawet na tle polskich powieści o artyście4 jest to
niewiele, tak że można sądzić, iż w polskim życiu artystycznym, ukaza-
nym w literaturze, „kwestia kobieca” nie istniała5; widocznie trudno
z przedmiotu (choćby i natchnienia) stać się podmiotem kreacji. Można